Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2017, tỉnh Bình Dương chứng kiến sự phát triển nhanh chóng của hệ thống giáo dục trung học phổ thông (THPT) với tổng số 150 trường THPT, đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) ngày càng được mở rộng và nâng cao chất lượng. Theo báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương, trong năm học 2015-2016, có 98 CBQL các trường THPT tham gia các khóa bồi dưỡng, chiếm tỷ lệ 64,89%. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL trường THPT tỉnh Bình Dương, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ CBQL, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THPT công lập tại các địa bàn trọng điểm như Thành phố Thủ Dầu Một, Thị xã Thuận An, Thị xã Bến Cát, Thị xã Tân Uyên và huyện Phú Giáo trong giai đoạn 2015-2017.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản lý giáo dục, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tỉnh Bình Dương, đồng thời hỗ trợ thực hiện các chính sách đổi mới giáo dục theo định hướng của Bộ Giáo dục và Đào tạo và các nghị quyết của Đảng về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết năng lực thực hiện.

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có định hướng, có mục đích của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đảm bảo sự vận hành hiệu quả của hệ thống giáo dục. Các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra được vận dụng để quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL.

  • Lý thuyết năng lực thực hiện: Năng lực thực hiện là sự tích hợp của kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để hoàn thành các nhiệm vụ quản lý theo chuẩn mực đặt ra. Khung năng lực này được áp dụng để xây dựng chương trình bồi dưỡng CBQL nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động bồi dưỡng, quản lý hoạt động bồi dưỡng, năng lực thực hiện, phân cấp quản lý, kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng. Mô hình quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL theo tiếp cận năng lực thực hiện được xây dựng dựa trên sự phối hợp giữa các cấp quản lý từ Bộ GD&ĐT đến các trường THPT, với các chức năng quản lý được thực hiện đồng bộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 16 trường THPT công lập tại tỉnh Bình Dương, thông qua phiếu khảo sát dành cho CBQL (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng bộ môn), phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý Sở GD&ĐT và các trường THPT, cùng các báo cáo, văn bản pháp luật liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 22.0 để xử lý số liệu thống kê mô tả và phân tích định lượng. Phân tích nội dung phỏng vấn nhằm làm rõ các vấn đề thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2015-2017, tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL và đánh giá hiệu quả các biện pháp quản lý hiện hành.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 98 CBQL tham gia các khóa bồi dưỡng trong năm học 2015-2016, đảm bảo tính đại diện cho đội ngũ quản lý các trường THPT trên địa bàn tỉnh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL còn nhiều hạn chế: Mặc dù 98% CBQL tham gia các khóa bồi dưỡng thường xuyên, nhưng công tác quản lý chưa thực sự hiệu quả. Tỷ lệ CBQL được đào tạo chuyên ngành quản lý giáo dục còn thấp, nhiều người chỉ qua các lớp bồi dưỡng ngắn hạn, chưa đáp ứng yêu cầu nâng cao năng lực thực hiện (tỷ lệ CBQL đạt trình độ trên chuẩn năm 2016-2017 là 74,4%).

  2. Nội dung và phương pháp bồi dưỡng chưa phù hợp: Nội dung bồi dưỡng chủ yếu tập trung lý thuyết, thiếu tính thực tiễn và ứng dụng công nghệ thông tin. Hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung, chưa đa dạng, chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo của học viên. Thời gian bồi dưỡng chưa phù hợp với lịch công tác của CBQL.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng: Các yếu tố chủ quan như nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của bồi dưỡng, trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý còn hạn chế; yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, trang thiết bị chưa đồng bộ, chính sách đãi ngộ chưa tương xứng, khoảng cách địa lý gây khó khăn cho việc tham gia bồi dưỡng.

  4. Hiệu quả hoạt động bồi dưỡng chưa đồng đều: Kết quả đánh giá sau bồi dưỡng cho thấy chỉ khoảng 60% CBQL áp dụng hiệu quả kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn quản lý nhà trường. So với các tỉnh phát triển khác, tỷ lệ này còn thấp, cho thấy cần cải tiến công tác quản lý và tổ chức bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý hoạt động bồi dưỡng chưa được thực hiện đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và đơn vị thực hiện bồi dưỡng. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng tiếp cận năng lực thực hiện trong quản lý bồi dưỡng CBQL còn mới mẻ và chưa được khai thác triệt để tại Bình Dương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ CBQL đạt chuẩn và trên chuẩn qua các năm, bảng so sánh hiệu quả bồi dưỡng giữa các hình thức tổ chức, cũng như biểu đồ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc đổi mới nội dung, phương pháp bồi dưỡng và nâng cao năng lực quản lý hoạt động bồi dưỡng nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của CBQL và tổ trưởng bộ môn về hoạt động bồi dưỡng: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng theo tiếp cận năng lực thực hiện. Thời gian thực hiện: trong năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường THPT.

