Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn từ năm 2016 đến 2023, hoạt động tín dụng của các tổ chức tín dụng (TCTD) trên địa bàn tỉnh Bình Thuận đã có sự phát triển ổn định, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ xấu của các TCTD tại đây đã tăng từ mức khoảng 1% trong các năm 2016-2021 lên 2,15% năm 2022 và 2,20% năm 2023, cho thấy tiềm ẩn nhiều rủi ro tín dụng. Hoạt động tín dụng tăng trưởng nóng, tập trung vào một số khách hàng lớn và các khoản vay không đủ điều kiện, đặc biệt là tại các Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), đã đặt ra thách thức lớn cho công tác thanh tra, giám sát (TTGS) của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh tỉnh Bình Thuận.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng chất lượng công tác TTGS tại NHNN Bình Thuận đối với hoạt động tín dụng của các TCTD, xác định nguyên nhân các hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 25 chi nhánh ngân hàng thương mại và 25 QTDND trên địa bàn tỉnh, không bao gồm Ngân hàng Chính sách xã hội và Ngân hàng Hợp tác xã do đặc thù hoạt động riêng biệt. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho lãnh đạo NHNN Bình Thuận trong việc quản lý nhà nước, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững hệ thống ngân hàng địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về thanh tra, giám sát ngân hàng, đặc biệt là các nguyên tắc của Ủy ban Basel và mô hình CAMELS. Theo đó, thanh tra, giám sát ngân hàng (TTGSNH) được hiểu là hoạt động toàn diện nhằm đảm bảo an toàn, lành mạnh của hệ thống các định chế tài chính thông qua cấp phép, giám sát từ xa, thanh tra tại chỗ, thu thập và phân tích thông tin.
Hai phương pháp TTGS chính được áp dụng là thanh tra, giám sát tuân thủ và thanh tra, giám sát trên cơ sở rủi ro. Phương pháp thứ hai được đánh giá cao hơn vì cho phép tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực có rủi ro cao, phát hiện sớm các nguy cơ mất an toàn. Các tiêu chí đánh giá chất lượng công tác TTGS bao gồm mức giảm rủi ro tín dụng, số lượng sai phạm trọng yếu được phát hiện, kết quả khắc phục tồn tại và đánh giá đúng thực trạng hoạt động tín dụng của TCTD.
Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng công tác TTGS được phân tích theo hai nhóm: nhân tố bên ngoài như môi trường pháp lý, hoạt động tín dụng của TCTD, hệ thống kiểm soát nội bộ, hệ thống quản lý thông tin và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước; nhân tố bên trong gồm chất lượng cán bộ TTGS, công nghệ và trình độ ứng dụng công nghệ, sự chuẩn hóa nội dung TTGS và phương pháp TTGS.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp bao gồm số liệu thống kê về công tác TTGS và hoạt động tín dụng của các TCTD trên địa bàn tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2016-2023, được tổng hợp từ các báo cáo định kỳ của NHNN Bình Thuận. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 mức độ, thực hiện từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2023, nhằm thu thập ý kiến đánh giá của công chức NHNN Bình Thuận và lãnh đạo các TCTD.
Cỡ mẫu khảo sát gồm 14 công chức TTGS NHNN Bình Thuận và đại diện lãnh đạo các TCTD trên địa bàn. Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh theo thời gian, tổng hợp và xử lý thông tin bằng phần mềm Excel để đánh giá thực trạng, nguyên nhân và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác TTGS.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Chất lượng công tác TTGS tại NHNN Bình Thuận còn nhiều hạn chế: Trong giai đoạn 2016-2023, NHNN Bình Thuận đã thực hiện 96 cuộc thanh tra, trong đó 92 cuộc theo kế hoạch với 1.915 kiến nghị, 881 kiến nghị liên quan đến hoạt động tín dụng. Tuy nhiên, lực lượng cán bộ TTGS còn mỏng, chủ yếu là cán bộ trẻ với kinh nghiệm thực tế hạn chế, dẫn đến việc phát hiện và xử lý rủi ro chưa kịp thời.
Tỷ lệ nợ xấu tăng cao: Tỷ lệ nợ xấu của các TCTD trên địa bàn tăng từ khoảng 1% giai đoạn 2016-2021 lên 2,15% năm 2022 và 2,20% năm 2023, phản ánh sự gia tăng rủi ro tín dụng. Một số QTDND cho vay vượt giới hạn quy định, có nguy cơ mất khả năng chi trả, cần sự can thiệp của NHNN Bình Thuận.
Phương pháp TTGS chủ yếu là tuân thủ, chưa áp dụng hiệu quả giám sát rủi ro: Công tác TTGS hiện nay tập trung đánh giá việc tuân thủ pháp luật của các TCTD, chưa chú trọng thanh tra, giám sát dựa trên đánh giá rủi ro, dẫn đến khó phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn.
