Luận văn thạc sĩ về lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân gian tại Phú Thọ (1986-2009)

• Tác giả: Hoàng Thị Phương Thảo
• Người hướng dẫn: PGS. Nghiêm Đình Vỳ
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam
• Đề tài: Bảo Tồn Và Phát Huy Di Sản Văn Hóa Dân Gian Tại Phú Thọ (1986-2009)
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY DI SẢN VĂN HÓA DÂN GIAN PHÚ THỌ DƯỚI SỰ LÃNH ĐẠO ĐẢNG BỘ TỈNH TRONG 10 NĂM ĐẦU ĐỔI MỚI (1986 - 1996)
• 1.1. Phú Thọ - nơi hội tụ nhiều di sản VHDG đặc sắc
• 1.2. Giới thiệu chung về Phú Thọ
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẢNG BỘ TỈNH PHÚ THỌ LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY DI SẢN VĂN HÓA DÂN GIAN ĐẤT TỔ TỪ 1997 ĐẾN 2009
• 3. CHƯƠNG 3: NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân gian Phú Thọ dưới sự lãnh đạo Đảng bộ tỉnh trong 10 năm đầu đổi mới 1986 1996

Phú Thọ, nơi hội tụ nhiều di sản văn hóa đặc sắc, đã trải qua một quá trình dài để bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân gian. Trong giai đoạn 1986-1996, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, công tác bảo tồn đã được chú trọng, nhằm giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống. Đảng bộ đã nhận thức rõ tầm quan trọng của bảo tồn di sản trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Các chủ trương, chính sách được ban hành nhằm khôi phục và phát triển văn hóa dân gian đã tạo ra những bước tiến đáng kể. Những lễ hội truyền thống như lễ hội Đền Hùng không chỉ là dịp để người dân tưởng nhớ tổ tiên mà còn là cơ hội để quảng bá di sản văn hóa đến với du khách. Qua đó, phát huy văn hóa đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống cộng đồng.

1.1 Giới thiệu chung về Phú Thọ

Phú Thọ là tỉnh miền núi, nổi tiếng với nhiều di sản văn hóa dân gian phong phú. Vùng đất này không chỉ có cảnh quan thiên nhiên đa dạng mà còn là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa lịch sử từ thời đại Hùng Vương. Các hoạt động văn hóa, lễ hội diễn ra thường xuyên, tạo nên một bức tranh văn hóa đặc sắc. Đặc biệt, di sản văn hóa nơi đây không chỉ mang tính chất địa phương mà còn có giá trị quốc gia. Những truyền thuyết, phong tục tập quán được bảo tồn và phát triển, góp phần làm phong phú thêm văn hóa dân gian Việt Nam. Đảng bộ tỉnh đã có những chính sách cụ thể để bảo tồn và phát huy những giá trị này, nhằm tạo ra sự gắn kết giữa quá khứ và hiện tại.

1.2 Thực trạng công tác bảo tồn phát triển di sản văn hóa dân gian trước 1986

Trước năm 1986, công tác bảo tồn di sản văn hóa tại Phú Thọ gặp nhiều khó khăn. Nhiều giá trị văn hóa truyền thống bị mai một do chiến tranh và sự thay đổi trong đời sống xã hội. Tuy nhiên, những nỗ lực của cộng đồng và chính quyền địa phương đã giúp duy trì một số phong tục tập quán và lễ hội truyền thống. Các hoạt động văn hóa dân gian như ca dao, tục ngữ, và các trò diễn vẫn được người dân gìn giữ. Đảng bộ tỉnh đã nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản văn hóa dân gian và bắt đầu có những chủ trương cụ thể để khôi phục và phát triển các giá trị văn hóa này.

II. Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lãnh đạo công tác bảo tồn phát triển di sản văn hóa dân gian từ 1997 đến 2009

Giai đoạn 1997-2009, công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân gian tại Phú Thọ tiếp tục được đẩy mạnh. Đảng bộ tỉnh đã đưa ra nhiều chủ trương, chính sách nhằm bảo tồn và phát triển văn hóa dân gian trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Các chương trình bảo tồn di sản văn hóa được triển khai đồng bộ, từ việc tổ chức các lễ hội truyền thống đến việc khôi phục các nghề thủ công truyền thống. Sự tham gia của cộng đồng trong các hoạt động văn hóa đã tạo ra một không khí phấn khởi, khuyến khích mọi người cùng nhau gìn giữ và phát huy di sản văn hóa. Đặc biệt, các hoạt động văn hóa không chỉ giúp bảo tồn các giá trị truyền thống mà còn góp phần phát triển kinh tế địa phương thông qua du lịch văn hóa.

