I. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc chuyển đổi mô hình dạy học từ truyền thụ sang kiến tạo đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng mô hình dạy học truyền thụ thường tập trung vào việc truyền thụ kiến thức một cách thụ động, trong khi mô hình dạy học kiến tạo khuyến khích sự tham gia chủ động của người học. Theo John Dewey, giáo dục cần phải xây dựng trên nền tảng của kinh nghiệm và sự tương tác, điều này cho thấy sự cần thiết phải thay đổi cách tiếp cận trong giáo dục. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc áp dụng phương pháp giảng dạy theo hướng kiến tạo không chỉ giúp sinh viên phát triển kỹ năng tư duy phản biện mà còn nâng cao khả năng giải quyết vấn đề trong thực tiễn.
1.1. Những công trình nghiên cứu liên quan đến Dạy học truyền thụ và Dạy học kiến tạo
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng dạy học truyền thụ thường dẫn đến việc sinh viên chỉ tiếp thu kiến thức mà không có sự hiểu biết sâu sắc. Ngược lại, dạy học kiến tạo khuyến khích sinh viên tự khám phá và xây dựng kiến thức của riêng mình. Theo Michael K. Matthew, chủ đề thuyết kiến tạo trong giáo dục đã thu hút hàng ngàn bài viết học thuật, cho thấy sự quan tâm lớn đến phương pháp này. Các nghiên cứu như của Ernst von Glasersfeld đã chỉ ra rằng kiến tạo không chỉ là một phương pháp dạy học mà còn là một triết lý giáo dục, nhấn mạnh vai trò của người học trong việc xây dựng kiến thức.
II. Cơ sở lý luận của sự chuyển đổi mô hình dạy học
Sự chuyển đổi từ mô hình dạy học truyền thụ sang mô hình dạy học kiến tạo không chỉ là một xu hướng mà còn là một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh toàn cầu hóa. Giáo dục 4.0 đã đặt ra những thách thức mới, yêu cầu người học không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phải biết vận dụng vào thực tiễn. Theo GS. Tô Duy Hợp, việc áp dụng công nghệ trong giáo dục là một yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả dạy học. Đổi mới giáo dục cần phải đi đôi với việc phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên, từ đó giúp họ tự tin hơn trong môi trường làm việc. Việc này không chỉ giúp sinh viên phát triển toàn diện mà còn đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động.
2.1. Tính quy định của phương thức sản xuất đối với sự chuyển đổi mô hình dạy học
Phương thức sản xuất hiện đại yêu cầu một lực lượng lao động có khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi. Điều này đặt ra yêu cầu cho giáo dục phải chuyển mình để đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Mô hình dạy học kiến tạo không chỉ giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện mà còn trang bị cho họ những kỹ năng cần thiết để làm việc trong môi trường đa dạng và thay đổi liên tục. Việc áp dụng các phương pháp giảng dạy hiện đại, kết hợp với công nghệ sẽ tạo ra một môi trường học tập tích cực, khuyến khích sinh viên tham gia và đóng góp ý kiến.
III. Thực tiễn chuyển đổi mô hình dạy học trong bối cảnh hiện nay
Thực tiễn chuyển đổi mô hình dạy học từ truyền thụ sang kiến tạo tại Việt Nam đang diễn ra với nhiều thách thức. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc áp dụng phương pháp giảng dạy mới, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề cần giải quyết. Theo báo cáo, nhiều giảng viên vẫn còn giữ tư duy truyền thụ, dẫn đến việc sinh viên không được khuyến khích tham gia vào quá trình học tập. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và khả năng làm việc của sinh viên sau khi tốt nghiệp. Cần có sự hỗ trợ từ các cấp lãnh đạo và chính sách giáo dục để thúc đẩy sự chuyển đổi này.
3.1. Một số ưu điểm của thực tiễn chuyển đổi mô hình dạy học
Một số trường đại học đã áp dụng thành công mô hình dạy học kiến tạo, cho thấy sự cải thiện rõ rệt trong kết quả học tập của sinh viên. Việc khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động nhóm, thảo luận và thực hành đã giúp họ phát triển kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn giúp sinh viên tự tin hơn khi bước vào thị trường lao động. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sinh viên học theo mô hình kiến tạo có khả năng giải quyết vấn đề tốt hơn và có tư duy phản biện sắc bén.
IV. Xu hướng vận động và một số khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả chuyển đổi
Để nâng cao hiệu quả của sự chuyển đổi mô hình dạy học, cần có những khuyến nghị cụ thể. Trước hết, cần thực hiện nguyên tắc bình đẳng trong cơ hội giáo dục, đảm bảo mọi sinh viên đều có cơ hội tiếp cận với phương pháp giảng dạy hiện đại. Thứ hai, cần chú trọng đến việc đào tạo giảng viên, giúp họ nắm vững các phương pháp dạy học mới và có khả năng áp dụng vào thực tiễn. Cuối cùng, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở vật chất và công nghệ để tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng giáo dục 4.0.
4.1. Thực hiện nguyên tắc lý thuyết gắn liền với thực hành trong quá trình chuyển đổi
Việc gắn liền lý thuyết với thực hành là một yếu tố quan trọng trong mô hình dạy học kiến tạo. Sinh viên cần được tham gia vào các dự án thực tế, giúp họ áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Điều này không chỉ giúp sinh viên hiểu rõ hơn về kiến thức mà còn phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề. Các trường đại học cần tạo ra nhiều cơ hội cho sinh viên tham gia vào các hoạt động thực tế, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và khả năng làm việc của họ sau khi tốt nghiệp.
