Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục tại Việt Nam, đặc biệt là việc cập nhật sách giáo khoa tiếng Anh lớp 11, kỹ năng đọc hiểu được xem là một trong những kỹ năng trọng tâm cần được nâng cao. Theo khảo sát tại trường THPT Đào Duy Từ, Thanh Hóa, có khoảng 57% học sinh gặp khó khăn do nhiều từ vựng và cấu trúc mới trong bài đọc, 41% thiếu động lực học tập, và 15% cảm thấy nội dung bài đọc nhàm chán. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá các hoạt động tiền đọc trong sách giáo khoa Tiếng Anh 11 mới, khảo sát thực trạng áp dụng các hoạt động này tại trường, đồng thời đề xuất các giải pháp điều chỉnh nhằm tăng cường động lực và cải thiện kết quả đọc của học sinh. Nghiên cứu tập trung vào hai lớp 11A3 (nhóm đối chứng) và 11A5 (nhóm thí nghiệm) với tổng số 84 học sinh, thực hiện trong năm học 2012-2013. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh hoạt động tiền đọc, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập kỹ năng đọc tiếng Anh trong bậc trung học phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về hoạt động tiền đọc, động lực học tập, đánh giá và điều chỉnh sách giáo khoa. Hoạt động tiền đọc được định nghĩa là các hoạt động giúp kích thích kiến thức nền, giới thiệu chủ đề và từ vựng mới, tạo động lực cho học sinh trước khi đọc (Lazar, 1993; Graves, 1995). Động lực học tập được phân thành động lực nội tại và ngoại tại, ảnh hưởng trực tiếp đến sự tham gia và hiệu quả học tập (Moore, 1992). Đánh giá sách giáo khoa theo tiêu chí phù hợp với mục tiêu, đối tượng học sinh và phương pháp giảng dạy (Hutchinson & Torres, 1994). Điều chỉnh sách giáo khoa bao gồm các kỹ thuật thêm, bớt, đơn giản hóa, sắp xếp lại và thay thế nội dung nhằm phù hợp với đặc điểm học sinh và hoàn cảnh giảng dạy (Tomlinson, 1998).

Ba khái niệm chính được tập trung gồm:

  • Hoạt động tiền đọc: kích hoạt kiến thức nền, giới thiệu chủ đề, từ vựng mới.
  • Động lực học tập: nội tại và ngoại tại, ảnh hưởng đến sự tham gia của học sinh.
  • Điều chỉnh sách giáo khoa: kỹ thuật và mục đích nhằm tăng tính phù hợp và hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm phân tích tài liệu, khảo sát bằng bảng hỏi với 84 học sinh lớp 11, phỏng vấn 6 giáo viên tiếng Anh, quan sát lớp học và thiết kế thí nghiệm tiền kiểm - hậu kiểm. Mẫu nghiên cứu gồm hai lớp 11A3 (nhóm đối chứng) và 11A5 (nhóm thí nghiệm) tại trường THPT Đào Duy Từ, Thanh Hóa. Phương pháp chọn mẫu là chọn lớp ngẫu nhiên có đặc điểm tương đồng về trình độ tiếng Anh. Thời gian nghiên cứu kéo dài 15 tuần học, trong đó nhóm thí nghiệm được áp dụng các hoạt động tiền đọc đã được điều chỉnh. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn, quan sát số lượng học sinh tham gia hoạt động tiền đọc, thời gian nói của học sinh và kết quả bài kiểm tra đọc hiểu trước và sau thí nghiệm. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, kiểm định t độc lập và kiểm định t cặp để so sánh sự khác biệt giữa nhóm đối chứng và nhóm thí nghiệm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hoạt động tiền đọc trong sách giáo khoa hiện tại còn đơn điệu và không thu hút học sinh:

    • 43% học sinh đánh giá các hoạt động tiền đọc trong sách là nhàm chán, 40% cho rằng không tạo động lực.
    • 50% học sinh cho biết giáo viên thường chỉ giới thiệu từ vựng mới, 100% học sinh xác nhận việc sử dụng câu hỏi tiền đọc và dạy từ vựng mới là phổ biến.
    • Hình ảnh minh họa trong sách chủ yếu là hình vẽ nhân tạo, không gần gũi với học sinh Việt Nam, ảnh hưởng đến sự hứng thú.
  2. Tình hình áp dụng hoạt động tiền đọc tại trường THPT Đào Duy Từ còn hạn chế:

    • 60% học sinh cho biết giáo viên hiếm khi bổ sung hoạt động tiền đọc ngoài sách giáo khoa.
    • 55% học sinh tham gia hoạt động tiền đọc một cách thụ động hoặc rất ít tham gia.
    • 80% giáo viên đánh giá học sinh không tích cực tham gia hoạt động tiền đọc.
  3. Điều chỉnh hoạt động tiền đọc giúp tăng động lực và cải thiện kết quả đọc:

