Tổng quan nghiên cứu

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, công tác đào tạo nghề được triển khai rộng rãi nhằm đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, thực tế thị trường lao động cho thấy sự thiếu hụt đáng kể lực lượng lao động có tay nghề, đặc biệt là đối với các nghề như làm bánh Âu, chế biến thực phẩm và quản lý nhà hàng khách sạn. Theo ước tính, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đại học thất nghiệp hoặc không làm đúng chuyên môn còn cao, trong khi học viên học nghề có ưu thế tìm việc làm với mức lương phù hợp và khả năng thành công nghề nghiệp cao hơn. Trường Nghiệp vụ Nhà hàng Thành phố (NVNH TP) đã và đang tập trung đào tạo nghề làm bánh Âu cho học viên có hoàn cảnh khó khăn, nhằm góp phần xóa đói giảm nghèo và tạo việc làm cho thanh niên nghèo, trẻ em đường phố tại TP.HCM.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng giảng dạy nghề làm bánh theo mô đun tại trường NVNH TP và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy, từ đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho học viên có hoàn cảnh khó khăn cơ nhỡ. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi đào tạo nghề làm bánh Âu tại TP.HCM, với thời gian khảo sát và thực nghiệm từ năm 2014 đến 2015. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện kỹ năng nghề, tăng khả năng tìm kiếm việc làm và giảm thiểu các tệ nạn xã hội liên quan đến nhóm đối tượng này. Các chỉ số quan trọng được theo dõi gồm tỷ lệ học viên tốt nghiệp có việc làm, mức độ hoàn thành kỹ năng nghề và sự hài lòng của nhà tuyển dụng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết đào tạo nghề theo mô đun kỹ năng hành nghề (MKH) và lý thuyết dạy học định hướng hoạt động.

  • Đào tạo nghề theo mô đun kỹ năng hành nghề (MKH): Đây là phương thức đào tạo linh hoạt, tích hợp kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và thái độ nghề nghiệp trong từng mô đun độc lập. MKH cho phép thiết kế chương trình đào tạo mềm dẻo, phù hợp với nhu cầu thị trường lao động và đặc điểm người học, đặc biệt là học viên có hoàn cảnh khó khăn. Mô đun được xây dựng dựa trên phân tích nghề và chuẩn năng lực thực hiện, giúp học viên có thể hành nghề ngay sau khi hoàn thành từng mô đun.

  • Dạy học định hướng hoạt động: Phương pháp này nhấn mạnh việc tổ chức hoạt động học tập mang tính trọn vẹn, trong đó học viên tự lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động nghề nghiệp. Dạy học định hướng hoạt động giúp phát triển năng lực thực hành, kỹ năng giải quyết vấn đề và thái độ nghề nghiệp, phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu học tập của học viên có hoàn cảnh khó khăn.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: hiệu quả giảng dạy, chất lượng đào tạo, mô đun kỹ năng hành nghề, năng lực hành nghề, hoàn cảnh khó khăn cơ nhỡ, và sản phẩm hoạt động của học viên. Hiệu quả giảng dạy được đánh giá qua kết quả học tập, năng lực thực hành và sự hoàn thành nhiệm vụ của giáo viên. Chất lượng đào tạo liên quan mật thiết đến hiệu quả giảng dạy và khả năng thích ứng của học viên với thị trường lao động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật liên quan đến giáo dục nghề nghiệp, số liệu thống kê về trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và đào tạo nghề tại TP.HCM, kết quả khảo sát thực trạng giảng dạy tại trường NVNH TP, ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên, học viên và nhà tuyển dụng.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp tài liệu; khảo sát điều tra bằng bảng hỏi; quan sát dự giờ các tiết dạy; thu thập ý kiến chuyên gia đánh giá tính khả thi và hiệu quả các giải pháp; thực nghiệm sư phạm trên hai lớp nghề làm bánh Âu; phân tích sản phẩm hoạt động của học viên; xử lý số liệu thống kê.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 100 học viên, 20 giáo viên và cán bộ quản lý, cùng 15 nhà tuyển dụng tại các doanh nghiệp liên quan. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm học viên có hoàn cảnh khó khăn.

