## Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững khu vực nông thôn. Theo số liệu, khoảng 67% dân số cả nước sinh sống tại nông thôn, nơi đang chịu nhiều áp lực về ô nhiễm môi trường do các hoạt động sản xuất và sinh hoạt. Tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn đang ở mức báo động, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và đời sống người dân. Xã Dương Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn là một trong những địa phương được ưu tiên thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, trong đó tiêu chí môi trường (tiêu chí số 17) vẫn chưa hoàn thành. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng môi trường, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới tại xã Dương Phong trong giai đoạn từ tháng 9/2018 đến 9/2019. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc cung cấp cơ sở áp dụng cho kế hoạch xây dựng nông thôn mới, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và hỗ trợ các cơ quan chức năng trong công tác bảo vệ môi trường nông thôn.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết phát triển bền vững**: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống.
- **Mô hình quản lý môi trường nông thôn**: Tập trung vào các yếu tố như quản lý chất thải, sử dụng tài nguyên nước, đất đai và không khí trong khu vực nông thôn.
- **Khái niệm môi trường và ô nhiễm môi trường**: Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo ảnh hưởng đến sự tồn tại của con người và sinh vật; ô nhiễm môi trường là sự biến đổi không phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật gây ảnh hưởng xấu.
- **Tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới**: Bao gồm 5 chỉ tiêu chính như tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch, cơ sở sản xuất đạt chuẩn môi trường, quản lý chất thải, nghĩa trang theo quy hoạch và cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Kết hợp số liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo địa phương, tài liệu khoa học và số liệu sơ cấp thu thập qua điều tra phỏng vấn 150 hộ dân tại 10 thôn xã Dương Phong, cùng khảo sát thực địa và phỏng vấn chuyên gia.
- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng phần mềm SPSS và Excel để xử lý số liệu, phân tích thống kê mô tả, so sánh và đánh giá thực trạng môi trường.
- **Timeline nghiên cứu**: Thực hiện từ tháng 9/2018 đến tháng 9/2019, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.
- **Lý do lựa chọn phương pháp**: Phương pháp điều tra ngẫu nhiên đảm bảo tính khách quan, kết hợp phân tích định lượng và định tính giúp đánh giá toàn diện thực trạng môi trường và hiệu quả thực hiện tiêu chí môi trường.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Tỷ lệ sử dụng nước sạch hợp vệ sinh** tại xã Dương Phong đạt khoảng 70%, thấp hơn so với mục tiêu ≥85% theo tiêu chí quốc gia.
- **Cơ sở sản xuất - kinh doanh** trên địa bàn đều đạt tiêu chuẩn về môi trường, tuy nhiên việc thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt mới đạt khoảng 60%, chưa đáp ứng yêu cầu ≥90%.
- **Tỷ lệ hộ có nhà tiêu, nhà tắm hợp vệ sinh** đạt khoảng 65%, thấp hơn so với tiêu chí ≥70%.
- **Tỷ lệ hộ chăn nuôi có chuồng trại đảm bảo vệ sinh môi trường** chỉ đạt khoảng 55%, chưa đạt mục tiêu ≥60%.
- **Cảnh quan môi trường** tại các khu dân cư còn nhiều điểm ô nhiễm do việc xử lý nước thải và rác thải chưa đồng bộ.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường còn hạn chế, nguồn lực đầu tư cho hạ tầng môi trường chưa đủ mạnh, cùng với việc quản lý chất thải rắn và nước thải chưa hiệu quả. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, xã Dương Phong có tỷ lệ sử dụng nước sạch thấp hơn mức trung bình cả nước (khoảng 84,5%). Việc chưa hoàn thành tiêu chí môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe cộng đồng, đồng thời cản trở tiến trình xây dựng nông thôn mới. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch, bảng so sánh các chỉ tiêu môi trường với tiêu chuẩn quốc gia để minh họa rõ ràng hơn.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức** về bảo vệ môi trường cho người dân, đặc biệt là các hộ gia đình, nhằm nâng tỷ lệ sử dụng nước sạch và cải thiện vệ sinh môi trường trong vòng 1 năm, do UBND xã phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.
- **Đầu tư xây dựng và nâng cấp hệ thống thu gom, xử lý rác thải và nước thải** tại các thôn, xóm, phấn đấu đạt tỷ lệ thu gom ≥90% trong 2 năm tới, do Ban quản lý xây dựng nông thôn mới huyện và xã chủ trì.
- **Hỗ trợ xây dựng chuồng trại chăn nuôi đảm bảo vệ sinh môi trường** cho các hộ chăn nuôi, nâng tỷ lệ đạt chuẩn lên ≥70% trong 3 năm, phối hợp với ngành nông nghiệp và các tổ chức tín dụng để hỗ trợ vốn và kỹ thuật.
- **Quy hoạch và quản lý nghĩa trang, cải tạo cảnh quan môi trường xanh - sạch - đẹp**, hoàn thành trong 2 năm, do UBND xã và Ban quản lý xây dựng nông thôn mới thực hiện.
- **Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm về môi trường**, đảm bảo các cơ sở sản xuất kinh doanh tuân thủ quy định, duy trì 100% cơ sở đạt chuẩn môi trường.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cơ quan quản lý nhà nước về nông thôn mới và môi trường**: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển bền vững.
- **Các nhà nghiên cứu, học viên cao học ngành khoa học môi trường và phát triển nông thôn**: Tham khảo phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển đề tài liên quan.
- **Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư tại địa phương**: Áp dụng các giải pháp nâng cao nhận thức và cải thiện môi trường sống.
- **Doanh nghiệp và cơ sở sản xuất kinh doanh trong khu vực nông thôn**: Tham khảo tiêu chuẩn môi trường và các quy định pháp luật để nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới gồm những gì?**  
Tiêu chí môi trường bao gồm 5 chỉ tiêu chính: tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch hợp vệ sinh, cơ sở sản xuất kinh doanh đạt chuẩn môi trường, quản lý chất thải rắn và nước thải, quy hoạch nghĩa trang, và cảnh quan môi trường xanh - sạch - đẹp.

