Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đào tạo nghề tại Việt Nam, việc sử dụng tài liệu giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành cho học viên các lớp nấu ăn tại các trường trung cấp nghề còn nhiều hạn chế. Tại Trường Trung cấp Nghiệp vụ và Công nghệ Hải Phòng (HPTVTS), tài liệu “English for Chefs” đã được sử dụng chính thức trong hai năm nhưng chưa có đánh giá toàn diện về mức độ phù hợp với mục tiêu khóa học và nhu cầu học viên. Theo báo cáo khảo sát, lớp học có khoảng 40 học viên chia thành hai lớp nhỏ, với trình độ tiếng Anh đa dạng, phần lớn đến từ vùng nông thôn Hải Phòng, có nền tảng tiếng Anh không đồng đều. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá tính phù hợp của tài liệu về nội dung, mục tiêu và phương pháp giảng dạy, đồng thời đề xuất các biện pháp cải tiến để nâng cao hiệu quả sử dụng tài liệu. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2009-2010, tập trung vào học viên và giáo viên trực tiếp sử dụng tài liệu tại HPTVTS. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành, góp phần cải thiện kỹ năng nghề nghiệp và tăng cường sự tự tin cho học viên trong môi trường làm việc thực tế.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên mô hình đánh giá tài liệu của Hutchinson và Waters (1987), tập trung vào bốn tiêu chí chính: đối tượng học viên, mục tiêu tài liệu, nội dung và phương pháp giảng dạy. Ngoài ra, các lý thuyết về vai trò của tài liệu trong giảng dạy ngôn ngữ (Allwright, 1990; O’Neill, 1982) và các tiêu chí đánh giá của Penny Ur (1996) cũng được tham khảo để xây dựng khung đánh giá toàn diện. Lý thuyết về tiếng Anh chuyên ngành (ESP) nhấn mạnh sự phù hợp của nội dung với mục đích nghề nghiệp và nhu cầu thực tế của học viên, giúp tăng động lực học tập và khả năng áp dụng kiến thức. Các mô hình đánh giá khác như của Breen và Candlin (1987), McDonough và Shaw (1993) cũng được xem xét để bổ trợ cho quá trình phân tích.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp phân tích tài liệu và khảo sát ý kiến. Cỡ mẫu gồm 40 học viên và 4 giáo viên tiếng Anh tại HPTVTS, được chọn theo phương pháp toàn bộ mẫu (census) do quy mô lớp học nhỏ. Dữ liệu được thu thập qua phân tích nội dung tài liệu “English for Chefs” theo các tiêu chí về mục tiêu, nội dung và phương pháp, kết hợp với bảng hỏi khảo sát ý kiến về mức độ phù hợp và hiệu quả của tài liệu. Bảng hỏi được thiết kế dựa trên mô hình của Hutchinson và Waters (1987), gồm các phần đánh giá mục tiêu, nội dung, phương pháp và thiết kế tài liệu. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2009-2010, với giai đoạn thu thập dữ liệu vào cuối học kỳ hai. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ đồng thuận giữa giáo viên và học viên, đồng thời đối chiếu kết quả với phân tích tài liệu để đưa ra nhận định chính xác.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Phù hợp về mục tiêu và nội dung ngữ pháp, từ vựng: 100% giáo viên và 95% học viên đồng ý tài liệu cung cấp đầy đủ các cấu trúc ngữ pháp cơ bản như thì hiện tại đơn, quá khứ đơn, so sánh, thể bị động, cùng với từ vựng chuyên ngành nấu ăn và nhà hàng.
- Thiếu hụt trong phần phát âm và kỹ năng nghe: 75% giáo viên và 67% học viên cho rằng tài liệu không cung cấp đủ bài tập luyện phát âm, âm nối, trọng âm và các dạng bài nghe, gây khó khăn trong việc cải thiện kỹ năng này.
- Kỹ năng nói và viết được đánh giá tích cực: 75% giáo viên và 87% học viên cho rằng tài liệu giúp cải thiện kỹ năng nói, trong khi 78% học viên và 75% giáo viên đánh giá cao phần luyện viết, mặc dù vẫn thiếu hướng dẫn chi tiết về cách viết thư và đoạn văn.
