Tổng quan nghiên cứu

Bệnh lý van hai lá là một trong những nhóm bệnh tim mạch phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu trên toàn cầu, trong đó bệnh lý van hai lá chiếm tỷ lệ cao. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 50.000 bệnh nhân cần can thiệp phẫu thuật van tim mỗi năm, với hơn 5.000 ca mắc mới. Phẫu thuật thay van tim hai lá là phương pháp điều trị chủ yếu cho các tổn thương van không thể sửa chữa. Tuy nhiên, chi phí phẫu thuật tim mạch nói chung và thay van tim hai lá nói riêng là rất cao, gây áp lực tài chính lớn cho bệnh viện và người bệnh.

Nghiên cứu này được thực hiện tại Viện Tim Mạch Việt Nam trong năm 2018 nhằm xác định chi phí đầy đủ của phẫu thuật thay van tim hai lá ở bệnh nhân điều trị nội trú, đồng thời phân tích tính hợp lý và bất hợp lý của các khoản mục chi phí từ góc độ nhà cung cấp dịch vụ. Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang, kết hợp số liệu định lượng từ 135 hồ sơ bệnh án và phiếu thanh toán, cùng thông tin định tính từ 8 cuộc phỏng vấn sâu với cán bộ y tế. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh giá dịch vụ y tế, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và đảm bảo sự phát triển bền vững của Viện Tim Mạch Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế y tế về chi phí dịch vụ y tế, trong đó chi phí được phân loại thành chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp theo hướng dẫn của Nghị định 85/2012/NĐ-CP và Công văn 4157/BYT-KH-TC. Chi phí trực tiếp bao gồm thuốc, vật tư tiêu hao, nhân lực, điện nước, khấu hao trang thiết bị và cơ sở hạ tầng phục vụ trực tiếp cho phẫu thuật. Chi phí gián tiếp là các chi phí vận hành, nhân lực và khấu hao của các khoa phòng hỗ trợ không trực tiếp tham gia phẫu thuật. Phương pháp phân bổ chi phí từng bước được áp dụng để đảm bảo tính đầy đủ và chính xác trong phân bổ chi phí chung cho từng dịch vụ.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Chi phí đầy đủ: tổng giá trị nguồn lực sử dụng để sản xuất dịch vụ y tế, bao gồm cả chi phí trực tiếp và gián tiếp.
  • Phương pháp từ dưới lên (bottom-up): tính toán chi phí dựa trên số lượng và đơn giá từng loại nguồn lực sử dụng cho từng bệnh nhân.
  • Phương pháp từ trên xuống (top-down): phân bổ chi phí chung của bệnh viện cho từng khoa, phòng dựa trên tiêu chí phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu định lượng: Thu thập từ 135 hồ sơ bệnh án và phiếu thanh toán của bệnh nhân phẫu thuật thay van tim hai lá tại Viện Tim Mạch Việt Nam năm 2018, cùng số liệu tài chính năm 2017 của đơn vị phẫu thuật tim mạch và các phòng ban chức năng.

  • Nguồn dữ liệu định tính: Phỏng vấn sâu 8 cán bộ y tế gồm lãnh đạo viện, trưởng phòng tài chính kế toán, trưởng đơn vị phẫu thuật tim mạch, bác sĩ và điều dưỡng nhằm đánh giá tính hợp lý của các khoản mục chi phí.

  • Cỡ mẫu: Tối thiểu 124 bệnh nhân theo công thức tính cỡ mẫu với độ tin cậy 95%, sai số tương đối 8%, thực tế thu thập 135 bệnh nhân.

  • Phương pháp phân tích: Số liệu định lượng được nhập và xử lý bằng phần mềm Epidata, Excel và SPSS 16.0; số liệu định tính được mã hóa và phân tích theo chủ đề.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 2 đến tháng 7 năm 2018 tại Đơn vị phẫu thuật tim mạch, Viện Tim Mạch Việt Nam.

