Tiếp Cận Công Tác Xã Hội Trong Đánh Giá Các Hoạt Động Trợ Giúp Trẻ Em Mồ Côi Tại Các Nhà Chùa Ở Hà Nội

• Tác giả: Đào Thị Thảo
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Hồi Loan
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Công tác xã hội
• Đề tài: Đánh Giá Hoạt Động Trợ Giúp Trẻ Em Mồ Côi Tại Các Nhà Chùa Ở Hà Nội
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Tίnh cấρ thiết của đề tài
• 1.2. Tổnǥ quan nǥhiên cứu
• 1.3. Ý nǥhĩa lý luận và thực tiễn
• 1.4. Đối tƣợnǥ, khách thể, ρhạm vi nǥhiên cứu
• 1.5. Mục đίch và nhiệm vụ nǥhiên cứu
• 1.6. Câu hỏi nǥhiên cứu
• 1.7. Giả thuyết nǥhiên cứu
• 1.8. Phƣơnǥ ρháρ nǥhiên cứu
• 1.9. Kết cấu luận văn
• 2. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 2.1. Một số khái niệm cônǥ cụ
• 2.2. Khái niệm cônǥ tác xã hội
• 2.3. Khái niệm trẻ em
• 2.4. Khái niệm trẻ em mồ côi
• 2.5. Khái niệm đánh giá hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi
• 2.6. Khái niệm về hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi
• 2.7. Tiếp cận Công tác xã hội trong đánh giá hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các chùa
• 2.8. Các chức năng, nhiệm vụ của công tác xã hội được sử dụng khi phân tích các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa. Lý thuyết hệ thống sinh thái
• 2.9. Lý thuyết vai trò
• 2.10. Thuyết nhu cầu của Abraham Maslow
• 2.11. Lý thuyết tâm linh về hành vi con người - lý giải từ Phật giáo
• 2.12. Cơ sở lý luận và thực tiễn về tiếp cận công tác xã hội trong đánh giá các hoạt động trẻ em mồ côi tại các chùa
• 2.13. Các văn bản pháp lý về công tác xã hội với trẻ em mồ côi hiện nay
• 2.14. Các hoạt động trong trợ giúp trẻ em mồ côi do nhà chùa tổ chức
• 2.15. Các yếu tố ảnh hưởng đến các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi của các nhà chùa hiện nay
• 2.15.1. Yếu tố giáo lý của Phật giáo
• 2.15.2. Yếu tố truyền thống văn hóa - xã hội
• 2.15.3. Yếu tố kinh tế
• 2.15.4. Yếu tố chính sách xã hội
• 2.15.5. Yếu tố nguồn nhân lực
• 2.16. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 3. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TIẾP CẬN CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG ĐÁNH GIÁ CÁC HOẠT ĐỘNG TRỢ GIÚP TRẺ EM MỒ CÔI TẠI CÁC NHÀ CHÙA HIỆN NAY
• 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm khách thể nghiên cứu
• 3.3. Thực trạng về tiếp cận công tác xã hội trong đánh giá các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa
• 3.4. Khó khăn của trẻ em mồ côi tại các nhà chùa
• 3.5. Nhu cầu trợ giúp của trẻ em mồ côi
• 3.6. Đánh giá các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi dưới tiếp cận công tác xã hội do nhà chùa tổ chức. Những thuận lợi và khó khăn trong các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa hiện nay
• 3.7. Những thuận lợi trong các hoạt động hỗ trợ trẻ em mồ côi tại các nhà chùa hiện nay. Những khó khăn trong các hoạt động hỗ trợ tại trẻ em mồ côi tại các nhà chùa hiện nay
• 3.8. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến các hoạt động trong trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa dưới tiếp cận công tác xã hội
• 3.8.1. Yếu tố giáo lý của Phật giáo
• 3.8.2. Yếu tố văn hóa - xã hội
• 3.8.3. Yếu tố kinh tế
• 3.8.4. Yếu tố chính sách xã hội
• 3.8.5. Yếu tố nguồn nhân lực
• 3.9. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 4. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÁC HOẠT ĐỘNG TRỢ GIÚP TRẺ EM MỒ CÔI DƯỚI GÓC ĐỘ TIẾP CẬN CÔNG TÁC XÃ HỘI TẠI CÁC CHÙA HIỆN NAY
• 4.1. Nguyên tắc đề xuất
• 4.2. Căn cứ thực trạng khó khăn trong các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa
• 4.3. Căn cứ vào các kết quả điều tra
• 4.4. Những thuận lợi và khó khăn thách thức trong quá trình thực hiện đề tài
• 4.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG - BIỂU SỐ LIỆU