- Kỹ năng đọc và cấu trúc bài học: 50% giáo viên và 67,5% học viên cho rằng phần đọc có quá nhiều đoạn văn, một số không có bài tập kèm theo, gây khó khăn trong việc luyện tập và tiếp thu. 75% giáo viên và 60% học viên đồng ý nội dung được sắp xếp theo trình tự từ dễ đến khó, có tái sử dụng kiến thức, giúp học viên tiếp thu hiệu quả hơn.
- Phương pháp giảng dạy và hoạt động học tập: 100% giáo viên và học viên đồng thuận tài liệu cung cấp đa dạng các hoạt động cá nhân, nhóm và cặp đôi, phù hợp với yêu cầu phương pháp của khóa học. Tuy nhiên, tài liệu thiếu các hướng dẫn chi tiết cho giáo viên, các bài kiểm tra định kỳ và các hoạt động bổ sung.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy tài liệu “English for Chefs” tương đối phù hợp với mục tiêu và nội dung khóa học về ngữ pháp và từ vựng chuyên ngành, đồng thời hỗ trợ tốt kỹ năng nói và viết. Tuy nhiên, phần phát âm và kỹ năng nghe chưa được chú trọng đúng mức, điều này có thể do thiếu các bài tập thực hành và hướng dẫn cụ thể. Việc thiếu bài tập kèm theo trong một số đoạn đọc làm giảm hiệu quả luyện tập kỹ năng đọc hiểu. So với các nghiên cứu trong lĩnh vực ESP, việc tài liệu cần được điều chỉnh để phù hợp hơn với nhu cầu thực tế của học viên là điều phổ biến, nhất là trong các môi trường đào tạo nghề. Việc sắp xếp nội dung theo trình tự từ dễ đến khó và tái sử dụng kiến thức được đánh giá cao, phù hợp với nguyên tắc thiết kế giáo trình hiệu quả. Phương pháp giảng dạy đa dạng giúp tăng tính tương tác và động lực học tập, tuy nhiên, thiếu các tài liệu hỗ trợ cho giáo viên và bài kiểm tra định kỳ là điểm hạn chế cần khắc phục. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng thuận của giáo viên và học viên về từng kỹ năng, hoặc bảng so sánh chi tiết giữa yêu cầu khóa học và nội dung tài liệu.
Đề xuất và khuyến nghị
- Bổ sung bài tập phát âm và kỹ năng nghe: Thêm các bài tập luyện âm nối, trọng âm, âm tiết, cùng các dạng bài nghe đa dạng như nghe lấy ý chính, điền vào chỗ trống, chọn đáp án đúng để nâng cao kỹ năng nghe và phát âm cho học viên. Thời gian thực hiện: 1 học kỳ; chủ thể: nhóm biên soạn tài liệu và giáo viên.
- Tăng cường bài tập kèm theo cho phần đọc: Thêm các câu hỏi trắc nghiệm, đúng/sai, thảo luận trước và sau khi đọc để giúp học viên luyện tập kỹ năng đọc hiểu hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: 1 học kỳ; chủ thể: giáo viên và nhóm biên soạn.
- Cải tiến phần hướng dẫn viết: Cung cấp khung mẫu, hướng dẫn chi tiết cách viết thư, đoạn văn, công thức nấu ăn để học viên dễ dàng tiếp cận và thực hành. Thời gian thực hiện: 1 học kỳ; chủ thể: giáo viên và nhóm biên soạn.
- Phát triển tài liệu hỗ trợ giáo viên: Soạn giáo trình dành cho giáo viên bao gồm gợi ý phương pháp giảng dạy, bài kiểm tra định kỳ, bài tập bổ sung và các hoạt động mở rộng nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy. Thời gian thực hiện: 2 học kỳ; chủ thể: ban giám hiệu và nhóm biên soạn.
