I. Tổng Quan Quản Lý Thuế GTGT Doanh Nghiệp Ngoài Quốc Doanh
Trong nền kinh tế hiện đại, thuế không chỉ là công cụ đảm bảo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước mà còn là một công cụ quan trọng của Nhà nước để quản lý, điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Thuế là nguồn thu chủ yếu của Ngân sách Nhà nước. Cùng với việc thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và thông qua những lần cải cách thuế, đến nay hệ thống thuế nước ta đã đạt được những thành tựu rất quan trọng. Hệ thống chính sách thuế ngày càng được hoàn thiện theo hướng tiến bộ, công bằng, cơ cấu hợp lý và đồng bộ trên cả ba mặt: chính sách thuế, thủ tục hành chính thuế và dịch vụ tư vấn thuế. Thủ tục hành chính thuế ngày càng được cải cách theo hướng đơn giản, rõ ràng, minh bạch, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân thực hiện tốt các chính sách thuế của Nhà nước. Trong nền kinh tế thị trường chính sách thuế là một công cụ tài khoá phục vụ quản lý vĩ mô nền kinh tế. Hệ thống pháp luật thuế đồng bộ, hoàn chỉnh, công bằng và công khai minh bạch sẽ là công cụ điều chỉnh có hiệu lực các hoạt động kinh tế, xã hội theo định hướng trước mắt và lâu dài của đất nước. Trong quá trình hội nhập, thuế lại càng có vị thế lớn trong chiến lược toàn cầu hoá. Ở các nước đang phát triển như Việt Nam, thuế có vai trò rất to lớn trong mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội.
1.1. Bản Chất và Vai Trò của Thuế GTGT trong Kinh Tế
Bản chất của Nhà nước qui định bản chất của thuế. Về mặt lý luận, bản chất của Nhà nước vốn mang tính giai cấp. Không có một Nhà nước phi giai cấp mà chỉ có Nhà nước của giai cấp nào mà thôi. Vì vậy, suy cho cùng bản chất thuế cũng mang tính giai cấp. Hồ Chí Minh đã từng nói: “… Trước kia phải nộp thuế, nay dân chủ cũng phải nộp thuế. Trước ta nộp thuế là nộp cho Tây, chúng lấy mồ hôi nước mắt của nhân dân ta mà làm giàu cho chúng nó, để xây dựng bộ máy áp bức bóc lột đồng bào ta, Nhưng nay ta đóng thuế là để làm lợi cho ta.Tóm lại, muốn xây dựng nước nhà, Chính phủ phải có tiền, tiền đó do đồng bào góp lại. Trước hết là đồng bào nông dân đông nhất, rồi đến công thương. Nếu không có tiền thì Chính phủ không xây dựng được. Vì vậy, đồng bào phải giúp Chính phủ, nghĩa là đồng bào phải nộp thuế [24]”. Có thể nói bản chất của một Nhà nước không thể hiện ra trong các tôn chỉ Nhà nước đó đưa ra, mà nó thể hiện rất cụ thể qua việc sử dụng tiền thuế của Nhà nước đó trong việc điều hành đất nước. Việc đánh giá một Nhà nước có thật sự do dân, vì dân hay không, chỉ có thể đoán chắc trong việc nhận định và đánh giá mục đích và hiệu quả của việc sử dụng tiền thuế mà người dân đóng góp.
1.2. Chức Năng Quan Trọng của Thuế GTGT Doanh Nghiệp
Thuế có ba chức năng chủ yếu: Chức năng tạo nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước, chức năng điều tiết kinh tế và chức năng kiểm tra, giám sát. Chức năng tạo nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước: Thuế là nguồn thu chủ yếu của Ngân sách Nhà nước. Nguồn thu này được sử dụng để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước, như chi cho quốc phòng, an ninh, giáo dục, y tế, đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Chức năng điều tiết kinh tế: Thuế là công cụ quan trọng để Nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Thông qua việc điều chỉnh thuế suất, Nhà nước có thể khuyến khích hoặc hạn chế sản xuất, tiêu dùng một số loại hàng hóa, dịch vụ nhất định. Chức năng kiểm tra, giám sát: Thuế là công cụ để Nhà nước kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Thông qua việc kê khai, nộp thuế, Nhà nước có thể nắm bắt được tình hình hoạt động của doanh nghiệp, từ đó có những biện pháp điều chỉnh phù hợp.