I. Tổng Quan Hoạt Động Trợ Giúp Trẻ Mồ Côi Tại Nhà Chùa Hà Nội

Trong xã hội hiện đại, các nhà chùa ở Hà Nội đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc và giáo dục trẻ em mồ côi. Các hoạt động trợ giúp không chỉ giới hạn ở vật chất mà còn chú trọng đến tinh thần, tâm lý, và sự phát triển toàn diện của trẻ. Nghiên cứu này tập trung đánh giá các hoạt động này dưới góc độ công tác xã hội, nhằm đưa ra những giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả và tác động tích cực đến cuộc sống của trẻ. Theo số liệu của Bộ LĐTBXH, số lượng trẻ em mồ côi cần sự trợ giúp vẫn còn rất lớn, và các cơ sở tôn giáo như nhà chùa đóng vai trò không thể thiếu trong hệ thống an sinh xã hội. Các hoạt động này thường dựa trên giáo lý Phật giáo về lòng từ bi và nhân quả. Tuy nhiên, việc đánh giá một cách khoa học và quản lý hiệu quả các nguồn lực vẫn là một thách thức.

1.1. Vai trò nhà chùa trong chăm sóc trẻ em mồ côi ở Hà Nội

Các nhà chùa ở Hà Nội đã trở thành mái ấm cho nhiều trẻ em mồ côi, cung cấp nơi ăn chốn ở, dinh dưỡng, và giáo dục. Các sư thầy, sư cô đóng vai trò người thân, mang lại sự chăm sóc và tình thương mà trẻ em thiếu thốn. Các hoạt động trợ giúp còn bao gồm cả việc dạy nghề, giúp trẻ có kỹ năng sống và chuẩn bị cho tương lai. Nhiều chùa còn kết nối với cộng đồng, kêu gọi từ thiện và mạnh thường quân để có thêm nguồn lực hỗ trợ. Vai trò này thể hiện rõ tinh thần từ bi của đạo Phật. “Các nhà chùa này đã kết nối với với cộng đồng góp phần hỗ trợ cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn.”

1.2. Thực trạng trẻ em mồ côi và nhu cầu trợ giúp ở Hà Nội

Hà Nội có số lượng đáng kể trẻ em mồ côi, một bộ phận trong số đó đang sống trong các nhà chùa. Nhu cầu trợ giúp của các em rất đa dạng, từ nhu cầu vật chất như quần áo, sách vở đến nhu cầu tinh thần như được yêu thương, được vui chơi và được giáo dục. Bên cạnh đó, nhiều em còn gặp các vấn đề về tâm lý do mất mát người thân, cần được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. Số liệu thống kê cho thấy, nhiều trẻ em mồ côi còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ an sinh xã hội. “Trên địa bàn Hà Nội hiện có gần 1,7 triệu trẻ em, trong đó có 13.000 trẻ mồ côi, tàn tật, nhiễm HIV, lang thang, cơ nhỡ và chỉ có trên 1.00 cháu đang được nuôi dưỡng, học tập ở 11 trung tâm bảo trợ xã hội trên địa bàn.”

II. Thách Thức Hoạt Động Trợ Giúp Trẻ Em Mồ Côi Tại Chùa

Mặc dù có những đóng góp to lớn, các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa ở Hà Nội cũng đối mặt với nhiều vấn đề và thách thức. Nguồn lực hạn chế, đội ngũ tình nguyện viên không ổn định, và thiếu các quy trình quản lý chuyên nghiệp là những khó khăn thường gặp. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các tổ chức, cộng đồng, và cơ quan nhà nước chưa thực sự hiệu quả. Việc đảm bảo quyền lợi và sự phát triển toàn diện cho trẻ cũng là một bài toán khó, đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội. Việc thiếu các chính sách hỗ trợ cụ thể và sự chồng chéo trong các quy định pháp luật cũng gây khó khăn cho các nhà chùa trong việc thực hiện các hoạt động trợ giúp. "Thiếu các cơ chế cụ thể để phát hiện sớm và xác định trẻ em dễ bị tổn thương."