2.1 Yêu cầu khách quan cần đẩy mạnh công tác bảo tồn phát huy di sản văn hóa dân gian đất Tổ

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc bảo tồn di sản văn hóa trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Phú Thọ, với vai trò là vùng đất Tổ, cần phải có những biện pháp cụ thể để bảo tồn và phát huy văn hóa dân gian. Đảng bộ tỉnh đã nhận thức rõ ràng rằng việc bảo tồn không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà còn là nhiệm vụ của toàn xã hội. Các chương trình giáo dục về di sản văn hóa được triển khai nhằm nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống. Sự tham gia của cộng đồng trong các hoạt động bảo tồn đã tạo ra một phong trào mạnh mẽ, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa của địa phương.

2.2 Chủ trương của Đảng bộ tỉnh Phú Thọ về đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân gian từ 1997 đến 2009

Chủ trương của Đảng bộ tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn này tập trung vào việc phát triển di sản văn hóa gắn liền với phát triển kinh tế - xã hội. Các chính sách được ban hành nhằm khuyến khích các hoạt động văn hóa, tạo điều kiện cho các nghệ nhân và cộng đồng tham gia vào việc bảo tồn văn hóa dân gian. Đặc biệt, các lễ hội truyền thống được tổ chức thường xuyên, không chỉ để tưởng nhớ tổ tiên mà còn để quảng bá di sản văn hóa đến với du khách. Qua đó, phát huy văn hóa đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống cộng đồng, góp phần nâng cao ý thức bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống.

III. Nhận xét và một số kinh nghiệm

Nhìn chung, công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân gian tại Phú Thọ trong giai đoạn 1986-2009 đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Đảng bộ tỉnh đã có những chủ trương đúng đắn, phù hợp với tình hình thực tế, giúp bảo tồn và phát triển văn hóa dân gian. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Việc bảo tồn di sản văn hóa không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà còn là nhiệm vụ của toàn xã hội. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Những kinh nghiệm từ Phú Thọ có thể được áp dụng cho các địa phương khác trong cả nước, nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa.

3.1 Những thành tựu

Trong giai đoạn này, Phú Thọ đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác bảo tồn di sản văn hóa. Các lễ hội truyền thống được tổ chức quy mô, thu hút đông đảo người dân tham gia. Nhiều nghề thủ công truyền thống được khôi phục và phát triển, tạo ra nguồn thu nhập cho người dân. Đặc biệt, sự tham gia của cộng đồng trong các hoạt động văn hóa đã tạo ra một phong trào mạnh mẽ, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa của địa phương.

3.2 Hạn chế và nguyên nhân

Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, công tác bảo tồn di sản văn hóa tại Phú Thọ vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Một số giá trị văn hóa truyền thống vẫn bị mai một do sự thay đổi trong đời sống xã hội. Sự thiếu hụt nguồn lực và sự quan tâm của cộng đồng trong việc bảo tồn cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Cần có những biện pháp cụ thể để khắc phục những hạn chế này, nhằm bảo tồn và phát huy văn hóa dân gian một cách hiệu quả hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Phú Thọ, vùng đất cội nguồn của dân tộc Việt Nam, nổi tiếng với kho tàng di sản văn hóa dân gian (DSVHDG) phong phú và đặc sắc. Từ năm 1986 đến 2009, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, công tác bảo tồn và phát huy DSVHDG đã được triển khai nhằm giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế. Với diện tích tự nhiên hơn 353.000 ha và dân số gần 2 triệu người, Phú Thọ là nơi hội tụ nhiều loại hình văn hóa dân gian như ca dao, tục ngữ, dân ca Xoan, lễ hội truyền thống, di tích lịch sử và cổ vật có giá trị lịch sử, văn hóa lâu đời.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm sáng tỏ quan điểm, chủ trương của Đảng bộ tỉnh về công tác bảo tồn và phát huy DSVHDG trong hai giai đoạn 1986-1996 và 1997-2009, đồng thời phân tích thực tiễn chỉ đạo, những thành tựu, hạn chế và kinh nghiệm rút ra. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong tỉnh Phú Thọ, giai đoạn từ năm 1986 đến 2009, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn DSVHDG trong tương lai.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời khai thác tiềm năng văn hóa phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch văn hóa. Theo ước tính, từ năm 2005 đến 2010, lượng khách du lịch đến Phú Thọ tăng từ 2 triệu lên 6 triệu lượt, doanh thu du lịch đạt gần 650 tỷ đồng, cho thấy vai trò quan trọng của DSVHDG trong phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa dân gian và công tác bảo tồn di sản văn hóa. Hai lý thuyết chính được áp dụng là:

• Lý thuyết bảo tồn và phát huy di sản văn hóa: Nhấn mạnh vai trò của di sản văn hóa vật thể và phi vật thể trong việc giữ gìn bản sắc dân tộc, đồng thời khai thác giá trị tinh thần và kinh tế của di sản trong phát triển xã hội.