II. Thực Trạng Quản Lý Thuế GTGT Tại Đồng Hới Vấn Đề Nhức Nhối
Hiện nay, ở nước ta nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần phát triển đang tạo điều kiện để các doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQD) cả nước nói chung, ở thành phố Đồng Hới nói riêng phát triển với tốc độ rất nhanh, hàng năm đã đóng góp đáng kể cho Ngân sách Nhà nước (NSNN), năm 2017 số thuế DNNQD trên địa bàn đóng góp 41,3% trong tổng số thu trong cân đối trừ Tiền sử dụng đất (trong đó số thuế GTGT chiếm 85,5% số thuế nộp ngân sách của các DNNQD). Thuế GTGT điều tiết rộng rãi hầu hết mọi đối tượng hàng hoá, dịch vụ chịu thuế. Do đó, thuế GTGT có vai trò rất to lớn trong mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội. Vì vậy, công tác quản lý thuế mặc nhiên trở thành mối quan tâm hàng đầu của mỗi quốc gia trong đó có Việt Nam.
2.1. Tình Trạng Trốn Thuế GTGT Phổ Biến ở Doanh Nghiệp Ngoài Quốc Doanh
Tuy vậy, vì mục đích lợi nhuận, các DNNQD đang tìm mọi cách để trách thuế, trốn thuế, nợ các loại thuế nói chung và thuế Giá trị gia tăng (GTGT) nói riêng đang là hiện tượng phổ biến mà Nhà nước cũng như ngành Thuế chưa khắc phục được. Công tác quản lý thuế vẫn còn yếu kém và lúng túng, chưa phát huy được hết khả năng, hiệu quả của mình. Đặc biệt là các khoản thu về thuế GTGT, vẫn còn tình trạng nợ đọng, vẫn còn thất thu cả về đối tượng nộp thuế lẫn doanh thu và mức thuế.
2.2. Hạn Chế Trong Quản Lý Thuế GTGT Nguyên Nhân và Hậu Quả
Nguyên nhân do công tác quản lý Nhà nước về thuế cũng như Luật thuế GTGT bộc lộ nhiều hạn chế; Chính sách thuế thường xuyên thay đổi, một số quy định trong Luật thuế GTGT và các quy trình nghiệp vụ không còn phù hợp với tình hình quản lý thu thuế trên địa bàn. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm còn nhiều hạn chế; Chất lượng cán bộ thuế thực sự chưa đáp ứng được yêu cầu. Từ đó hiện tượng trốn thuế, lách thuế còn khá phổ biến đối với các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn thành phố có quy mô kinh doanh đa dạng về các mặt hàng nhưng vẫn kê khai thuế GTGT âm liên tục trong thời gian dài ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả thu Ngân sách.
2.3. Số Liệu Thống Kê Về Thuế GTGT Thực Trạng Đáng Báo Động
Số thuế GTGT DNNQD kê khai năm 2015 là 57,165 tỷ đồng, năm 2019 là 59,208 tỷ đồng, sau 4 năm chỉ tăng 2,043 tỷ đòng, tỷ lệ tăng 4%; số thuế GTGT đã nộp vào ngân sách năm 2015 là 57,163 tỷ đồng, năm 2019 là 49,981 tỷ đồng, sau 4 năm giảm 7,182 tỷ đồng, tỷ lệ giảm 12,6%. Như vậy công tác quản lý thu thuế GTGT DNNQD tại Chi cục Thuế thành phố Đồng Hới không có hiệu quả, số thu hàng năm không có sự tăng trưởng, đó là vấn đề tồn tại lớn cần phải phải được xem xét.
III. Giải Pháp Cải Thiện Quản Lý Thuế GTGT Doanh Nghiệp Đồng Hới
Hoàn thiện công tác quản lý thuế GTGT như thế nào để thực hiện thu đúng, thu đủ, thu kịp thời, chống thất thu thuế, nợ đọng tiền thuế luôn là mục tiêu, đồng thời là yêu cầu cấp thiết đối với Nhà nước, trực tiếp là ngành Thuế và đây cũng là vấn đề mà nhiều học giả, nhà quản lý rất quan tâm. Sau khi nghiên cứu học tập chương trình cao học Quản trị kinh doanh tại trường Đại học Kinh tế Huế tác giả chọn vấn đề “Hoàn thiện công tác quản lý thuế Giá trị gia tăng DNNQD tại Chi cục Thuế thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình” làm đề tài Luận văn cao học chuyên ngành Quản trị kinh doanh với mong muốn vận dụng kiến thức đã học được vào việc nghiên cứu một cách hệ thống toàn diện, cụ thể cả lý luận và thực tiễn về quản lý thuế Giá trị gia tăng đối với các doanh nghiệp nói chung mà trực tiếp là các DNNQD tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần làm tăng thu cho ngân sách thành phố.
3.1. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Thuế Yếu Tố Then Chốt
Đội ngũ cán bộ thuế cần được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, cập nhật thường xuyên các quy định mới của pháp luật thuế. Đồng thời, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật thuế. Cần có cơ chế khuyến khích, động viên cán bộ thuế làm việc hiệu quả, đồng thời có biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp cán bộ thuế có hành vi tiêu cực, tham nhũng.