2.1. Nguồn lực hạn chế và thiếu hụt nhân lực trong hoạt động

Một trong những vấn đề lớn nhất là sự thiếu hụt về nguồn lực, cả về tài chính và nhân lực. Các nhà chùa thường dựa vào sự từ thiện và đóng góp của mạnh thường quân, tuy nhiên nguồn thu này không ổn định và không đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của trẻ em mồ côi. Bên cạnh đó, việc thiếu đội ngũ tình nguyện viên chuyên nghiệp, có kiến thức và kỹ năng về chăm sóc và giáo dục trẻ cũng là một thách thức. Công việc chăm sóc trẻ đòi hỏi sự kiên nhẫn, tận tâm và am hiểu về tâm lý trẻ.

2.2. Vấn đề về quản lý và phối hợp hoạt động trợ giúp

Công tác quản lý và điều phối các hoạt động trợ giúp cũng còn nhiều bất cập. Việc thiếu các quy trình quản lý rõ ràng, hệ thống theo dõi và đánh giá hiệu quả khiến cho các hoạt động trở nên kém hiệu quả. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các tổ chức, cộng đồng, và cơ quan nhà nước chưa thực sự chặt chẽ. Việc thiếu thông tin và sự chia sẻ kinh nghiệm giữa các bên cũng gây khó khăn cho việc xây dựng các chương trình trợ giúp phù hợp và hiệu quả.

III. Cách Tiếp Cận Công Tác Xã Hội Đánh Giá Hoạt Động Trợ Giúp

Để đánh giá một cách toàn diện và khách quan các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa ở Hà Nội, cần áp dụng các phương pháp và công cụ của công tác xã hội. Điều này bao gồm việc thu thập thông tin, phân tích nhu cầu, đánh giá hiệu quả tác động, và đưa ra các khuyến nghị cải thiện. Phương pháp tiếp cận công tác xã hội giúp xác định rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, từ đó xây dựng các chương trình trợ giúp phù hợp và toàn diện hơn. Nghiên cứu này cũng sử dụng lý thuyết hệ thống sinh thái và lý thuyết vai trò để phân tích các mối quan hệ và tương tác giữa trẻ, gia đình (nếu có), nhà chùa, cộng đồng, và xã hội.

3.1. Phương pháp thu thập thông tin và phân tích nhu cầu

Việc thu thập thông tin chính xác và đầy đủ là rất quan trọng để đánh giá đúng thực trạng và nhu cầu của trẻ em mồ côi. Các phương pháp thu thập thông tin có thể bao gồm phỏng vấn sâu, quan sát, và sử dụng các bảng hỏi. Thông tin cần thu thập bao gồm thông tin cá nhân của trẻ, tình trạng sức khỏe, trình độ học vấn, nhu cầu vật chất và tinh thần, các vấn đề gặp phải, và mong muốn của trẻ. Sau khi thu thập thông tin, cần tiến hành phân tích nhu cầu để xác định các ưu tiên và xây dựng các chương trình trợ giúp phù hợp.

3.2. Đánh giá hiệu quả và tác động của các hoạt động trợ giúp

Việc đánh giá hiệu quả và tác động của các hoạt động trợ giúp là rất quan trọng để đảm bảo rằng các chương trình đang đi đúng hướng và mang lại lợi ích thực sự cho trẻ em mồ côi. Các chỉ số đánh giá có thể bao gồm sự cải thiện về sức khỏe, trình độ học vấn, kỹ năng sống, sự tự tin, và khả năng hòa nhập cộng đồng. Việc đánh giá cần được thực hiện một cách định kỳ và khách quan, sử dụng các phương pháp đánh giá khoa học và có sự tham gia của các bên liên quan.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Đề Xuất Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả

Dựa trên kết quả đánh giá và phân tích, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa ở Hà Nội. Các giải pháp này tập trung vào việc tăng cường nguồn lực, nâng cao năng lực cho đội ngũ tình nguyện viên, cải thiện công tác quản lý và điều phối, tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan, và xây dựng các chương trình trợ giúp toàn diện và bền vững. Các giải pháp này cũng cần được điều chỉnh phù hợp với đặc điểm và điều kiện cụ thể của từng nhà chùa và từng nhóm trẻ em mồ côi.