Phương pháp tính chi phí kết hợp bottom-up cho các khoản mục chi phí trực tiếp như thuốc, vật tư tiêu hao, máu và top-down cho chi phí nhân lực, khấu hao, điện nước, bảo dưỡng, chi phí gián tiếp. Phân bổ chi phí dựa trên số lượng ca phẫu thuật và tổng thu viện phí của đơn vị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chi phí trung bình một ca phẫu thuật thay van tim hai lá là khoảng 107.573.200 đồng, trong đó chi phí trực tiếp chiếm 98,17% (105.514.700 đồng), chi phí gián tiếp chiếm 1,83% (1.427.000 đồng).
  2. Chi phí trực tiếp lớn nhất thuộc về thuốc, vật tư tiêu hao và hóa chất, chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng chi phí trực tiếp, tiếp theo là chi phí nhân lực.
  3. Chi phí thuốc trung bình cho một ca phẫu thuật là khoảng 5.500.000 đồng, với khoảng 39 loại thuốc được sử dụng phổ biến như Diprivan, Cefazolin, Gelofusin, Transamine. Chi phí thuốc ở phẫu thuật nội soi thấp hơn mổ mở (khoảng 5.292.000 đồng so với 5.098.000 đồng).
  4. Chi phí vật tư tiêu hao trung bình cho một ca phẫu thuật thay van tim hai lá là khoảng 6.000.000 đồng, bao gồm chỉ thép, gạc phẫu thuật, băng dính, găng mổ tiệt trùng.
  5. Tỷ lệ bệnh nhân sử dụng bảo hiểm y tế rất cao, đạt 98,5%, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh.
  6. So sánh chi phí và thu viện phí cho thấy bệnh viện thu được từ phẫu thuật nội soi chỉ bằng 16,4% chi phí thực tế bỏ ra khi tính đủ 7 khoản mục chi phí, cho thấy sự chênh lệch lớn và cần điều chỉnh giá dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chi phí phẫu thuật thay van tim hai lá tại Viện Tim Mạch Việt Nam tương đối cao so với mặt bằng chung chi phí y tế tại Việt Nam, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với các nước phát triển như Mỹ (15.000 USD/case) hay Singapore (18.500 USD/case). Tỷ trọng chi phí thuốc và vật tư tiêu hao chiếm phần lớn phù hợp với đặc thù kỹ thuật cao của phẫu thuật tim mạch. Chi phí nhân lực cũng đóng vai trò quan trọng, phản ánh trình độ chuyên môn cao và quy trình phức tạp.

Sự chênh lệch giữa chi phí thực tế và giá thu viện phí, đặc biệt ở phẫu thuật nội soi, cho thấy giá dịch vụ chưa phản ánh đúng và đủ các khoản mục chi phí, ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của bệnh viện. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về chi phí y tế phẫu thuật tim, nhấn mạnh nhu cầu điều chỉnh chính sách giá dịch vụ y tế theo hướng tính đúng, tính đủ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng các khoản mục chi phí trực tiếp và gián tiếp, bảng so sánh chi phí thuốc theo loại phẫu thuật và loại van, giúp minh họa rõ nét cấu trúc chi phí và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Điều chỉnh giá dịch vụ phẫu thuật thay van tim hai lá hàng năm theo biến động chi phí đầu vào nhằm đảm bảo tính bền vững tài chính cho bệnh viện. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Viện Tim Mạch Việt Nam phối hợp với Bộ Y tế. Thời gian: triển khai ngay từ năm tài chính tiếp theo.
  2. Xây dựng và áp dụng bảng giá dịch vụ phẫu thuật nội soi thay van tim hai lá tính đúng, tính đủ các cấu phần chi phí để phản ánh chính xác chi phí thực tế. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính kế toán và Đơn vị phẫu thuật tim mạch. Thời gian: trong 6 tháng tới.
  3. Tăng cường quản lý và kiểm soát chi phí vật tư tiêu hao, thuốc men thông qua hệ thống kế toán chi phí chi tiết và kiểm soát chất lượng sử dụng. Chủ thể thực hiện: Phòng Vật tư y tế và Đơn vị phẫu thuật tim mạch. Thời gian: liên tục hàng năm.
  4. Đào tạo nâng cao năng lực quản lý tài chính và kế toán chi phí cho cán bộ y tế nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và minh bạch chi phí. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Viện phối hợp với các đơn vị đào tạo. Thời gian: tổ chức định kỳ hàng năm.
  5. Thực hiện nghiên cứu mở rộng về chi phí phẫu thuật tim mạch khác và chi phí điều trị trước, sau phẫu thuật để có cái nhìn toàn diện hơn về gánh nặng tài chính. Chủ thể thực hiện: Viện Tim Mạch Việt Nam và các cơ sở y tế liên quan. Thời gian: kế hoạch 1-2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu chi tiết về chi phí phẫu thuật thay van tim hai lá, giúp xây dựng chính sách giá dịch vụ, quản lý tài chính hiệu quả và nâng cao hiệu quả hoạt động bệnh viện.
  2. Chuyên gia kinh tế y tế và nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh giá dịch vụ y tế, xây dựng các chính sách tài chính y tế phù hợp với thực tế chi phí và nhu cầu của bệnh viện.
  3. Bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế tại các đơn vị phẫu thuật tim mạch: Hiểu rõ cấu trúc chi phí, từ đó phối hợp hiệu quả trong quản lý nguồn lực, nâng cao chất lượng dịch vụ và tiết kiệm chi phí.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý bệnh viện, kinh tế y tế: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp tính toán chi phí dịch vụ y tế, phân tích chi phí phẫu thuật tim mạch và ứng dụng thực tiễn trong môi trường bệnh viện công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi phí phẫu thuật thay van tim hai lá tại Viện Tim Mạch Việt Nam là bao nhiêu?
    Chi phí trung bình một ca phẫu thuật thay van tim hai lá là khoảng 107.573.200 đồng, trong đó chi phí trực tiếp chiếm hơn 98%.