3.2. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Trong Quản Lý Thuế GTGT
Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp giảm thiểu thời gian và chi phí cho cả doanh nghiệp và cơ quan thuế. Doanh nghiệp có thể kê khai, nộp thuế trực tuyến, tra cứu thông tin về thuế một cách dễ dàng. Cơ quan thuế có thể quản lý dữ liệu thuế một cách hiệu quả, phát hiện các dấu hiệu gian lận thuế một cách nhanh chóng.
3.3. Tăng Cường Tuyên Truyền Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Nộp Thuế
Cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế đến các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp mới thành lập. Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo để hướng dẫn doanh nghiệp về các thủ tục kê khai, nộp thuế. Xây dựng hệ thống tư vấn thuế trực tuyến để giải đáp các thắc mắc của doanh nghiệp.
IV. Kinh Nghiệm Quản Lý Thuế GTGT Hiệu Quả Từ Các Thành Phố Lớn
Nghiên cứu kinh nghiệm quản lý thuế GTGT của các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội để áp dụng vào điều kiện thực tế của Đồng Hới. Các thành phố này đã có nhiều kinh nghiệm trong việc quản lý thuế GTGT đối với các DNNQD, đặc biệt là trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.
4.1. Bài Học Từ TP.HCM Ứng Dụng CNTT và Thanh Tra Chuyên Sâu
TP.HCM đã triển khai thành công hệ thống kê khai thuế điện tử, giúp giảm thiểu thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Đồng thời, TP.HCM cũng tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với các doanh nghiệp có dấu hiệu gian lận thuế, đặc biệt là các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại điện tử.
4.2. Kinh Nghiệm Từ Hà Nội Phối Hợp Liên Ngành và Tuyên Truyền Sâu Rộng
Hà Nội đã xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành giữa cơ quan thuế, cơ quan công an và các cơ quan quản lý nhà nước khác để phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật thuế. Đồng thời, Hà Nội cũng tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế đến các doanh nghiệp và người dân.
V. Đề Xuất Giải Pháp Hoàn Thiện Quản Lý Thuế GTGT Tại Đồng Hới
Đề xuất các giải pháp cụ thể để hoàn thiện công tác quản lý thuế GTGT đối với DNNQD tại Chi cục Thuế thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Các giải pháp này cần phải phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và có tính khả thi cao.
5.1. Xây Dựng Cơ Sở Dữ Liệu Doanh Nghiệp Đầy Đủ và Chính Xác
Cần xây dựng cơ sở dữ liệu doanh nghiệp đầy đủ và chính xác, bao gồm thông tin về đăng ký kinh doanh, ngành nghề kinh doanh, địa chỉ trụ sở, thông tin về chủ sở hữu và người đại diện theo pháp luật. Cơ sở dữ liệu này cần được cập nhật thường xuyên và chia sẻ giữa các cơ quan quản lý nhà nước.
5.2. Tăng Cường Kiểm Tra Hóa Đơn và Chứng Từ Kế Toán
Cần tăng cường kiểm tra hóa đơn và chứng từ kế toán của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp có dấu hiệu gian lận thuế. Kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của hóa đơn, chứng từ, kiểm tra sự khớp đúng giữa hóa đơn, chứng từ với thực tế hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
5.3. Xây Dựng Quy Trình Quản Lý Rủi Ro Thuế Hiệu Quả
Cần xây dựng quy trình quản lý rủi ro thuế hiệu quả, xác định các rủi ro tiềm ẩn trong công tác quản lý thuế GTGT, đánh giá mức độ rủi ro và đưa ra các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro. Quy trình quản lý rủi ro thuế cần được thực hiện thường xuyên và liên tục.
VI. Triển Vọng và Tương Lai Quản Lý Thuế GTGT Tại Đồng Hới
Với những giải pháp đồng bộ và hiệu quả, công tác quản lý thuế GTGT đối với DNNQD tại Chi cục Thuế thành phố Đồng Hới sẽ ngày càng được hoàn thiện, góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng cho các doanh nghiệp.
6.1. Ứng Dụng Trí Tuệ Nhân Tạo AI Trong Quản Lý Thuế
Trong tương lai, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ giúp cơ quan thuế phân tích dữ liệu thuế một cách nhanh chóng và chính xác, phát hiện các dấu hiệu gian lận thuế một cách hiệu quả. AI cũng có thể được sử dụng để tự động hóa các quy trình quản lý thuế, giảm thiểu thời gian và chi phí cho cả doanh nghiệp và cơ quan thuế.
6.2. Phát Triển Hệ Sinh Thái Thuế Điện Tử Toàn Diện
Cần phát triển hệ sinh thái thuế điện tử toàn diện, kết nối tất cả các doanh nghiệp, cơ quan thuế và các tổ chức tài chính. Hệ sinh thái này sẽ giúp doanh nghiệp kê khai, nộp thuế một cách dễ dàng, nhanh chóng và an toàn. Đồng thời, cơ quan thuế có thể quản lý dữ liệu thuế một cách hiệu quả và minh bạch.