4.1. Tăng cường nguồn lực và huy động sự tham gia của cộng đồng

Để tăng cường nguồn lực, cần đa dạng hóa các hình thức huy động, không chỉ dựa vào sự từ thiện của mạnh thường quân mà còn tìm kiếm các nguồn tài trợ từ các tổ chức trong và ngoài nước. Cần xây dựng mối quan hệ đối tác với các doanh nghiệp, trường học, và các tổ chức xã hội để huy động sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động trợ giúp. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác truyền thông để nâng cao nhận thức của cộng đồng về vấn đề trẻ em mồ côi và khuyến khích sự đóng góp của mọi người.

4.2. Nâng cao năng lực cho đội ngũ tình nguyện viên

Để nâng cao năng lực cho đội ngũ tình nguyện viên, cần tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về kiến thức và kỹ năng chăm sóc và giáo dục trẻ. Các khóa đào tạo cần tập trung vào các chủ đề như tâm lý trẻ em, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề, và các phương pháp trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt. Bên cạnh đó, cần xây dựng các chương trình hỗ trợ và động viên tình nguyện viên, tạo điều kiện cho họ được chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau.

V. Đánh Giá Hiệu Quả Sau Can Thiệp và Bài Học Kinh Nghiệm

Sau khi triển khai các giải pháp, cần tiến hành đánh giá lại hiệu quả và tác động của các hoạt động trợ giúp. Việc đánh giá này giúp xác định những gì đã làm tốt, những gì cần cải thiện, và những bài học kinh nghiệm có thể áp dụng cho các trường hợp khác. Kết quả đánh giá cần được công bố rộng rãi và sử dụng để điều chỉnh và hoàn thiện các chương trình trợ giúp trong tương lai. Nghiên cứu này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì sự bền vững của các hoạt động trợ giúp, đảm bảo rằng trẻ em mồ côi sẽ tiếp tục nhận được sự chăm sóc và hỗ trợ cần thiết trong dài hạn.

5.1. Các chỉ số đánh giá sự thay đổi tích cực ở trẻ em

Các chỉ số đánh giá sự thay đổi tích cực ở trẻ em mồ côi có thể bao gồm sự cải thiện về sức khỏe thể chất và tinh thần, sự tiến bộ trong học tập, sự phát triển các kỹ năng sống, sự tăng cường sự tự tin và lòng tự trọng, và sự cải thiện trong các mối quan hệ xã hội. Việc sử dụng các công cụ đánh giá chuẩn hóa và có độ tin cậy cao là rất quan trọng để đảm bảo tính khách quan của kết quả đánh giá.

5.2. Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị cho tương lai

Các bài học kinh nghiệm từ quá trình thực hiện các hoạt động trợ giúp có thể bao gồm tầm quan trọng của việc tiếp cận công tác xã hội, sự cần thiết của việc quản lý nguồn lực hiệu quả, sự quan trọng của sự phối hợp giữa các bên liên quan, và sự cần thiết của việc xây dựng các chương trình trợ giúp toàn diện và bền vững. Khuyến nghị cho tương lai có thể bao gồm việc tăng cường đầu tư cho các chương trình trợ giúp trẻ em mồ côi, nâng cao năng lực cho đội ngũ tình nguyện viên, và xây dựng các chính sách hỗ trợ cụ thể và hiệu quả hơn.

VI. Kết Luận và Khuyến Nghị Về Trợ Giúp Trẻ Em Mồ Côi

Nghiên cứu này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa ở Hà Nội, đánh giá các vấn đề và thách thức, và đề xuất các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả. Kết quả nghiên cứu cho thấy các nhà chùa đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc và hỗ trợ trẻ em mồ côi, nhưng vẫn còn nhiều việc cần làm để đảm bảo rằng các em có một cuộc sống tốt đẹp và có cơ hội phát triển toàn diện. Cần có sự chung tay của toàn xã hội để giải quyết vấn đề này, đảm bảo rằng mọi trẻ em mồ côi đều được hưởng quyền lợi và có một tương lai tươi sáng.

6.1. Tầm quan trọng của việc tiếp tục nghiên cứu và cải thiện

Việc tiếp tục nghiên cứu và cải thiện các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi là rất quan trọng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của đối tượng này. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào các khía cạnh cụ thể như tâm lý trẻ em mồ côi, các phương pháp giáo dục đặc biệt, và các mô hình trợ giúp hiệu quả. Việc chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau giữa các tổ chức và các nhà chùa cũng là rất quan trọng để nâng cao hiệu quả chung.

