Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục truyền thống cách mạng địa phương (TTCMĐP) là một nội dung quan trọng trong giáo dục đạo đức học sinh phổ thông, góp phần hình thành nhân cách, bồi dưỡng lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm công dân. Tại quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ, nơi có lịch sử cách mạng hào hùng và truyền thống yêu nước sâu sắc, việc giáo dục TTCMĐP cho học sinh phổ thông còn nhiều hạn chế. Theo khảo sát thực trạng, các trường trung học phổ thông trên địa bàn chưa thực hiện đầy đủ nội dung giáo dục truyền thống yêu nước, truyền thống lao động cần cù, sáng tạo, đoàn kết và đặc biệt là truyền thống lịch sử Cách Mạng Tháng Tám tại địa phương chưa được tổ chức thường xuyên. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng, đánh giá các hình thức, phương pháp giáo dục TTCMĐP và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống cách mạng cho học sinh phổ thông quận Ninh Kiều trong giai đoạn 2016-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần nâng cao nhận thức, thái độ và hành vi của học sinh về truyền thống cách mạng địa phương, từ đó phát huy vai trò của nhà trường, gia đình và xã hội trong công tác giáo dục truyền thống, góp phần xây dựng thế hệ trẻ có bản lĩnh chính trị vững vàng, yêu nước và có trách nhiệm với quê hương, đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục truyền thống và phát triển nhân cách, trong đó có lý thuyết giáo dục toàn diện của Jan Amos Komensky nhấn mạnh giáo dục phải bao hàm các nội dung đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mỹ, đồng thời kết hợp giáo dục trong nhà trường với hoạt động thực tiễn ngoài lớp học. Lý thuyết hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL) được vận dụng để tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống cách mạng địa phương thông qua tham quan di tích lịch sử, sinh hoạt tập thể, thảo luận nhóm và các hoạt động xã hội. Ngoài ra, mô hình phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương như Quận đoàn Ninh Kiều được áp dụng nhằm tăng cường sự phối hợp trong công tác giáo dục truyền thống. Các khái niệm chính bao gồm: truyền thống cách mạng địa phương, hoạt động giáo dục truyền thống, giáo dục ngoài giờ lên lớp, và năng lực tổ chức hoạt động giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 300 học sinh và 50 cán bộ quản lý, giáo viên tại các trường trung học phổ thông công lập quận Ninh Kiều; phỏng vấn sâu với các cán bộ giáo dục và lãnh đạo địa phương; quan sát trực tiếp các hoạt động giáo dục truyền thống cách mạng địa phương. Phương pháp phân tích thống kê toán học được sử dụng để xử lý số liệu khảo sát, bao gồm phân tích tần suất, trung bình, độ lệch chuẩn và so sánh tỷ lệ phần trăm giữa các nhóm đối tượng. Nghiên cứu được tiến hành trong khoảng thời gian từ tháng 9/2016 đến tháng 4/2018, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, đề xuất biện pháp, khảo nghiệm và thực nghiệm các biện pháp giáo dục truyền thống cách mạng địa phương cho học sinh phổ thông.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức và nội dung giáo dục truyền thống cách mạng địa phương còn hạn chế: Khoảng 65% học sinh và 70% giáo viên cho biết nội dung giáo dục truyền thống cách mạng địa phương chưa được triển khai đầy đủ, đặc biệt truyền thống lịch sử Cách Mạng Tháng Tám tại địa phương chỉ được tổ chức không thường xuyên (dưới 30% trường thực hiện đều đặn).

  2. Hình thức tổ chức giáo dục truyền thống chủ yếu qua sinh hoạt lớp và tiết chào cờ: Hơn 80% trường chỉ sử dụng các hình thức này, trong khi các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp như tham quan di tích, du lịch học tập chỉ chiếm khoảng 25%, chưa phát huy hiệu quả giáo dục truyền thống.

  3. Phương pháp giáo dục truyền thống cách mạng địa phương còn đơn điệu: Chỉ khoảng 20% giáo viên thường xuyên áp dụng các phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, đóng vai, giải quyết vấn đề, diễn đàn; phần lớn vẫn sử dụng phương pháp truyền đạt một chiều.

  4. Thiếu sự phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương: Chỉ khoảng 30% trường có phối hợp với Quận đoàn hoặc các tổ chức địa phương trong tổ chức hoạt động giáo dục truyền thống, dẫn đến hiệu quả giáo dục chưa cao.

  5. Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục truyền thống chưa thường xuyên: Khoảng 75% trường chưa thực hiện đánh giá liên tục và chưa khảo sát ý kiến phản hồi từ học sinh, giáo viên và phụ huynh để cải tiến hoạt động giáo dục.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về chủ quan, năng lực tổ chức hoạt động giáo dục truyền thống của giáo viên và cán bộ quản lý còn hạn chế, thiếu các kỹ năng tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp và áp dụng phương pháp tích cực. Về khách quan, sự phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương chưa chặt chẽ, cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp còn thiếu thốn, ảnh hưởng của toàn cầu hóa và công nghệ hiện đại làm giảm sự quan tâm của học sinh đối với các giá trị truyền thống. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong nước về giáo dục truyền thống cách mạng cho học sinh phổ thông tại các tỉnh khác, cho thấy sự cần thiết phải đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp giáo dục truyền thống cách mạng địa phương. Việc sử dụng biểu đồ cột so sánh tỷ lệ phần trăm các hình thức tổ chức giáo dục và phương pháp áp dụng sẽ minh họa rõ nét hơn thực trạng hiện nay, giúp các nhà quản lý giáo dục nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để có giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức hoạt động giáo dục truyền thống cho giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp, phương pháp giáo dục tích cực như thảo luận nhóm, đóng vai, giải quyết vấn đề. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp tích cực lên trên 60% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng nghiệp vụ.