2. **Tại sao tỷ lệ sử dụng nước sạch ở nông thôn còn thấp?**  
Nguyên nhân do hạ tầng cấp nước chưa đồng bộ, nhận thức người dân hạn chế và nguồn lực đầu tư còn hạn chế, đặc biệt ở các vùng miền núi như xã Dương Phong.

3. **Giải pháp nào hiệu quả để nâng cao tiêu chí môi trường?**  
Tăng cường tuyên truyền, đầu tư hạ tầng thu gom xử lý chất thải, hỗ trợ xây dựng chuồng trại chăn nuôi hợp vệ sinh và quản lý nghĩa trang theo quy hoạch là những giải pháp thiết thực.

4. **Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?**  
Luận văn sử dụng phương pháp điều tra phỏng vấn ngẫu nhiên 150 hộ dân, khảo sát thực địa, phân tích số liệu bằng SPSS và Excel, kết hợp tham khảo ý kiến chuyên gia.

5. **Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này là gì?**  
Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng kế hoạch bảo vệ môi trường nông thôn, nâng cao nhận thức cộng đồng và hỗ trợ địa phương hoàn thành tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới.

## Kết luận

- Đánh giá thực trạng môi trường xã Dương Phong cho thấy nhiều chỉ tiêu môi trường chưa đạt tiêu chuẩn theo bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới.  
- Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm nhận thức cộng đồng, hạ tầng kỹ thuật và quản lý chất thải chưa hiệu quả.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao tỷ lệ sử dụng nước sạch, cải thiện quản lý chất thải và cảnh quan môi trường.  
- Nghiên cứu có giá trị khoa học và thực tiễn, hỗ trợ địa phương trong công tác xây dựng nông thôn mới bền vững.  
- Tiếp tục triển khai nghiên cứu mở rộng và giám sát thực hiện các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

**Hành động tiếp theo:** Các cơ quan chức năng và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá tiến độ và hiệu quả nhằm hoàn thành tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới tại xã Dương Phong.