6.2. Kêu gọi sự chung tay của cộng đồng và các tổ chức liên quan

Nghiên cứu kêu gọi sự chung tay của cộng đồng, các tổ chức chính phủ và phi chính phủ, các doanh nghiệp, và các cá nhân để cùng nhau giải quyết vấn đề trẻ em mồ côi. Sự hỗ trợ có thể dưới nhiều hình thức khác nhau, từ việc đóng góp tài chính, đến việc tham gia các hoạt động tình nguyện, đến việc lan tỏa thông tin và nâng cao nhận thức của cộng đồng. Chỉ khi có sự chung tay của toàn xã hội, chúng ta mới có thể tạo ra một môi trường tốt đẹp và an toàn cho trẻ em mồ côi phát triển.

Tổng quan nghiên cứu

Theo số liệu của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, tính đến tháng 2/2019, Việt Nam có khoảng 157.000 trẻ em mồ côi, bị bỏ rơi hoặc không nơi nương tựa trong tổng số 1,4 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Trong đó, chỉ khoảng 20% trẻ em cơ nhỡ được nuôi dưỡng tại các trung tâm do Nhà nước quản lý, còn lại phần lớn tập trung tại các cơ sở nuôi dưỡng tư nhân, trong đó có các nhà chùa. Tại Hà Nội, với gần 1,7 triệu trẻ em, có khoảng 13.000 trẻ em mồ côi, tàn tật, nhiễm HIV, lang thang cơ nhỡ, nhưng chỉ hơn 1.000 cháu được nuôi dưỡng tại 11 trung tâm bảo trợ xã hội. Phần lớn trẻ còn lại sống trong cộng đồng hoặc được các nhà chùa, nhà thờ hỗ trợ.

Phật giáo tại Việt Nam đã có truyền thống lâu đời trong công tác từ thiện, đặc biệt là chăm sóc trẻ em mồ côi. Các nhà chùa không chỉ thực hiện các hoạt động trợ giúp mang tính từ thiện mà ngày càng phát triển theo hướng chuyên nghiệp, có tính công tác xã hội rõ nét. Luận văn tập trung nghiên cứu tiếp cận công tác xã hội trong đánh giá các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa trên địa bàn Hà Nội từ tháng 4/2019 đến tháng 3/2020. Mục tiêu nhằm phân tích, đánh giá nhu cầu trợ giúp, thực trạng hoạt động hỗ trợ và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển công tác xã hội tôn giáo, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em mồ côi, đồng thời hỗ trợ các nhà chùa phát huy vai trò trong công tác an sinh xã hội tại Hà Nội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết hệ thống sinh thái: Nhấn mạnh sự tương tác giữa con người với môi trường xã hội xung quanh, giúp phân tích các hệ thống liên quan như gia đình, nhà chùa, chính quyền địa phương và cộng đồng trong việc hỗ trợ trẻ em mồ côi.

• Lý thuyết vai trò xã hội: Giúp làm rõ các vai trò, chức năng của các chủ thể trong hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại nhà chùa, như sư thầy, ni cô, nhân viên công tác xã hội, và các nhà hảo tâm.

• Thuyết nhu cầu của Abraham Maslow: Xác định hệ thống nhu cầu của trẻ em mồ côi từ nhu cầu sinh lý, an toàn, xã hội, được tôn trọng đến nhu cầu phát triển bản thân, làm cơ sở đánh giá mức độ đáp ứng của các hoạt động trợ giúp.

• Lý thuyết tâm linh từ Phật giáo: Giải thích vai trò đạo đức, tinh thần từ bi trong các hoạt động trợ giúp, đồng thời làm rõ sự khác biệt và bổ sung cho công tác xã hội chuyên nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn sâu với hơn 50 khách thể gồm chủ trì nhà chùa, sư thầy, ni cô, trẻ em mồ côi, chính quyền địa phương và nhân viên công tác xã hội. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, tài liệu học thuật liên quan.

• Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại nhà chùa. Phân tích định tính từ phỏng vấn sâu và quan sát thực địa kết hợp với phân tích định lượng từ bảng hỏi.

• Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 4/2019 đến tháng 3/2020 tại ba nhà chùa tiêu biểu trên địa bàn Hà Nội gồm chùa Mía (xã Đường Lâm), chùa Gạch (xã Sơn Đồng), chùa Thái Ân (huyện Thanh Oai).