• Lý thuyết phát triển bền vững trong văn hóa: Đề cao sự cân bằng giữa bảo tồn truyền thống và phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa.

Các khái niệm chính bao gồm: Di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, văn hóa dân gian, bảo tồn, phát huy, phát triển bền vững, và vai trò lãnh đạo của Đảng bộ địa phương trong công tác văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu lịch sử kết hợp với phương pháp phân tích - so sánh và phân kỳ để đánh giá quá trình lãnh đạo công tác bảo tồn DSVHDG của Đảng bộ tỉnh Phú Thọ trong hai giai đoạn 1986-1996 và 1997-2009. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các tài liệu lịch sử, văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, báo cáo ngành văn hóa, các công trình khảo cổ và văn hóa dân gian địa phương.

Nguồn dữ liệu chính được khai thác từ các văn kiện Đảng bộ tỉnh, báo cáo của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, các công trình nghiên cứu khoa học, tư liệu khảo cổ, và số liệu thống kê về kinh tế - xã hội của tỉnh. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc các tài liệu tiêu biểu, có tính đại diện cao cho từng giai đoạn nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh các chính sách, chủ trương với kết quả thực tiễn, đồng thời đối chiếu với các nghiên cứu tương tự trong nước để rút ra nhận xét khách quan. Timeline nghiên cứu trải dài từ năm 1986 đến 2009, tập trung vào hai giai đoạn chính: 1986-1996 và 1997-2009.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng cường nhận thức và chính sách bảo tồn DSVHDG: Trong giai đoạn 1986-1996, Đảng bộ tỉnh đã bắt đầu quan tâm đến công tác bảo tồn DSVHDG, tuy nhiên do điều kiện kinh tế còn khó khăn, công tác này chủ yếu mang tính bảo tồn đơn thuần, chưa có nhiều đầu tư phát triển. Đến giai đoạn 1997-2009, nhận thức về vai trò của DSVHDG được nâng cao rõ rệt, với nhiều nghị quyết và chương trình cụ thể nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân gian.

2. Thành tựu trong bảo tồn và phát huy DSVHDG: Tính đến năm 1996, tỉnh có 90 di tích được xếp hạng, trong đó 31 di tích cấp quốc gia. Nhà bảo tàng Hùng Vương được khánh thành năm 1993, góp phần lưu giữ và quảng bá di sản. Từ năm 2005, lượng khách du lịch tăng từ 2 triệu lên 6 triệu lượt vào năm 2010, doanh thu du lịch đạt gần 650 tỷ đồng, cho thấy hiệu quả khai thác giá trị văn hóa trong phát triển kinh tế.

3. Hạn chế trong công tác bảo tồn: Công tác bảo quản cổ vật còn nhiều bất cập, nhiều di tích đình, chùa, miếu bị xuống cấp hoặc hư hại do thiếu sự quan tâm đúng mức. Lễ hội Đền Hùng chưa được tổ chức quy mô toàn quốc, còn mang tính địa phương. Công tác tuyên truyền, giới thiệu DSVHDG chưa phổ biến rộng rãi, khai thác du lịch văn hóa còn hạn chế.

4. Kinh nghiệm lãnh đạo và tổ chức thực hiện: Đảng bộ tỉnh đã vận dụng linh hoạt các chủ trương của Trung ương, đồng thời xây dựng các nghị quyết, chương trình hành động phù hợp với điều kiện địa phương. Việc phối hợp giữa các ngành, địa phương và sự tham gia của nhân dân được tăng cường, tạo nên phong trào bảo tồn văn hóa dân gian sôi nổi.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những thành tựu trên xuất phát từ sự quan tâm đúng mức của Đảng bộ tỉnh, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và các tổ chức xã hội, cùng với sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư. So với các tỉnh khác, Phú Thọ có lợi thế đặc biệt về di sản văn hóa dân gian gắn liền với lịch sử dựng nước, giữ nước, tạo nên sức hấp dẫn riêng biệt.

Tuy nhiên, hạn chế trong công tác bảo tồn chủ yếu do nguồn lực tài chính còn hạn chế, nhận thức của một số cấp chính quyền và người dân chưa đồng đều, cũng như sự thiếu chuyên nghiệp trong quản lý di tích và tổ chức lễ hội. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượng khách du lịch, bảng thống kê số lượng di tích được xếp hạng theo từng năm, và biểu đồ so sánh tỷ lệ hộ nghèo giảm qua các giai đoạn.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của lãnh đạo Đảng bộ tỉnh trong việc định hướng và tổ chức thực hiện công tác bảo tồn DSVHDG, đồng thời chỉ ra những thách thức cần giải quyết để phát huy hiệu quả hơn nữa trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đầu tư nguồn lực cho bảo tồn và phát huy DSVHDG: Đề nghị chính quyền tỉnh ưu tiên bố trí ngân sách và huy động nguồn lực xã hội hóa để bảo quản, tu bổ di tích, bảo quản cổ vật, đồng thời nâng cấp cơ sở vật chất cho các bảo tàng và trung tâm văn hóa. Thời gian thực hiện trong 5 năm tới, chủ thể là UBND tỉnh phối hợp với Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch.