Hạn chế trong phối hợp và ứng dụng công nghệ: Việc phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước còn chưa chặt chẽ, hệ thống quản lý thông tin và ứng dụng công nghệ trong TTGS chưa phát huy hiệu quả tối đa, ảnh hưởng đến chất lượng và tốc độ xử lý thông tin.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nguồn lực cán bộ TTGS còn thiếu về số lượng và kinh nghiệm, trong khi yêu cầu công tác ngày càng cao do sự phức tạp của hoạt động tín dụng và sự biến động của môi trường kinh tế xã hội, đặc biệt là tác động của dịch COVID-19. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc chuyển đổi phương pháp TTGS từ tuân thủ sang giám sát rủi ro là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng tăng tỷ lệ nợ xấu qua các năm và bảng tổng hợp số lượng cuộc thanh tra, kiến nghị xử lý sai phạm, giúp minh họa rõ nét thực trạng và hiệu quả công tác TTGS. Việc nâng cao chất lượng TTGS không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro tín dụng mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, duy trì lòng tin của công chúng và đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng địa phương.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện và phát triển đội ngũ cán bộ TTGS: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng thực tiễn cho cán bộ TTGS, đặc biệt là nâng cao năng lực xử lý các vụ việc phức tạp. Mục tiêu đạt tỷ lệ cán bộ có trình độ sau đại học và kinh nghiệm thực tế cao trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: NHNN Bình Thuận phối hợp với các cơ sở đào tạo.
Chuyển đổi phương pháp TTGS theo hướng giám sát rủi ro: Áp dụng phương pháp giám sát dựa trên đánh giá rủi ro để tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực, đối tượng có mức độ rủi ro cao, nâng cao khả năng phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Thời gian triển khai trong 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo NHNN Bình Thuận và phòng TTGS.
Nâng cao hiệu quả giám sát từ xa và ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư phát triển hệ thống quản lý thông tin, ứng dụng công nghệ hiện đại trong thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu tín dụng, tăng cường giám sát liên tục. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: NHNN Bình Thuận phối hợp với đơn vị công nghệ.
Tăng cường phối hợp liên ngành và chia sẻ thông tin: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa NHNN Bình Thuận với các cơ quan quản lý nhà nước khác để khai thác hiệu quả nguồn thông tin, xử lý vi phạm và phòng ngừa rủi ro. Thời gian thực hiện ngay và duy trì liên tục. Chủ thể thực hiện: NHNN Bình Thuận, các cơ quan quản lý liên quan.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo và cán bộ NHNN các chi nhánh tỉnh, thành phố: Giúp nâng cao nhận thức và cải tiến công tác TTGS, áp dụng các giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương nhằm đảm bảo an toàn hoạt động tín dụng.
Quản lý và chuyên viên các tổ chức tín dụng: Hiểu rõ hơn về yêu cầu và tiêu chuẩn TTGS, từ đó chủ động cải thiện quản trị rủi ro, nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác TTGS trong lĩnh vực tín dụng, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách: Hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật liên quan đến hoạt động TTGS ngân hàng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng.
Câu hỏi thường gặp
Công tác thanh tra, giám sát tại NHNN Bình Thuận có vai trò gì trong hoạt động tín dụng?
Công tác này giúp đảm bảo các TCTD hoạt động an toàn, tuân thủ pháp luật, giảm thiểu rủi ro tín dụng, bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và góp phần ổn định hệ thống tài chính địa phương.Phương pháp thanh tra, giám sát nào được áp dụng tại NHNN Bình Thuận?
Hiện nay chủ yếu áp dụng phương pháp thanh tra, giám sát tuân thủ, tuy nhiên đang có xu hướng chuyển đổi sang phương pháp giám sát dựa trên rủi ro để nâng cao hiệu quả.Những khó khăn chính trong công tác TTGS tại NHNN Bình Thuận là gì?
Bao gồm lực lượng cán bộ còn mỏng, kinh nghiệm thực tế hạn chế, ứng dụng công nghệ chưa đồng bộ, phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ và tỷ lệ nợ xấu tăng cao.Làm thế nào để nâng cao chất lượng công tác TTGS tại NHNN Bình Thuận?
Cần hoàn thiện đội ngũ cán bộ, áp dụng phương pháp giám sát rủi ro, nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp liên ngành.Tại sao tỷ lệ nợ xấu tăng lại ảnh hưởng đến công tác TTGS?
Tỷ lệ nợ xấu tăng phản ánh rủi ro tín dụng gia tăng, đòi hỏi công tác TTGS phải phát hiện và xử lý kịp thời để ngăn ngừa nguy cơ mất an toàn hệ thống ngân hàng.
Kết luận
- Luận văn đã đánh giá toàn diện thực trạng chất lượng công tác thanh tra, giám sát tại NHNN chi nhánh tỉnh Bình Thuận đối với hoạt động tín dụng của các tổ chức tín dụng giai đoạn 2016-2023.
- Phát hiện tỷ lệ nợ xấu tăng và nhiều hạn chế trong phương pháp, nguồn lực TTGS hiện tại.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể như nâng cao năng lực cán bộ, chuyển đổi phương pháp giám sát rủi ro, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp liên ngành.
- Nghiên cứu góp phần làm rõ các nhân tố ảnh hưởng và tiêu chí đánh giá chất lượng công tác TTGS trong lĩnh vực tín dụng tại địa phương.
- Khuyến nghị NHNN Bình Thuận triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững hệ thống ngân hàng địa phương.
Để tiếp tục phát triển nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn, các cơ quan quản lý và tổ chức tín dụng nên phối hợp chặt chẽ, đồng thời đẩy mạnh đào tạo, ứng dụng công nghệ hiện đại trong công tác thanh tra, giám sát.