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2015, bao gồm thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, thực nghiệm sư phạm, xử lý số liệu và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chương trình đào tạo nghề làm bánh tại trường NVNH TP còn nhiều hạn chế: Nội dung chương trình chưa được cập nhật thường xuyên, phân bổ môn học thiếu logic, chưa thực sự phù hợp với đặc điểm học viên có hoàn cảnh khó khăn. Khoảng 65% học viên phản ánh khó tiếp thu kiến thức lý thuyết do phương pháp giảng dạy chưa phù hợp.

  2. Phương pháp dạy học hiện tại chủ yếu truyền thống, thiếu tính tương tác và thực hành: Chỉ khoảng 30% thời gian học tập dành cho thực hành, trong khi mô hình đào tạo theo mô đun yêu cầu tỷ lệ thực hành chiếm 70%. Điều này ảnh hưởng đến kỹ năng nghề và sự tự tin của học viên khi ra trường.

  3. Sản phẩm hoạt động của học viên chưa đạt chuẩn kỹ năng nghề: Qua đánh giá của nhà tuyển dụng, chỉ có khoảng 55% học viên đạt yêu cầu về kỹ năng làm bánh Âu, còn lại cần cải thiện kỹ năng thao tác và sáng tạo trong công việc.

  4. Ý kiến chuyên gia và nhà tuyển dụng đồng thuận về nhu cầu đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy: 90% chuyên gia đánh giá cao tính khả thi và hiệu quả của việc áp dụng mô hình đào tạo theo mô đun kết hợp dạy học định hướng hoạt động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chương trình đào tạo chưa được thiết kế theo chuẩn năng lực thực hiện, thiếu sự tích hợp giữa lý thuyết và thực hành, cũng như phương pháp dạy học chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo của học viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước về đào tạo nghề ngắn hạn cho lao động nông thôn và học viên đặc biệt, kết quả tương đồng khi đều nhấn mạnh vai trò của đổi mới chương trình và phương pháp dạy học để nâng cao hiệu quả đào tạo.

Việc áp dụng mô hình đào tạo theo mô đun kỹ năng hành nghề kết hợp dạy học định hướng hoạt động phù hợp với đặc điểm tâm lý và hoàn cảnh của học viên cơ nhỡ, giúp tăng cường kỹ năng thực hành, nâng cao năng lực giải quyết vấn đề và thái độ nghề nghiệp. Dữ liệu khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ thời gian thực hành so với lý thuyết, bảng đánh giá kỹ năng nghề của học viên trước và sau thực nghiệm sư phạm, cũng như biểu đồ mức độ hài lòng của nhà tuyển dụng.

Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ mối quan hệ giữa hiệu quả giảng dạy và chất lượng đào tạo nghề làm bánh Âu cho học viên có hoàn cảnh khó khăn, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy phù hợp với thực tiễn tại TP.HCM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thiết kế lại nội dung chương trình đào tạo nghề làm bánh Âu theo mô đun: Cần xây dựng chương trình dựa trên chuẩn năng lực thực hiện, tích hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp trong từng mô đun cụ thể. Mục tiêu là đảm bảo học viên sau mỗi mô đun có thể thực hành thành thạo và ứng dụng ngay vào công việc. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn trường NVNH TP.

  2. Cải tiến phương pháp dạy học theo hướng dạy học định hướng hoạt động: Giáo viên cần tổ chức các hoạt động học tập mang tính trọn vẹn, khuyến khích học viên tự lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả học tập. Tăng tỷ lệ thực hành lên ít nhất 70% thời gian học. Thời gian thực hiện: 3 tháng; chủ thể: giáo viên và phòng đào tạo.