2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý di sản văn hóa: Thiết lập cơ chế quản lý chuyên nghiệp, minh bạch, có sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan quản lý di tích, du lịch và văn hóa. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý di sản. Thời gian triển khai trong 3 năm, do Sở Văn hóa chủ trì.

3. Phát triển du lịch văn hóa gắn với bảo tồn di sản: Xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng dựa trên DSVHDG như lễ hội Đền Hùng, dân ca Xoan, các tour du lịch văn hóa lịch sử. Tăng cường quảng bá, xúc tiến du lịch trong và ngoài nước. Thời gian thực hiện từ 2024 đến 2029, phối hợp giữa Sở Du lịch và Sở Văn hóa.

4. Nâng cao nhận thức cộng đồng và phát huy vai trò của nhân dân: Tổ chức các chương trình giáo dục, tuyên truyền về giá trị di sản văn hóa dân gian, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong bảo tồn và phát huy di sản. Chủ thể là các tổ chức xã hội, trường học, đoàn thể địa phương, thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý văn hóa và di sản: Giúp nâng cao hiểu biết về vai trò lãnh đạo trong công tác bảo tồn, phát huy DSVHDG, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

2. Nhà nghiên cứu lịch sử và văn hóa dân gian: Cung cấp tư liệu khoa học, phân tích sâu sắc về đặc trưng văn hóa dân gian Phú Thọ và quá trình bảo tồn.

3. Người làm công tác du lịch văn hóa: Hỗ trợ phát triển sản phẩm du lịch dựa trên di sản văn hóa, khai thác tiềm năng du lịch bền vững.

4. Sinh viên và giảng viên ngành lịch sử, văn hóa, địa phương học: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa dân gian và công tác bảo tồn.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao công tác bảo tồn DSVHDG ở Phú Thọ lại quan trọng?
   DSVHDG là tài sản vô giá, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời là nguồn lực tinh thần và kinh tế quan trọng cho phát triển bền vững, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch.

2. Những khó khăn chính trong bảo tồn DSVHDG ở Phú Thọ là gì?
   Bao gồm hạn chế về nguồn lực tài chính, nhận thức chưa đồng đều, quản lý di tích chưa chuyên nghiệp và sự xuống cấp của nhiều di tích do thiên tai và con người.

3. Đảng bộ tỉnh đã có những chính sách gì để thúc đẩy bảo tồn?
   Đã ban hành nhiều nghị quyết, chương trình hành động cụ thể, phối hợp với các ngành và cộng đồng để bảo tồn, tôn tạo di tích, phục hồi lễ hội truyền thống và phát triển du lịch văn hóa.

4. Vai trò của cộng đồng dân cư trong công tác bảo tồn như thế nào?
   Cộng đồng là chủ thể trực tiếp bảo vệ, gìn giữ và phát huy di sản, đồng thời tham gia các hoạt động văn hóa, lễ hội, góp phần duy trì sự sống động của văn hóa dân gian.

5. Làm thế nào để phát huy hiệu quả hơn nữa công tác bảo tồn trong tương lai?
   Cần tăng cường đầu tư, hoàn thiện quản lý, phát triển du lịch văn hóa bền vững, nâng cao nhận thức cộng đồng và đào tạo cán bộ chuyên môn.

Kết luận

• Đảng bộ tỉnh Phú Thọ đã có những bước tiến quan trọng trong lãnh đạo công tác bảo tồn và phát huy DSVHDG từ 1986 đến 2009, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
• Công tác bảo tồn đã tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là ngành du lịch văn hóa với lượng khách tăng gấp 3 lần trong 5 năm.
• Hạn chế về nguồn lực, quản lý và nhận thức vẫn còn tồn tại, cần được khắc phục để bảo vệ di sản hiệu quả hơn.
• Kinh nghiệm lãnh đạo, phối hợp liên ngành và sự tham gia của cộng đồng là yếu tố then chốt cho thành công.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị DSVHDG trong giai đoạn tiếp theo.

Next steps: Tăng cường đầu tư, hoàn thiện hệ thống quản lý, phát triển du lịch văn hóa và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Call to action: Các cấp chính quyền, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân gian Phú Thọ, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.