  2. Phương pháp tính chi phí được sử dụng trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu kết hợp phương pháp từ dưới lên (bottom-up) để tính chi phí thuốc, vật tư tiêu hao và phương pháp từ trên xuống (top-down) để phân bổ chi phí nhân lực, khấu hao và chi phí gián tiếp.

  3. Tỷ lệ bệnh nhân sử dụng bảo hiểm y tế trong nghiên cứu là bao nhiêu?
    Tỷ lệ bệnh nhân sử dụng bảo hiểm y tế khi điều trị phẫu thuật thay van tim hai lá đạt 98,5%, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh.

  4. Chi phí thuốc và vật tư tiêu hao chiếm tỷ trọng như thế nào trong tổng chi phí?
    Chi phí thuốc và vật tư tiêu hao chiếm tỷ trọng lớn nhất trong chi phí trực tiếp, phản ánh đặc thù kỹ thuật cao và vật liệu tiêu hao trong phẫu thuật tim mạch.

  5. Nghiên cứu có đề xuất gì về việc điều chỉnh giá dịch vụ y tế?
    Nghiên cứu khuyến nghị điều chỉnh giá dịch vụ phẫu thuật thay van tim hai lá hàng năm theo biến động chi phí đầu vào và xây dựng bảng giá dịch vụ nội soi tính đúng, tính đủ để đảm bảo hiệu quả tài chính cho bệnh viện.

Kết luận

  • Chi phí trung bình một ca phẫu thuật thay van tim hai lá tại Viện Tim Mạch Việt Nam năm 2018 là khoảng 107,5 triệu đồng, trong đó chi phí trực tiếp chiếm tỷ trọng áp đảo.
  • Thuốc, vật tư tiêu hao và nhân lực là các khoản mục chi phí chính, phản ánh đặc thù kỹ thuật cao của phẫu thuật tim mạch.
  • Giá thu viện phí hiện tại chưa phản ánh đúng và đủ chi phí thực tế, đặc biệt với phẫu thuật nội soi, gây áp lực tài chính cho bệnh viện.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh giá dịch vụ y tế và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Viện Tim Mạch Việt Nam.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai điều chỉnh giá dịch vụ, hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí và mở rộng nghiên cứu chi phí các dịch vụ tim mạch khác.

Hành động ngay hôm nay: Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan cần phối hợp xây dựng kế hoạch điều chỉnh giá dịch vụ và nâng cao năng lực quản lý chi phí nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của Viện Tim Mạch Việt Nam.