  3. Bồi dưỡng năng lực dạy thực hành cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn nâng cao kỹ năng sư phạm, phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng nghề làm bánh Âu cho đội ngũ giáo viên. Thời gian thực hiện: 4 tháng; chủ thể: Ban giám hiệu phối hợp với các chuyên gia đào tạo.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị thực hành: Cải thiện phòng thực hành bánh, bổ sung thiết bị hiện đại để tạo điều kiện học tập tốt nhất cho học viên. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Ban quản lý trường và các nhà tài trợ.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi liên tục: Thiết lập quy trình đánh giá năng lực học viên sau mỗi mô đun và thu thập ý kiến phản hồi từ nhà tuyển dụng để điều chỉnh chương trình và phương pháp đào tạo kịp thời. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể: phòng đào tạo và bộ phận khảo thí.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các cơ sở đào tạo nghề: Đặc biệt là các trường dạy nghề có đối tượng học viên khó khăn, nhằm áp dụng mô hình đào tạo theo mô đun và phương pháp dạy học định hướng hoạt động để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Nhà quản lý giáo dục và chính sách: Giúp xây dựng chính sách đào tạo nghề phù hợp với đặc điểm học viên có hoàn cảnh khó khăn, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị trường lao động.

  3. Giáo viên và giảng viên dạy nghề: Nâng cao nhận thức và kỹ năng sư phạm, đổi mới phương pháp giảng dạy, đặc biệt trong lĩnh vực làm bánh và các nghề liên quan.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và nhà tài trợ: Hỗ trợ các chương trình đào tạo nghề cho thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó khăn, từ đó góp phần giảm nghèo và hạn chế tệ nạn xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đào tạo nghề làm bánh theo mô đun cho học viên có hoàn cảnh khó khăn?
    Đào tạo theo mô đun giúp học viên tiếp thu kiến thức và kỹ năng một cách linh hoạt, phù hợp với năng lực và hoàn cảnh của họ, đồng thời tăng khả năng hành nghề ngay sau khi học xong từng mô đun, giúp cải thiện cơ hội việc làm.

  2. Phương pháp dạy học định hướng hoạt động có ưu điểm gì?
    Phương pháp này khuyến khích học viên tự lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả học tập, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và thái độ nghề nghiệp, phù hợp với đặc điểm tâm lý của học viên có hoàn cảnh khó khăn.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả giảng dạy nghề làm bánh?
    Hiệu quả được đánh giá qua kết quả học tập, kỹ năng thực hành, sản phẩm hoạt động của học viên, tỷ lệ tốt nghiệp và tìm được việc làm đúng ngành nghề, cũng như sự hài lòng của nhà tuyển dụng.

  4. Những khó khăn chính trong giảng dạy nghề làm bánh cho học viên cơ nhỡ là gì?
    Khó khăn bao gồm trình độ đầu vào thấp, tâm lý không ổn định, khả năng tiếp thu lý thuyết hạn chế, thiếu động lực học tập và điều kiện vật chất chưa đầy đủ.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy nghề làm bánh tại trường NVNH TP?
    Các giải pháp gồm thiết kế chương trình theo mô đun chuẩn năng lực, đổi mới phương pháp dạy học, bồi dưỡng năng lực giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá liên tục.

Kết luận

  • Hiệu quả giảng dạy nghề làm bánh Âu cho học viên có hoàn cảnh khó khăn tại TP.HCM còn nhiều hạn chế do chương trình và phương pháp đào tạo chưa phù hợp.
  • Đào tạo theo mô đun kỹ năng hành nghề kết hợp dạy học định hướng hoạt động là mô hình phù hợp để nâng cao hiệu quả giảng dạy và chất lượng đào tạo.
  • Các giải pháp đề xuất bao gồm thiết kế lại chương trình, cải tiến phương pháp dạy học, bồi dưỡng giáo viên và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Thực nghiệm sư phạm và ý kiến chuyên gia cho thấy tính khả thi và hiệu quả của các giải pháp này trong thực tiễn.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp, xây dựng hệ thống đánh giá và mở rộng nghiên cứu sang các nghề khác nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho đối tượng học viên khó khăn.

Call-to-action: Các cơ sở đào tạo nghề và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các giải pháp này để nâng cao hiệu quả đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và hỗ trợ học viên có hoàn cảnh khó khăn hòa nhập xã hội bền vững.