Tổng quan nghiên cứu

Bước vào thế kỷ 21, sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ đã tạo ra nhiều thay đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục và đào tạo. Theo báo cáo của ngành, nhu cầu về nguồn nhân lực có kỹ năng giải quyết vấn đề ngày càng tăng cao, đặc biệt trong các ngành công nghiệp như may mặc và thời trang. Việc hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường được xem là yếu tố then chốt giúp họ thích ứng nhanh với môi trường làm việc hiện đại, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.

Luận văn tập trung nghiên cứu cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Công Nghiệp TP. Hồ Chí Minh. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi năm học 2005-2006, tại cơ sở đào tạo chính của trường. Mục tiêu cụ thể là khảo sát thực trạng phương pháp giảng dạy hiện tại, đánh giá kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên, từ đó đề xuất và thực nghiệm phương pháp giảng dạy mới nhằm nâng cao kỹ năng này.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo, giúp sinh viên phát triển năng lực tư duy sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy trong các ngành kỹ thuật và công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực may thời trang.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về phương pháp giảng dạy và kỹ năng giải quyết vấn đề. Trước hết, phương pháp giảng dạy được hiểu là hệ thống các hoạt động có mục đích của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của sinh viên để đạt được mục tiêu học tập. Các phương pháp được đề cập bao gồm: phương pháp đóng vai, phương pháp định hướng giải quyết vấn đề, phương pháp làm việc nhóm, phương pháp thảo luận và dạy học có sự hỗ trợ của phương tiện dạy học đa phương tiện.

Về kỹ năng giải quyết vấn đề, nghiên cứu áp dụng mô hình quá trình tư duy giải quyết vấn đề gồm các bước: nhận diện vấn đề, suy nghĩ và thu thập thông tin, lập kế hoạch giải quyết, thực hiện kế hoạch và kiểm tra kết quả. Các giai đoạn hình thành kỹ năng được phân chia theo ba bước: nhận thức mục đích và cách thức hành động, quan sát và làm theo mẫu, luyện tập để đạt hiệu quả cao trong thực hành.

Các khái niệm chính bao gồm: vấn đề, tình huống có vấn đề, kỹ năng, kỹ năng giải quyết vấn đề, nguyên tắc dạy học theo hướng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề, đặc điểm quá trình sinh viên giải quyết vấn đề.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực trạng phương pháp giảng dạy và kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang, Trường Đại học Công Nghiệp TP. Hồ Chí Minh. Cỡ mẫu gồm 22 giáo viên và 148 sinh viên, được chọn bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp phân tích bao gồm: điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn trực tiếp kết hợp quan sát, thực nghiệm phương pháp giảng dạy mới và xử lý số liệu bằng thống kê toán học. Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo timeline gồm: khảo sát thực trạng, đề xuất cải tiến phương pháp, xây dựng bộ công cụ thực nghiệm, thực nghiệm trên mẫu sinh viên, xử lý và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phương pháp giảng dạy hiện tại của giáo viên: 63,64% giáo viên lựa chọn phương pháp dựa trên mục tiêu giảng dạy, 59,73% vẫn sử dụng phương pháp truyền thống, chỉ 22,73% áp dụng phương pháp lấy người học làm trung tâm. 36,36% giáo viên chú trọng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên, nhưng chỉ 18,27% thường xuyên đưa ra các tình huống có vấn đề để luyện tập.

  2. Kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên: 65% sinh viên có thái độ suy nghĩ để đề ra hướng giải quyết khi gặp tình huống có vấn đề, nhưng 36% muốn giải quyết nhưng không có khả năng. 89 sinh viên chủ động suy nghĩ tìm hướng giải quyết khi giáo viên đưa ra tình huống, trong khi 27 sinh viên chờ giáo viên hướng dẫn. 54 sinh viên thờ ơ hoặc ỷ lại nhờ người khác giải quyết. Khó khăn lớn nhất là không biết cách giải quyết và biểu đạt vấn đề (chiếm gần 60%).

  3. Nhận định về phương pháp giảng dạy và kỹ năng của sinh viên: 41% sinh viên tự nhận kỹ năng giải quyết vấn đề của mình không đạt, 14% không hiểu về kỹ năng này. 41% sinh viên đánh giá phương pháp giảng dạy hiện tại chưa thực sự hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề.

  4. Mong muốn cải tiến phương pháp giảng dạy: 36,55% giáo viên rất mong muốn cải tiến phương pháp giảng dạy theo hướng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề, không có ý kiến phản đối.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy phương pháp giảng dạy truyền thống vẫn chiếm ưu thế, dẫn đến việc sinh viên thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề cần thiết. Việc giáo viên chưa thường xuyên tạo ra các tình huống có vấn đề và chưa có chiến lược rõ ràng để phát triển kỹ năng này cho sinh viên là nguyên nhân chính. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, việc áp dụng phương pháp lấy người học làm trung tâm và sử dụng đa dạng phương pháp như làm việc nhóm, thảo luận, định hướng giải quyết vấn đề được khuyến khích để nâng cao năng lực tư duy và kỹ năng thực hành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất sử dụng các phương pháp giảng dạy, biểu đồ phân bố thái độ và kỹ năng của sinh viên, giúp minh họa rõ ràng mức độ phù hợp và hiệu quả của phương pháp hiện tại. Việc cải tiến phương pháp giảng dạy không chỉ giúp sinh viên nâng cao kỹ năng giải quyết vấn đề mà còn góp phần phát triển tư duy phản biện, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tạo lập và sử dụng các tình huống có vấn đề thực tiễn: Giáo viên cần xây dựng các tình huống học tập gắn liền với thực tế ngành may thời trang, kích thích sinh viên chủ động tư duy và giải quyết vấn đề. Thời gian thực hiện: ngay trong các học kỳ tiếp theo. Chủ thể thực hiện: giáo viên Khoa May Thời Trang.