  2. Tích hợp nội dung giáo dục truyền thống cách mạng địa phương vào các môn học chính khóa: Đặc biệt là môn Giáo dục công dân, Lịch sử và Ngữ văn, xây dựng các bài học có nội dung liên quan đến truyền thống cách mạng địa phương. Mục tiêu hoàn thành chương trình tích hợp trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường và tổ chuyên môn.

  3. Tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống ngoài giờ lên lớp đa dạng và hấp dẫn: Bao gồm tham quan di tích lịch sử, tổ chức các chủ điểm giáo dục truyền thống, cắm trại, giao lưu văn hóa. Mục tiêu tăng số lượng hoạt động ngoài giờ lên lớp lên ít nhất 3 hoạt động mỗi học kỳ. Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với Quận đoàn Ninh Kiều.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương: Thiết lập kế hoạch phối hợp thường xuyên với Quận đoàn, Hội Cựu chiến binh, các tổ chức xã hội để tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống cách mạng địa phương. Mục tiêu đạt 80% trường có hoạt động phối hợp trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục quận, các tổ chức chính trị - xã hội.

  5. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá và khảo sát ý kiến phản hồi: Thiết lập quy trình đánh giá định kỳ hoạt động giáo dục truyền thống, thu thập ý kiến học sinh, giáo viên và phụ huynh để điều chỉnh, nâng cao chất lượng giáo dục. Mục tiêu thực hiện đánh giá ít nhất 2 lần/năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường và phòng Giáo dục quận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục phổ thông: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực tổ chức hoạt động giáo dục truyền thống cách mạng địa phương, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp.

  2. Lãnh đạo các phòng giáo dục và đào tạo quận, huyện: Tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng, phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống cách mạng địa phương trong nhà trường.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội địa phương (Quận đoàn, Hội Cựu chiến binh, Mặt trận Tổ quốc): Hiểu rõ vai trò và phương thức phối hợp với nhà trường trong công tác giáo dục truyền thống cách mạng cho học sinh, từ đó tổ chức các hoạt động phù hợp, hiệu quả.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Giáo dục học và Lịch sử: Tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng giáo dục truyền thống cách mạng địa phương, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục truyền thống cách mạng địa phương lại quan trọng đối với học sinh phổ thông?
    Giáo dục truyền thống cách mạng địa phương giúp học sinh hiểu sâu sắc về lịch sử, truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết và ý chí tự lực tự cường của dân tộc, từ đó hình thành nhân cách, lòng tự hào và trách nhiệm với quê hương, đất nước. Ví dụ, học sinh tham quan di tích lịch sử địa phương sẽ cảm nhận rõ hơn về quá khứ hào hùng của dân tộc.

  2. Những hình thức giáo dục truyền thống cách mạng địa phương nào đang được áp dụng phổ biến?
    Hiện nay, các trường chủ yếu tổ chức giáo dục truyền thống qua sinh hoạt lớp, tiết chào cờ và một số hoạt động ngoại khóa như tham quan di tích, tuy nhiên tỷ lệ tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp còn thấp, chưa đa dạng và hấp dẫn.

  3. Phương pháp giáo dục nào hiệu quả trong việc truyền đạt truyền thống cách mạng địa phương?
    Phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, đóng vai, giải quyết vấn đề và diễn đàn giúp học sinh chủ động tiếp nhận kiến thức, phát triển kỹ năng tư duy và thái độ tích cực hơn so với phương pháp truyền đạt một chiều. Ví dụ, đóng vai các nhân vật lịch sử giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về sự kiện cách mạng.

  4. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức chính trị - xã hội trong giáo dục truyền thống?
    Cần xây dựng kế hoạch phối hợp cụ thể, tổ chức các hoạt động chung, trao đổi thông tin thường xuyên và phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa nhà trường và các tổ chức như Quận đoàn, Hội Cựu chiến binh để phát huy hiệu quả giáo dục truyền thống.

  5. Công tác kiểm tra, đánh giá giáo dục truyền thống cách mạng địa phương nên được thực hiện như thế nào?
    Cần thiết lập quy trình đánh giá định kỳ, sử dụng bảng hỏi khảo sát ý kiến học sinh, giáo viên, phụ huynh và tổ chức các buổi phản hồi để rút kinh nghiệm, điều chỉnh nội dung và phương pháp giáo dục nhằm nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục truyền thống.

Kết luận

  • Giáo dục truyền thống cách mạng địa phương cho học sinh phổ thông quận Ninh Kiều còn nhiều hạn chế về nội dung, hình thức và phương pháp tổ chức.
  • Các hoạt động giáo dục chủ yếu qua sinh hoạt lớp và tiết chào cờ, thiếu đa dạng và hấp dẫn, chưa phát huy hết tiềm năng giáo dục ngoài giờ lên lớp.
  • Phương pháp giáo dục tích cực chưa được áp dụng rộng rãi, sự phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương còn yếu kém.
  • Đề xuất 5 biện pháp trọng tâm gồm bồi dưỡng năng lực tổ chức, tích hợp nội dung giáo dục truyền thống vào môn học, tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp đa dạng, tăng cường phối hợp với tổ chức địa phương và xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá thường xuyên.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai thực hiện các biện pháp đề xuất, tổ chức khảo nghiệm và đánh giá hiệu quả để hoàn thiện công tác giáo dục truyền thống cách mạng địa phương cho học sinh phổ thông.

Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các tổ chức chính trị - xã hội địa phương phối hợp chặt chẽ để nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống cách mạng địa phương, góp phần xây dựng thế hệ trẻ vững vàng về chính trị, giàu lòng yêu nước và trách nhiệm với quê hương đất nước.