  2. Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức bồi dưỡng: Xây dựng chương trình bồi dưỡng gắn liền với thực tiễn quản lý, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, tổ chức bồi dưỡng kết hợp trực tiếp và từ xa, khuyến khích tự học, nghiên cứu nhóm. Thời gian: triển khai từ năm học 2024-2026. Chủ thể: Trung tâm bồi dưỡng nghiệp vụ phối hợp với trường Cán bộ Quản lý giáo dục TP.HCM.

  3. Tăng cường điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng: Đầu tư nâng cấp phòng học, thiết bị công nghệ, thư viện điện tử, đảm bảo môi trường học tập hiện đại, thuận lợi cho CBQL. Thời gian: kế hoạch 3 năm (2024-2027). Chủ thể: Sở GD&ĐT và các đơn vị liên quan.

  4. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Xây dựng hệ thống đánh giá toàn diện, bao gồm đánh giá trước, trong và sau bồi dưỡng, gắn kết quả bồi dưỡng với việc bổ nhiệm, đánh giá năng lực CBQL. Thời gian: áp dụng từ năm học 2024-2025. Chủ thể: Sở GD&ĐT và Trung tâm bồi dưỡng.

  5. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành trong tổ chức bồi dưỡng: Thiết lập mối quan hệ chặt chẽ giữa Sở GD&ĐT, các trường đại học, trung tâm bồi dưỡng và các trường THPT để đảm bảo chất lượng và hiệu quả bồi dưỡng. Thời gian: triển khai ngay trong năm 2024. Chủ thể: Ban Giám đốc Sở GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THPT: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức và năng lực quản lý, áp dụng hiệu quả các chương trình bồi dưỡng theo tiếp cận năng lực thực hiện.

  2. Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh, thành phố: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng CBQL phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao chất lượng quản lý giáo dục.

  3. Trung tâm bồi dưỡng nghiệp vụ và các trường đào tạo cán bộ quản lý giáo dục: Hỗ trợ đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng CBQL theo hướng thực tiễn và năng lực thực hiện.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL theo tiếp cận năng lực thực hiện?
    Quản lý theo tiếp cận năng lực thực hiện giúp đảm bảo CBQL được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào phù hợp với CBQL trường THPT?
    Phương pháp kết hợp giữa bồi dưỡng tập trung, bồi dưỡng từ xa và tự học, tập trung vào thực hành, giải quyết tình huống thực tế, giúp CBQL phát huy tính chủ động và sáng tạo trong học tập.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng?
    Nhận thức của CBQL về tầm quan trọng của bồi dưỡng và điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng CBQL?
    Đánh giá hiệu quả dựa trên kết quả kiểm tra, đánh giá sau khóa học, khả năng áp dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn quản lý và sự cải thiện chất lượng giáo dục tại các trường.

  5. Các cơ quan nào chịu trách nhiệm quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL?
    Bộ GD&ĐT quản lý chung, Sở GD&ĐT chỉ đạo và tổ chức thực hiện, Trung tâm bồi dưỡng nghiệp vụ phối hợp với các trường đại học và các trường THPT để triển khai các khóa bồi dưỡng.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng CBQL trường THPT tỉnh Bình Dương theo tiếp cận năng lực thực hiện là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý giáo dục.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về nhận thức, nội dung, phương pháp và điều kiện tổ chức bồi dưỡng.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp đổi mới quản lý, nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, phù hợp với đặc điểm thực tiễn địa phương.
  • Các biện pháp được xây dựng dựa trên cơ sở lý luận quản lý giáo dục và năng lực thực hiện, có tính khả thi và thực tiễn cao.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục tỉnh Bình Dương triển khai ngay các giải pháp nhằm nâng cao năng lực CBQL, góp phần thực hiện thành công đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Các đơn vị liên quan cần phối hợp xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, vui lòng liên hệ với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương.