Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2014-2018, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội với tốc độ đô thị hóa và công nghiệp hóa nhanh chóng. Dân số năm 2017 đạt 177.289 người, mật độ dân số 1.710 người/km², cùng với hệ thống giao thông thuận lợi như Quốc lộ 5, Quốc lộ 10 và các khu công nghiệp lớn như Nomura, Tràng Duệ. Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò trung tâm trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Tuy nhiên, công tác quản lý chi ngân sách tại huyện còn tồn tại nhiều hạn chế như chi tiêu chưa hợp lý, lãng phí, năng lực cán bộ còn hạn chế, và cơ chế quản lý chưa thực sự hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách tại huyện An Dương trong giai đoạn 2014-2018, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo chi tiêu đúng quy định và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi ngân sách cấp huyện, sử dụng số liệu thu thập từ các báo cáo quyết toán ngân sách và các đơn vị thụ hưởng ngân sách trên địa bàn huyện.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý tài chính công tại địa phương, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả phân bổ và sử dụng nguồn ngân sách, giảm thiểu thất thoát, lãng phí, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của huyện An Dương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước được hiểu là dự toán thu - chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể kinh tế xã hội trong phân phối giá trị tổng sản phẩm quốc dân.

  • Chức năng ngân sách nhà nước: Bao gồm ổn định kinh tế vĩ mô, phân phối nguồn lực xã hội, phân phối lại thu nhập và điều chỉnh kinh tế thông qua chính sách tài khóa.

  • Mô hình quản lý chi ngân sách cấp huyện: Quản lý chi ngân sách bao gồm các bước lập dự toán, chấp hành chi, kế toán và quyết toán, giám sát, thanh tra, kiểm tra theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước và các văn bản pháp luật liên quan.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán chi ngân sách, chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, phân cấp quản lý ngân sách, quyết toán ngân sách, và thanh tra, kiểm tra chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin, số liệu từ các đơn vị thụ hưởng ngân sách huyện An Dương, các phòng ban liên quan, và Kho bạc Nhà nước huyện.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Các báo cáo quyết toán ngân sách của huyện An Dương giai đoạn 2014-2018, các văn bản pháp luật, tài liệu lý luận về ngân sách nhà nước.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, đánh giá thực trạng và dự báo xu hướng. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị dự toán ngân sách trên địa bàn huyện và các báo cáo tài chính liên quan. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ các đơn vị có liên quan để đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, trong đó thu thập và phân tích số liệu giai đoạn 2014-2018, đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu ngân sách: Tổng thu ngân sách huyện An Dương có xu hướng tăng qua các năm, với các khoản thu chủ yếu từ thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, lệ phí trước bạ nhà đất và thu bổ sung từ ngân sách cấp trên. Ví dụ, năm 2018, tổng thu bổ sung cân đối đạt khoảng 65 tỷ đồng, tăng so với các năm trước.

  2. Chi ngân sách tăng đều, chi vượt dự toán: Tổng chi ngân sách huyện tăng mạnh, năm 2015 tăng 42,9% so với năm 2014, năm 2016 tăng 52,6% so với năm 2015. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn nhất, với chi sự nghiệp văn xã chiếm phần lớn, tăng đều qua các năm (năm 2015 tăng 49,7% so với năm 2014). Chi đầu tư phát triển có sự tăng đột biến năm 2017 (tăng 229% so với năm 2016) do các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng.

  3. Công tác lập dự toán còn nhiều hạn chế: Việc lập dự toán chi ngân sách chưa sát với thực tế, nhiều chỉ tiêu dự toán không phù hợp với tình hình thực tế địa phương, dẫn đến điều chỉnh dự toán trong quá trình thực hiện. Thời gian lập dự toán sớm (trước 15/10) khiến các đơn vị chưa nắm rõ nhiệm vụ năm sau, gây sai lệch số liệu.

  4. Quản lý chi ngân sách còn tồn tại sai sót và lãng phí: Một số khoản chi không đúng chế độ, chi tiêu hội nghị, tiếp khách còn phô trương, lãng phí. Công tác quản lý tài sản công chưa chặt chẽ, mua sắm vượt định mức, hồ sơ tài sản không đầy đủ. Quyết toán chi ngân sách còn chậm, chưa công khai minh bạch đầy đủ, một số dự án đầu tư xây dựng cơ bản kéo dài, chưa quyết toán kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, nguồn thu ngân sách địa phương còn phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên, trong khi nhu cầu chi tiêu ngày càng tăng cao. Cơ chế phân cấp quản lý ngân sách chưa thực sự phát huy hiệu quả, dẫn đến việc lập dự toán và chấp hành chi ngân sách chưa sát thực tế.

Về chủ quan, năng lực cán bộ quản lý tài chính còn hạn chế, chưa cập nhật kịp thời các quy định mới, công tác thanh tra, kiểm tra chưa toàn diện, còn mang tính hình thức. Việc quản lý tài sản công và chi tiêu thường xuyên chưa được kiểm soát chặt chẽ, dẫn đến lãng phí và sai phạm.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý ngân sách địa phương, kết quả nghiên cứu tại huyện An Dương tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, cho thấy nhu cầu cấp thiết trong việc đổi mới công tác quản lý chi ngân sách, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường minh bạch tài chính công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng thu chi ngân sách qua các năm, bảng so sánh dự toán và thực chi, biểu đồ cơ cấu chi ngân sách theo lĩnh vực, giúp minh họa rõ nét các vấn đề và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán chi ngân sách sát thực tế: Đẩy mạnh phối hợp giữa các đơn vị dự toán và cấp huyện trong xây dựng dự toán, điều chỉnh thời gian lập dự toán phù hợp để các đơn vị có đủ thông tin về nhiệm vụ năm sau. Mục tiêu giảm sai lệch dự toán dưới 10% so với thực tế, thực hiện trong vòng 2 năm tới, do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện chủ trì.

  2. Nâng cao năng lực quản lý tài chính cho cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý ngân sách, kế toán công, và các quy định pháp luật mới cho cán bộ tài chính các cấp. Mục tiêu đạt 90% cán bộ được đào tạo trong 3 năm, do UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  3. Tăng cường công khai, minh bạch trong quản lý chi ngân sách: Xây dựng hệ thống báo cáo công khai quyết toán ngân sách, danh sách các dự án đầu tư và đơn vị thụ hưởng ngân sách trên cổng thông tin điện tử huyện. Mục tiêu hoàn thành trong 1 năm, do Phòng Tài chính - Kế hoạch và Văn phòng HĐND huyện phối hợp thực hiện.

  4. Cải tiến công tác thanh tra, kiểm tra chi ngân sách: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan thanh tra, kiểm toán và Kho bạc Nhà nước để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Mục tiêu giảm 30% sai phạm trong chi ngân sách trong 3 năm, do Thanh tra huyện và Kho bạc Nhà nước huyện chủ trì.

  5. Đổi mới quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án, giám sát tiến độ và quyết toán vốn đầu tư, đồng thời nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ giám sát dự án tại các xã, thị trấn. Mục tiêu rút ngắn thời gian quyết toán dự án xuống dưới 6 tháng sau khi hoàn thành, thực hiện trong 2 năm, do Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công cấp huyện và xã: Luận văn cung cấp các phân tích thực trạng và giải pháp cụ thể giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, hỗ trợ công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương: Tài liệu giúp hiểu rõ các vấn đề tồn tại trong quản lý ngân sách cấp huyện, từ đó xây dựng chính sách phù hợp nhằm tăng cường phân cấp, minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Luận văn là nguồn tham khảo thực tiễn phong phú về quản lý ngân sách nhà nước cấp địa phương, kết hợp lý thuyết và số liệu thực tế.

  4. Các tổ chức thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính: Cung cấp cơ sở dữ liệu và đánh giá về công tác quản lý chi ngân sách, giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát và phát hiện sai phạm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác lập dự toán chi ngân sách tại huyện An Dương có những khó khăn gì?
    Việc lập dự toán còn chưa sát thực tế do thời gian lập dự toán sớm, các đơn vị chưa nắm rõ nhiệm vụ năm sau, dẫn đến sai lệch số liệu và phải điều chỉnh trong quá trình thực hiện. Ví dụ, dự toán năm 2019 phải điều chỉnh do thay đổi chính sách thuế đất.

  2. Tại sao chi ngân sách thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn nhất?
    Chi thường xuyên bao gồm chi cho các hoạt động quản lý nhà nước, sự nghiệp kinh tế, văn hóa xã hội, quốc phòng an ninh. Đây là các khoản chi duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy chính quyền và các đơn vị sự nghiệp, do đó chiếm tỷ trọng lớn.

  3. Những sai phạm phổ biến trong quản lý chi ngân sách là gì?
    Bao gồm chi không đúng chế độ, chi tiêu hội nghị, tiếp khách phô trương, lãng phí; mua sắm tài sản vượt định mức; hồ sơ tài sản không đầy đủ; quyết toán chậm và không minh bạch.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý tài chính cho cán bộ địa phương?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý ngân sách, kế toán công, cập nhật các quy định mới; đồng thời tăng cường thực hành và giám sát công tác tài chính tại các đơn vị.

  5. Vai trò của công khai minh bạch trong quản lý chi ngân sách?
    Công khai minh bạch giúp tăng cường trách nhiệm giải trình, giảm thiểu sai phạm, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và tạo niềm tin cho người dân. Ví dụ, công bố danh sách dự án và đơn vị thụ hưởng giúp giám sát xã hội tốt hơn.

Kết luận

  • Công tác quản lý chi ngân sách tại huyện An Dương giai đoạn 2014-2018 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chi tiêu chưa hợp lý, quản lý tài sản công yếu kém và quyết toán chậm trễ.
  • Nguyên nhân chủ yếu do cơ chế phân cấp chưa hoàn chỉnh, năng lực cán bộ còn hạn chế và công tác thanh tra, kiểm tra chưa toàn diện.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường minh bạch, cải tiến công tác lập dự toán và thanh tra kiểm tra.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo cán bộ, xây dựng hệ thống công khai minh bạch và áp dụng công nghệ trong quản lý chi ngân sách nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách đến năm 2025.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý tài chính và chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá thường xuyên nhằm đảm bảo công tác quản lý chi ngân sách ngày càng hiệu quả và minh bạch hơn.