  2. Áp dụng phương pháp giảng dạy đa dạng, lấy người học làm trung tâm: Kết hợp phương pháp thuyết trình, làm việc nhóm, thảo luận và định hướng giải quyết vấn đề nhằm phát triển toàn diện kỹ năng cho sinh viên. Thời gian: triển khai trong năm học 2024-2025. Chủ thể: Ban giảng viên và bộ phận đào tạo.

  3. Sử dụng công nghệ hỗ trợ giảng dạy hiện đại: Ứng dụng máy chiếu, phần mềm đa phương tiện để minh họa sinh động, tăng tính tương tác và hiệu quả tiếp thu kiến thức. Thời gian: đầu năm học mới. Chủ thể: phòng công nghệ thông tin và giáo viên.

  4. Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực giảng dạy cho giáo viên: Tập huấn về phương pháp giảng dạy tích cực, kỹ năng thiết kế tình huống và đánh giá kỹ năng giải quyết vấn đề. Thời gian: trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể: Ban giám hiệu và phòng đào tạo.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá kỹ năng giải quyết vấn đề: Thiết kế bộ công cụ đánh giá phù hợp để theo dõi tiến bộ của sinh viên, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy kịp thời. Thời gian: triển khai song song với thực nghiệm phương pháp mới. Chủ thể: nhóm nghiên cứu và giáo viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên và giảng viên ngành May Thời Trang: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và phương pháp cụ thể để cải tiến giảng dạy, nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ đào tạo: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng phát triển kỹ năng mềm và năng lực nghề nghiệp của sinh viên.

  3. Sinh viên ngành May Thời Trang và các ngành kỹ thuật liên quan: Hiểu rõ về quá trình hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề, từ đó chủ động rèn luyện và phát triển năng lực cá nhân.

  4. Nhà nghiên cứu giáo dục và phát triển kỹ năng: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới phương pháp giảng dạy và phát triển kỹ năng tư duy cho người học trong bối cảnh công nghiệp 4.0.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng giải quyết vấn đề lại quan trọng đối với sinh viên ngành May Thời Trang?
    Kỹ năng này giúp sinh viên ứng phó linh hoạt với các tình huống thực tế trong sản xuất và thiết kế, nâng cao khả năng thích nghi và sáng tạo trong công việc, từ đó tăng cơ hội việc làm và phát triển nghề nghiệp.

  2. Phương pháp giảng dạy nào hiệu quả nhất để hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề?
    Phương pháp kết hợp như làm việc nhóm, thảo luận, định hướng giải quyết vấn đề và sử dụng phương tiện dạy học đa phương tiện được đánh giá cao vì kích thích tư duy, tăng tính tương tác và thực hành của sinh viên.

  3. Làm thế nào để giáo viên có thể tạo ra các tình huống có vấn đề phù hợp?
    Giáo viên cần dựa vào nội dung chuyên ngành, kinh nghiệm thực tế và nhu cầu học tập của sinh viên để xây dựng các tình huống gần gũi, có tính thách thức vừa phải, giúp sinh viên phát triển kỹ năng một cách hiệu quả.

  4. Sinh viên có thể tự rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề như thế nào ngoài giờ học?
    Sinh viên nên tham gia các hoạt động nhóm, thực hành các bài tập tình huống, tìm hiểu thêm kiến thức chuyên môn và chủ động đặt câu hỏi, tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề thực tế trong học tập và cuộc sống.

  5. Làm sao để đánh giá chính xác kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên?
    Cần xây dựng bộ công cụ đánh giá đa dạng như phiếu điều tra, bài tập tình huống, quan sát quá trình làm việc nhóm và phỏng vấn để đánh giá toàn diện về khả năng tư duy, phân tích và áp dụng kiến thức của sinh viên.

Kết luận

  • Phương pháp giảng dạy hiện tại tại Khoa May Thời Trang chủ yếu mang tính truyền thống, chưa phát huy hiệu quả trong việc hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên.
  • Sinh viên có nhu cầu và mong muốn phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề nhưng còn nhiều khó khăn do thiếu phương pháp và môi trường học tập phù hợp.
  • Việc cải tiến phương pháp giảng dạy theo hướng lấy người học làm trung tâm, kết hợp đa dạng phương pháp và sử dụng công nghệ hỗ trợ là cần thiết và khả thi.
  • Kết quả thực nghiệm cho thấy phương pháp giảng dạy mới góp phần nâng cao kỹ năng giải quyết vấn đề, đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp và xã hội.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm triển khai cải tiến phương pháp giảng dạy trong thời gian tới, đồng thời khuyến khích các bên liên quan tham gia hỗ trợ và phát triển.

Next steps: Triển khai đào tạo giáo viên, xây dựng tình huống học tập, áp dụng phương pháp mới trong giảng dạy và đánh giá hiệu quả thường xuyên.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giảng viên ngành May Thời Trang cần phối hợp thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy để nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành công nghiệp may mặc Việt Nam.