I. Giới thiệu và bối cảnh nghiên cứu
Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định thanh toán không dùng tiền mặt tại cửa hàng xăng dầu Đồng Nai. Với sự phát triển của công nghệ và chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, thanh toán không dùng tiền mặt đang trở thành xu hướng chủ đạo trong các giao dịch hàng ngày. Petrolimex Đồng Nai đã triển khai hình thức này từ năm 2021, nhưng tỷ lệ sử dụng vẫn còn thấp so với kỳ vọng. Nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định của khách hàng, từ đó đề xuất giải pháp tối ưu hóa.
1.1. Bối cảnh và tầm quan trọng
Thanh toán không dùng tiền mặt đang được thúc đẩy mạnh mẽ tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, như Quyết định 1813/QĐ-TTg năm 2021. Cửa hàng xăng dầu Đồng Nai là một phần của Petrolimex, đã triển khai hình thức này từ năm 2021. Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng chỉ đạt 18% doanh thu, thấp hơn kỳ vọng. Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng tại cửa hàng xăng dầu Đồng Nai. Cụ thể, nghiên cứu đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như hiệu quả kỳ vọng, điều kiện thuận lợi, ảnh hưởng xã hội, và nhận thức rủi ro. Kết quả sẽ giúp Petrolimex Đồng Nai đưa ra chiến lược phù hợp để tăng tỷ lệ sử dụng hình thức này.
II. Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về hành vi khách hàng và chấp nhận công nghệ, bao gồm Lý thuyết Hành vi Dự định (TPB), Mô hình Chấp nhận Công nghệ (TAM), và Lý thuyết Hợp nhất về Chấp nhận và Sử dụng Công nghệ (UTAUT). Các yếu tố được xem xét bao gồm hiệu quả kỳ vọng, điều kiện thuận lợi, ảnh hưởng xã hội, động lực thụ hưởng, thói quen, và nhận thức rủi ro.
2.1. Lý thuyết hành vi khách hàng
Hành vi khách hàng là yếu tố trung tâm trong nghiên cứu. Các lý thuyết như TPB và TAM giúp hiểu rõ cách khách hàng đưa ra quyết định sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt. Hiệu quả kỳ vọng và điều kiện thuận lợi là hai yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định này. Ngoài ra, ảnh hưởng xã hội và nhận thức rủi ro cũng đóng vai trò quan trọng.
2.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất
Nghiên cứu đề xuất mô hình dựa trên UTAUT, bao gồm 6 yếu tố chính: hiệu quả kỳ vọng, điều kiện thuận lợi, ảnh hưởng xã hội, động lực thụ hưởng, thói quen, và nhận thức rủi ro. Mô hình này được sử dụng để phân tích mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến quyết định thanh toán không dùng tiền mặt tại cửa hàng xăng dầu Đồng Nai.
III. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn chuyên gia và thảo luận nhóm để hiệu chỉnh thang đo. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 232 khách hàng đã sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt tại cửa hàng xăng dầu Đồng Nai. Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 26.0, sử dụng Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám phá (EFA).
3.1. Nghiên cứu định tính
Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn chuyên gia và thảo luận nhóm với các cá nhân có kinh nghiệm trong triển khai thanh toán không dùng tiền mặt tại Petrolimex Đồng Nai. Mục tiêu là hiệu chỉnh và bổ sung các yếu tố trong thang đo, đảm bảo tính phù hợp với bối cảnh nghiên cứu.
3.2. Nghiên cứu định lượng
Nghiên cứu định lượng được thực hiện thông qua khảo sát 232 khách hàng đã sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt tại cửa hàng xăng dầu Đồng Nai. Dữ liệu được thu thập bằng bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 mức độ. Phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy, và phân tích nhân tố khám phá (EFA).
IV. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng hiệu quả kỳ vọng, điều kiện thuận lợi, và ảnh hưởng xã hội là các yếu tố có tác động tích cực đến quyết định thanh toán không dùng tiền mặt. Trong khi đó, nhận thức rủi ro có tác động ngược chiều. Nghiên cứu cũng đề xuất các hàm ý quản trị để tăng tỷ lệ sử dụng hình thức này tại cửa hàng xăng dầu Đồng Nai.
4.1. Phân tích kết quả
Kết quả phân tích EFA và hồi quy tuyến tính cho thấy hiệu quả kỳ vọng là yếu tố có tác động mạnh nhất, tiếp theo là điều kiện thuận lợi và ảnh hưởng xã hội. Nhận thức rủi ro có tác động tiêu cực, làm giảm khả năng sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng.
4.2. Hàm ý quản trị
Nghiên cứu đề xuất Petrolimex Đồng Nai cần cải thiện hiệu quả kỳ vọng bằng cách nâng cao tính tiện lợi và bảo mật của hệ thống thanh toán. Đồng thời, cần tăng cường điều kiện thuận lợi thông qua các chương trình khuyến mãi và hỗ trợ khách hàng. Giảm nhận thức rủi ro bằng cách cung cấp thông tin minh bạch và đảm bảo an toàn giao dịch.