    • Nhóm thí nghiệm được áp dụng các hoạt động tiền đọc đa dạng như trò chơi ngôn ngữ, câu hỏi hướng dẫn, đoán nội dung qua hình ảnh, có mức độ tham gia học sinh cao hơn 35% so với nhóm đối chứng.
    • Thời gian nói của học sinh (STT) trong giai đoạn tiền đọc tăng đáng kể ở nhóm thí nghiệm.
    • Kết quả kiểm tra đọc hiểu sau thí nghiệm của nhóm thí nghiệm cao hơn nhóm đối chứng với mức ý nghĩa thống kê (p < 0.05).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động tiền đọc đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích sự hứng thú và chuẩn bị kiến thức nền cho học sinh trước khi đọc. Việc các hoạt động trong sách giáo khoa còn đơn điệu, lặp lại khiến học sinh mất động lực, phù hợp với nhận định của các nghiên cứu trước đây về tầm quan trọng của sự đa dạng và phù hợp trong hoạt động tiền đọc. Việc điều chỉnh hoạt động tiền đọc theo hướng sinh động, gần gũi với học sinh, sử dụng hình ảnh thực tế và trò chơi đã giúp tăng sự tham gia tích cực, từ đó cải thiện khả năng đọc hiểu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ tham gia hoạt động tiền đọc và điểm số đọc hiểu giữa hai nhóm, cũng như bảng thống kê thời gian nói của học sinh. Kết quả này khẳng định vai trò thiết yếu của việc điều chỉnh sách giáo khoa và phương pháp giảng dạy để phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện thực tế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đa dạng hóa hoạt động tiền đọc: Giáo viên cần bổ sung các hoạt động như trò chơi ngôn ngữ, đoán nội dung qua hình ảnh, thảo luận nhóm nhằm tăng sự hứng thú và tương tác của học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ tham gia hoạt động tiền đọc lên ít nhất 50% trong vòng 1 học kỳ.

  2. Điều chỉnh nội dung phù hợp với đặc điểm học sinh: Lựa chọn và thiết kế hoạt động tiền đọc phù hợp với trình độ, sở thích và bối cảnh văn hóa của học sinh để tăng tính gần gũi và hiệu quả. Thực hiện trong 3 tháng đầu năm học, do giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện.

  3. Sử dụng hình ảnh và tài liệu minh họa thực tế: Thay thế hình ảnh nhân tạo bằng hình ảnh thực tế, video hoặc các phương tiện đa phương tiện để kích thích sự tò mò và hiểu biết của học sinh. Triển khai trong các tiết học đọc, do giáo viên bộ môn đảm nhận.

  4. Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên: Cung cấp các khóa đào tạo về kỹ thuật điều chỉnh sách giáo khoa và thiết kế hoạt động tiền đọc hiệu quả. Mục tiêu nâng cao năng lực giảng dạy, áp dụng trong vòng 6 tháng, do nhà trường phối hợp với các trung tâm đào tạo tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nhận biết các điểm mạnh, hạn chế của sách giáo khoa và phương pháp giảng dạy, từ đó điều chỉnh hoạt động tiền đọc phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học.

  2. Nhà thiết kế và biên soạn sách giáo khoa: Tham khảo các đánh giá thực tiễn về hoạt động tiền đọc để cải tiến nội dung, hình thức sách phù hợp với đặc điểm học sinh Việt Nam.

  3. Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành phương pháp giảng dạy tiếng Anh: Sử dụng làm tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, thiết kế thí nghiệm và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực giảng dạy kỹ năng đọc.

  4. Quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo giáo viên và lựa chọn sách giáo khoa phù hợp với thực tế giảng dạy.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động tiền đọc là gì và tại sao quan trọng?
    Hoạt động tiền đọc là các hoạt động giúp học sinh kích hoạt kiến thức nền, làm quen với chủ đề và từ vựng mới trước khi đọc. Chúng quan trọng vì tạo động lực, giúp học sinh hiểu bài đọc tốt hơn và tăng hiệu quả học tập.

  2. Tại sao hoạt động tiền đọc trong sách giáo khoa hiện tại bị đánh giá là nhàm chán?
    Do các hoạt động lặp lại, đơn điệu như trả lời câu hỏi, ghép hình, thiếu sự đa dạng và không phù hợp với sở thích, trình độ học sinh, dẫn đến giảm sự hứng thú và tham gia của học sinh.

  3. Làm thế nào để điều chỉnh hoạt động tiền đọc hiệu quả?
    Giáo viên có thể thêm trò chơi ngôn ngữ, sử dụng hình ảnh thực tế, tổ chức thảo luận nhóm, đặt câu hỏi hướng dẫn phù hợp với trình độ và sở thích học sinh để tăng tính tương tác và hấp dẫn.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động tiền đọc?
    Nghiên cứu sử dụng thiết kế thí nghiệm tiền kiểm - hậu kiểm với nhóm đối chứng và nhóm thí nghiệm, kết hợp khảo sát, phỏng vấn và quan sát lớp học để thu thập dữ liệu đa chiều.

  5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng ở những trường học khác không?
    Có thể áp dụng với điều chỉnh phù hợp theo đặc điểm học sinh và điều kiện thực tế từng trường, đặc biệt là các trường có quy mô lớp lớn và học sinh có trình độ tiếng Anh đa dạng.

Kết luận

  • Hoạt động tiền đọc trong sách giáo khoa Tiếng Anh 11 hiện tại còn đơn điệu, thiếu sự đa dạng và không phù hợp với sở thích học sinh, gây giảm động lực học tập.
  • Tình hình áp dụng hoạt động tiền đọc tại trường THPT Đào Duy Từ còn hạn chế, học sinh tham gia thụ động.
  • Việc điều chỉnh hoạt động tiền đọc theo hướng sinh động, gần gũi giúp tăng sự tham gia và cải thiện kết quả đọc hiểu của học sinh.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đa dạng hóa hoạt động, điều chỉnh nội dung phù hợp, sử dụng hình ảnh thực tế và tập huấn giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực tiễn và mở rộng nghiên cứu sang các trường khác để hoàn thiện phương pháp giảng dạy kỹ năng đọc tiếng Anh.

Hành động ngay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét áp dụng các điều chỉnh hoạt động tiền đọc để nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh tại trường phổ thông.