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn mẫu phi xác suất theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và mẫu mục tiêu nhằm đảm bảo thu thập được thông tin đa chiều từ các nhóm đối tượng liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhu cầu trợ giúp đa dạng và cấp thiết của trẻ em mồ côi tại nhà chùa: Khoảng 85% trẻ em được khảo sát cho biết thiếu thốn về vật chất như quần áo, thực phẩm, điều kiện học tập; 70% trẻ có nhu cầu được hỗ trợ về tâm lý và giáo dục đạo đức. Nhu cầu về chăm sóc sức khỏe và hỗ trợ pháp lý cũng được ghi nhận ở mức cao.

2. Hoạt động trợ giúp tại nhà chùa mang tính công tác xã hội rõ nét: Các nhà chùa đã tổ chức nhiều hoạt động như nuôi dưỡng, giáo dục đạo đức, mở lớp học tình thương miễn phí, hỗ trợ tâm lý, kết nối nguồn lực từ cộng đồng. Khoảng 60% hoạt động được đánh giá có tính chuyên nghiệp, có kế hoạch và sự phối hợp với các tổ chức xã hội.

3. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động trợ giúp: Qua phân tích, các yếu tố gồm giáo lý Phật giáo (ảnh hưởng tích cực 85%), văn hóa xã hội (75%), kinh tế (60%), chính sách xã hội (55%) và nguồn nhân lực (50%) đều tác động đáng kể đến hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại nhà chùa.

4. Khó khăn và thách thức: Các nhà chùa gặp khó khăn về nguồn lực tài chính bền vững, thiếu nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp, hạn chế về cơ sở vật chất và thủ tục pháp lý cho trẻ em mồ côi. Khoảng 40% trẻ em và nhân viên cho biết còn tồn tại tâm lý tự ti, mặc cảm của trẻ, ảnh hưởng đến hòa nhập xã hội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các nhà chùa tại Hà Nội đã phát huy vai trò quan trọng trong công tác trợ giúp trẻ em mồ côi, không chỉ mang tính từ thiện mà còn thể hiện các chức năng của công tác xã hội như phòng ngừa, can thiệp, phục hồi và phát triển. Việc áp dụng lý thuyết hệ thống sinh thái giúp nhận diện rõ các mối quan hệ tác động qua lại giữa nhà chùa, gia đình, cộng đồng và chính quyền địa phương.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, hoạt động trợ giúp tại nhà chùa có sự khác biệt về cơ sở tâm linh và văn hóa, tạo nên một mô hình công tác xã hội đặc thù phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn lực và chuyên môn vẫn là thách thức lớn cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ các nhu cầu của trẻ em, bảng phân tích SWOT về điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và chuyên nghiệp hóa nhân lực công tác xã hội tại nhà chùa: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng công tác xã hội, tư vấn tâm lý cho sư thầy, ni cô và các tình nguyện viên nhằm nâng cao năng lực hỗ trợ trẻ em mồ côi. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, chủ thể thực hiện là các cơ sở đào tạo công tác xã hội phối hợp với Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thủ tục pháp lý cho trẻ em mồ côi tại nhà chùa: Phối hợp với các cơ quan chức năng để đơn giản hóa thủ tục nhận nuôi, khai sinh, bảo hiểm y tế cho trẻ em mồ côi, đảm bảo quyền lợi pháp lý đầy đủ. Thời gian thực hiện 6-12 tháng, chủ thể là Sở Tư pháp, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các nhà chùa.

3. Phát triển nguồn lực tài chính bền vững thông qua kết nối cộng đồng và các tổ chức xã hội: Thiết lập các quỹ hỗ trợ, vận động tài trợ dài hạn từ các nhà hảo tâm, doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ để đảm bảo kinh phí chăm sóc, giáo dục trẻ em. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là Ban quản lý nhà chùa và các tổ chức xã hội.

4. Đẩy mạnh các hoạt động giáo dục đạo đức, kỹ năng sống và hỗ trợ tâm lý cho trẻ em mồ côi: Tổ chức các lớp học kỹ năng sống, tư vấn tâm lý, hoạt động vui chơi giải trí nhằm giúp trẻ phát triển toàn diện, tự tin hòa nhập cộng đồng. Thời gian thực hiện hàng năm, chủ thể là nhà chùa phối hợp với nhân viên công tác xã hội và các chuyên gia tâm lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên công tác xã hội và chuyên gia tâm lý: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các chương trình can thiệp, hỗ trợ trẻ em mồ côi tại cộng đồng, đặc biệt trong môi trường tôn giáo.

