I. Giới thiệu
Chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) là một hoạt động quan trọng trong thị trường chứng khoán Việt Nam. Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi (TSSL) ban đầu của các đợt IPO. Các yếu tố như định giá, hành vi của nhà đầu tư và thông tin thị trường sẽ được phân tích để làm rõ mối quan hệ giữa chúng và TSSL. Theo nghiên cứu của Rock (1986), việc định dưới giá cổ phiếu là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến TSSL cao trong ngày giao dịch đầu tiên. Điều này cho thấy sự cần thiết phải hiểu rõ các yếu tố tác động đến TSSL để cải thiện hiệu quả của các đợt IPO tại Việt Nam.
1.1. Lý do nghiên cứu
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm tìm hiểu các đặc điểm của các đợt IPO tại Việt Nam, đặc biệt là hiện tượng định dưới giá và định trên giá. Việc này không chỉ giúp các nhà đầu tư có cái nhìn rõ hơn về thị trường mà còn cung cấp thông tin hữu ích cho các công ty trong việc xây dựng giá chào bán cổ phần. Từ năm 2007, sau khi có nhiều công ty nhà nước thực hiện IPO, thị trường chứng khoán Việt Nam đã trở nên sôi động hơn. Do đó, việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến TSSL trong bối cảnh này là rất cần thiết.
II. Tổng quan về IPO
Phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) là một quá trình phức tạp, bao gồm nhiều bước và các bên liên quan như nhà phát hành, nhà bảo lãnh và nhà đầu tư. Việc xác định giá IPO có thể được thực hiện qua nhiều phương pháp khác nhau như đấu giá, chào bán với giá cố định và đăng ký ghi sổ. Theo nghiên cứu của Sherman (2001), cơ chế đăng ký ghi sổ thường được ưa chuộng hơn vì nó giúp kiểm soát tốt hơn chất lượng nhà đầu tư và giảm thiểu rủi ro định dưới giá. Điều này cho thấy rằng việc lựa chọn phương pháp định giá có thể ảnh hưởng lớn đến TSSL của các đợt IPO.
2.1. Khái niệm IPO
IPO là quá trình mà một công ty lần đầu tiên phát hành cổ phiếu ra công chúng. Đây là cơ hội để công ty huy động vốn từ các nhà đầu tư. Mỗi công ty chỉ có một lần thực hiện IPO trong vòng đời của mình. Sau IPO, cấu trúc sở hữu và cơ chế quản lý của công ty sẽ thay đổi đáng kể, điều này có thể ảnh hưởng đến TSSL của cổ phiếu trong ngày giao dịch đầu tiên.
2.2. Xác định giá IPO
Việc xác định giá IPO là một bước quan trọng trong quá trình phát hành cổ phiếu. Các phương pháp định giá như đấu giá, chào bán với giá cố định và đăng ký ghi sổ đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Nghiên cứu cho thấy rằng phương pháp đăng ký ghi sổ giúp giảm thiểu rủi ro định dưới giá và tăng tính chính xác trong việc xác định giá trị cổ phiếu. Điều này có thể dẫn đến TSSL cao hơn cho các nhà đầu tư trong ngày giao dịch đầu tiên.
III. Các nhân tố ảnh hưởng đến TSSL
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều nhân tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các đợt IPO tại thị trường chứng khoán Việt Nam. Các yếu tố này bao gồm quy mô công ty, khoảng giá ban đầu, danh tiếng nhà phát hành và tâm lý nhà đầu tư. Đặc biệt, tâm lý đám đông có thể dẫn đến sự biến động lớn trong giá cổ phiếu trong ngày giao dịch đầu tiên. Việc hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư chính xác hơn.
3.1. Quy mô công ty
Quy mô công ty là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến TSSL của IPO. Các công ty lớn thường có khả năng thu hút nhiều nhà đầu tư hơn, dẫn đến TSSL cao hơn trong ngày giao dịch đầu tiên. Nghiên cứu cho thấy rằng các công ty có quy mô lớn thường được định giá cao hơn và có TSSL tốt hơn so với các công ty nhỏ. Điều này cho thấy rằng quy mô công ty có thể là một chỉ số quan trọng trong việc dự đoán TSSL của IPO.
3.2. Tâm lý nhà đầu tư
Tâm lý nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc xác định TSSL của các đợt IPO. Sự lạc quan hoặc bi quan của nhà đầu tư có thể dẫn đến sự biến động lớn trong giá cổ phiếu. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tâm lý đám đông có thể tạo ra TSSL bất thường trong ngày giao dịch đầu tiên. Điều này cho thấy rằng việc hiểu rõ tâm lý nhà đầu tư là rất cần thiết để dự đoán TSSL của IPO.
