Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội: Nghiên cứu về Thương mại Quốc tế

GATT trở thành một công cụ đa phương duy nhất để điều chỉnh thương mại quốc tế và có những đóng góp to lớn vào việc thúc đẩy thuận lợi hóa và tự do hóa thương mại quốc tế. Tuy nhiên, đến cuối những năm 1980 và đầu 1990, trước những chuyển biến của tình hình thương mại quốc tế và sự phát triển của khoa học công nghệ, GATT tỏ ra không còn thích ứng, đòi hỏi phải có một tổ chức thường trực có nền tảng pháp lý vững chắc để đảm bảo thực thi các hiệp định, quy định chung của thương mại quốc tế. Đó là lý do để Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sau đó ra đời thay thế cho GATT. Theo tài liệu gốc, 'Hiệp định Marrakech thành lập WTO' đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong quan hệ thương mại đa phương.

Do tầm quan trọng của các hiệp định, nên sau công bố các hiệp định đã có không ít công trình ở nước ngoài và Việt Nam nghiên cứu về WTO nói chung và các hiệp định của WTO nói riêng. Tiêu biểu trong số đó là cuốn sách của Hoekman, B. Cuốn sách được dịch từ tiếng Anh do Ngân hàng Thế giới (WB) xuất bản năm 2002. Nội dung của cuốn sách đề cập nhiều vấn đề liên quan đến thương mại và chính sách thương mại. Ngày nay, chính sách thương mại nằm ở vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự về phát triển. Trên các diễn đàn, trong các hội nghị và hội thảo, trong các Dự án đều đề cập đến chính sách thương mại quốc tế.

Hàng rào kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng và an toàn của hàng hóa xuất khẩu. Tuy nhiên, chúng cũng có thể trở thành rào cản thương mại nếu không được xây dựng và thực thi một cách minh bạch và hợp lý. Việt Nam cần xây dựng hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời tăng cường năng lực kiểm tra, giám sát để đảm bảo hàng hóa xuất khẩu đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính. Việc này giúp nâng cao uy tín của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế và thúc đẩy xuất khẩu bền vững.

Hàng rào kỹ thuật cũng có thể được sử dụng để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chất lượng cao. Các nhà đầu tư nước ngoài thường quan tâm đến môi trường pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật của nước sở tại. Việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật minh bạch và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế sẽ tạo môi trường đầu tư hấp dẫn, thu hút các dự án FDI có công nghệ tiên tiến và thân thiện với môi trường. Điều này góp phần nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam.

Thực chất của Hiệp định về Hàng rào Kỹ thuật trong thương mại - TBT là đảm bảo các quy định kỹ thuật, tiêu chuẩn và thủ tục đánh giá sự phù hợp không tạo ra những rào cản không cần thiết cho thương mại. Các thành viên WTO được quyền áp dụng các biện pháp để đạt được các mục tiêu chính sách hợp pháp, như bảo vệ sức khỏe con người, an toàn hoặc môi trường, nhưng các biện pháp này không được phân biệt đối xử hoặc hạn chế thương mại hơn mức cần thiết để đạt được mục tiêu đó.

Các hình thức hàng rào kỹ thuật trong thương mại quốc tế theo chuẩn mực của WTO bao gồm các tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật, và thủ tục đánh giá sự phù hợp. Các tiêu chuẩn là các tài liệu được phê duyệt bởi một tổ chức tiêu chuẩn hóa được công nhận, trong khi quy định kỹ thuật là các tài liệu bắt buộc do chính phủ ban hành. Thủ tục đánh giá sự phù hợp là các quy trình được sử dụng để xác định xem một sản phẩm có đáp ứng các yêu cầu của một tiêu chuẩn hoặc quy định kỹ thuật hay không.

Hàng rào kỹ thuật của Việt Nam, những cơ hội và thách thức đặt ra khi thực hiện TBT. Việt Nam cần xây dựng hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời tăng cường năng lực kiểm tra, giám sát để đảm bảo hàng hóa xuất khẩu đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính. Việc này giúp nâng cao uy tín của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế và thúc đẩy xuất khẩu bền vững.

Gợi ý đối với Việt Nam khi xây dựng và thực hiện TBT. Việt Nam cần xây dựng hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời tăng cường năng lực kiểm tra, giám sát để đảm bảo hàng hóa xuất khẩu đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính. Việc này giúp nâng cao uy tín của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế và thúc đẩy xuất khẩu bền vững.

Nghiên cứu trường hợp hàng rào kỹ thuật của Mỹ. Mỹ là một trong những quốc gia sử dụng nhiều hàng rào kỹ thuật nhất trên thế giới. Các hàng rào kỹ thuật của Mỹ thường tập trung vào các lĩnh vực như an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, và an toàn sản phẩm. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật của Mỹ có thể là một thách thức đối với các nhà xuất khẩu từ các nước đang phát triển.

Nghiên cứu trường hợp hàng rào kỹ thuật của Nhật Bản. Nhật Bản cũng là một quốc gia sử dụng nhiều hàng rào kỹ thuật, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp. Các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật của Nhật Bản thường rất khắt khe và đòi hỏi các nhà xuất khẩu phải đáp ứng các yêu cầu cao về chất lượng và an toàn. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này có thể là một rào cản lớn đối với các nhà xuất khẩu từ các nước đang phát triển.

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam. Cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng cho người lao động, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao và dịch vụ. Đồng thời, cần khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) là yếu tố quan trọng để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ có giá trị gia tăng cao. Cần khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào R&D, đồng thời tăng cường hợp tác giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, và doanh nghiệp để thúc đẩy đổi mới công nghệ. Việc này giúp Việt Nam tạo ra các sản phẩm và dịch vụ có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.