- Tăng thời lượng học cho mỗi đơn vị bài học: Xem xét tăng thêm 1-2 tiết học cho mỗi đơn vị để đảm bảo học viên có đủ thời gian tiếp thu và luyện tập kỹ năng. Thời gian thực hiện: áp dụng ngay trong năm học tiếp theo; chủ thể: nhà trường và giáo viên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
- Giáo viên tiếng Anh chuyên ngành nấu ăn: Nhận diện điểm mạnh, điểm yếu của tài liệu hiện tại để điều chỉnh phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả đào tạo.
- Nhà quản lý giáo dục nghề nghiệp: Đánh giá và lựa chọn tài liệu phù hợp cho các chương trình đào tạo nghề, từ đó xây dựng chính sách phát triển giáo trình.
- Nhà biên soạn giáo trình tiếng Anh chuyên ngành: Tham khảo các tiêu chí đánh giá và đề xuất cải tiến để phát triển tài liệu mới phù hợp hơn với nhu cầu thực tế.
- Học viên và sinh viên ngành chế biến món ăn: Hiểu rõ về tài liệu học tập, từ đó chủ động trong việc học và phát triển kỹ năng tiếng Anh chuyên ngành phục vụ công việc tương lai.
Câu hỏi thường gặp
Tài liệu “English for Chefs” có phù hợp với trình độ học viên không?
Theo khảo sát, 75% giáo viên và 77,5% học viên đánh giá tài liệu phù hợp với trình độ sơ cấp, cung cấp từ vựng và ngữ pháp cơ bản cần thiết cho học viên ngành chế biến món ăn.Tài liệu có giúp cải thiện kỹ năng nghe hiệu quả không?
Kỹ năng nghe được đánh giá là điểm yếu của tài liệu, với 67,5% học viên cho rằng các bài tập nghe chưa đa dạng và chưa đủ để nâng cao kỹ năng này.Phần phát âm trong tài liệu có đầy đủ bài tập luyện không?
Không, phần phát âm thiếu các bài tập thực hành chi tiết, chỉ có giới thiệu các đặc điểm phát âm mà không có nhiều bài tập luyện tập, gây khó khăn cho học viên.Tài liệu có hỗ trợ phương pháp giảng dạy cho giáo viên không?
Tài liệu cung cấp danh sách từ vựng và điểm ngôn ngữ, nhưng thiếu các hướng dẫn kỹ thuật, gợi ý bài tập bổ sung và bài kiểm tra, nên cần bổ sung thêm tài liệu hỗ trợ giáo viên.Có đề xuất nào để cải thiện tài liệu không?
Có, nghiên cứu đề xuất bổ sung bài tập phát âm và nghe, tăng cường bài tập đọc, cải tiến phần hướng dẫn viết, phát triển tài liệu hỗ trợ giáo viên và tăng thời lượng học cho mỗi đơn vị bài học.
Kết luận
- Tài liệu “English for Chefs” đáp ứng tốt yêu cầu về ngữ pháp và từ vựng chuyên ngành cho học viên ngành chế biến món ăn tại HPTVTS.
- Kỹ năng nói và viết được hỗ trợ hiệu quả, trong khi kỹ năng nghe và phát âm còn nhiều hạn chế cần cải thiện.
- Nội dung tài liệu được sắp xếp hợp lý theo trình tự từ dễ đến khó, tuy nhiên phần đọc có nhiều đoạn văn chưa có bài tập kèm theo gây khó khăn cho học viên.
- Phương pháp giảng dạy đa dạng, phù hợp với yêu cầu khóa học, nhưng thiếu tài liệu hỗ trợ chi tiết cho giáo viên và các bài kiểm tra định kỳ.
- Đề xuất các biện pháp bổ sung, điều chỉnh tài liệu và tăng thời lượng học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành tại HPTVTS.
Tiếp theo: Triển khai các đề xuất cải tiến tài liệu trong năm học tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá hiệu quả sử dụng tài liệu qua phỏng vấn sâu học viên và giáo viên.
Hành động: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nên phối hợp để áp dụng các khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành cho học viên nghề.