2. Ban quản lý và sư thầy, ni cô tại các nhà chùa: Giúp hiểu rõ vai trò, chức năng và phương pháp tổ chức hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi theo hướng công tác xã hội chuyên nghiệp, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động, thương binh và xã hội, tư pháp: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hoàn thiện thủ tục pháp lý và phối hợp với các tổ chức tôn giáo trong công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em mồ côi.

4. Các tổ chức phi chính phủ, nhà hảo tâm và doanh nghiệp: Cung cấp thông tin về thực trạng và nhu cầu hỗ trợ trẻ em mồ côi tại nhà chùa, từ đó định hướng tài trợ, hợp tác phát triển các chương trình trợ giúp bền vững.

Câu hỏi thường gặp

1. Nhà chùa có vai trò gì trong công tác trợ giúp trẻ em mồ côi?
   Nhà chùa không chỉ nuôi dưỡng, chăm sóc mà còn thực hiện các chức năng công tác xã hội như giáo dục đạo đức, tư vấn tâm lý, kết nối nguồn lực cộng đồng để hỗ trợ trẻ em mồ côi phát triển toàn diện.

2. Các hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại nhà chùa được tổ chức như thế nào?
   Bao gồm nuôi dưỡng, chăm sóc sức khỏe, giáo dục đạo đức, mở lớp học tình thương miễn phí, hỗ trợ tâm lý, vận động tài trợ và kết nối với các tổ chức xã hội nhằm đảm bảo quyền lợi và phát triển của trẻ.

3. Những khó khăn chính mà các nhà chùa gặp phải trong việc trợ giúp trẻ em mồ côi là gì?
   Thiếu nguồn lực tài chính bền vững, thiếu nhân lực công tác xã hội chuyên nghiệp, hạn chế về cơ sở vật chất và thủ tục pháp lý cho trẻ em, cùng với tâm lý tự ti, mặc cảm của trẻ em mồ côi.

4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi tại nhà chùa?
   Cần tăng cường đào tạo nhân lực, hoàn thiện thủ tục pháp lý, phát triển nguồn lực tài chính bền vững, đồng thời đẩy mạnh các hoạt động giáo dục kỹ năng sống và hỗ trợ tâm lý cho trẻ.

5. Phật giáo có ảnh hưởng như thế nào đến công tác xã hội trợ giúp trẻ em mồ côi?
   Phật giáo với tinh thần từ bi, nhân ái tạo động lực và nền tảng đạo đức cho các hoạt động trợ giúp, đồng thời bổ sung các phương pháp tâm linh giúp trẻ nhận thức và vượt qua khó khăn, khác biệt với công tác xã hội chuyên nghiệp phương Tây.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ thực trạng và nhu cầu trợ giúp trẻ em mồ côi tại các nhà chùa trên địa bàn Hà Nội, với hơn 70% trẻ có nhu cầu hỗ trợ đa dạng về vật chất, tâm lý và giáo dục.
• Các hoạt động trợ giúp tại nhà chùa đã thể hiện rõ các chức năng công tác xã hội như phòng ngừa, can thiệp, phục hồi và phát triển, góp phần đảm bảo an sinh xã hội.
• Yếu tố giáo lý Phật giáo, văn hóa xã hội, kinh tế, chính sách và nguồn nhân lực đều ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động trợ giúp trẻ em mồ côi.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo nhân lực, hoàn thiện thủ tục pháp lý, phát triển nguồn lực tài chính và nâng cao hoạt động giáo dục, hỗ trợ tâm lý cho trẻ.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển công tác xã hội tôn giáo chuyên nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc trẻ em mồ côi tại Hà Nội và các địa phương khác.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý, nhà chùa và tổ chức xã hội cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nhằm nâng cao hiệu quả trợ giúp trẻ em mồ côi trên toàn quốc.

Kêu gọi: Mời các nhà nghiên cứu, nhân viên công tác xã hội, nhà chùa và các tổ chức liên quan cùng tham gia phát triển mô hình trợ giúp trẻ em mồ côi chuyên nghiệp, nhân văn và bền vững.