Luận văn: Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể của người Xtiêng Bù Đek tại Lộc Ninh

• Chuyên ngành: Di sản văn hóa phi vật thể
• Đề tài: Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể người Xtiêng Bù Đek ở Lộc Ninh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Bình Phước

• MỞ ĐẦU
• Lý do chọn đề tài
• Mục đích nghiên cứu
• Tổng quan tình hình nghiên cứu
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu
• Phương pháp nghiên cứu
• Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
• Bố cục luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VỀ NGƯỜI XTIÊNG BÙ ĐEK Ở LỘC NINH
• 1.1. Khái niệm văn hóa phi vật thể
• 1.2. Lý thuyết nghiên cứu
• 1.3. Môi trường tự nhiên và xã hội huyện Lộc Ninh
• 1.3.1. Môi trường địa lý tự nhiên
• 1.3.2. Môi trường xã hội và dân cư
• 1.4. Tổng quan về người Xtiêng Bù Đek
• 1.4.1. Tộc danh và lịch sử tộc người
• 1.4.2. Hoạt động kinh tế
• 1.4.3. Tổ chức xã hội người Xtiêng Bù Đek
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY VĂN HÓA PHI VẬT THỂ CỦA NGƯỜI XTIÊNG BÙ ĐEK Ở HUYỆN LỘC NINH, TỈNH BÌNH PHƯỚC
• 2.1. Các loại hình văn hóa phi vật thể của người Xtiêng Bù Đek
• 2.1.1. Tiếng nói, chữ viết
• 2.1.2. Ngữ văn truyền miệng
• 2.1.3. Nghệ thuật trình diễn dân gian
• 2.1.4. Tập quán xã hội và tín ngưỡng
• 2.1.5. Lễ hội truyền thống
• 2.1.6. Tri thức dân gian
• 2.1.7. Nghề thủ công truyền thống
• 2.2. Thực trạng công tác bảo tồn văn hóa phi vật thể của người Xtiêng
• 2.3. Thực trạng công tác phát huy giá trị văn hóa phi vật thể của người Xtiêng
• 3. CHƯƠNG 3: NHỮNG BIẾN ĐỔI VĂN HÓA PHI VẬT THỂ CỦA NGƯỜI XTIÊNG BÙ ĐEK Ở LỘC NINH, CÁC GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA PHI VẬT THỂ CỦA NGƯỜI XTIÊNG
• 3.1. Bối cảnh xã hội
• 3.2. Các chính sách của Đảng và nhà nước ở Trung ương và địa phương
• 3.3. Sự phát triển về kinh tế
• 3.4. Sự biến đổi về xã hội, giáo dục, y tế
• 3.5. Sự phát triển về khoa học và công nghệ
• 3.6. Những biến đổi về văn hóa phi vật thể của người Xtiêng
• 3.6.1. Tiếng nói, chữ viết
• 3.6.2. Ngữ văn truyền miệng
• 3.6.3. Nghệ thuật trình diễn dân gian
• 3.6.4. Tập quán xã hội và tín ngưỡng
• 3.6.5. Lễ hội truyền thống
• 3.6.6. Tri thức dân gian
• 3.6.7. Nghề thủ công truyền thống
• 3.7. Một số nhận định đánh giá
• 3.7.1. Về mặt tích cực
• 3.7.2. Về mặt hạn chế
• 3.8. Các nhóm giải pháp bảo tồn và phát huy văn hóa phi vật thể của người Xtiêng ở Lộc Ninh
• 3.8.1. Nhóm giải pháp về nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ
• 3.8.2. Nhóm giải pháp về chuyên môn, nghiệp vụ văn hóa
• 3.8.2.1. Giải pháp về nhân sự
• 3.8.3. Nhóm giải pháp về chính sách
• 3.8.4. Nhóm giải pháp về tài chính
• 3.8.5. Nhóm giải pháp giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Bảo tồn di sản văn hóa

Bảo tồn di sản văn hóa là một nhiệm vụ quan trọng trong việc duy trì và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Xtiêng Bù Đek ở Lộc Ninh. Các di sản văn hóa phi vật thể như tiếng nói, chữ viết, nghệ thuật trình diễn dân gian, và lễ hội truyền thống đang đối mặt với nguy cơ mai một. Việc bảo tồn không chỉ giúp lưu giữ các giá trị văn hóa mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Các chính sách của Đảng và Nhà nước đã được triển khai nhằm hỗ trợ công tác này, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết.

1.1. Thực trạng bảo tồn

Thực trạng bảo tồn di sản văn hóa của người Xtiêng Bù Đek ở Lộc Ninh cho thấy nhiều di sản đã bị mai một do sự biến đổi xã hội và thiếu sự quan tâm đúng mức. Các loại hình văn hóa phi vật thể như tiếng nói, chữ viết, và nghệ thuật trình diễn dân gian đang dần bị lãng quên. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ phía chính quyền địa phương và các tổ chức văn hóa, hiệu quả của công tác bảo tồn vẫn còn hạn chế. Cần có các giải pháp đồng bộ và khoa học hơn để đảm bảo sự tồn tại lâu dài của các di sản này.

1.2. Giải pháp bảo tồn

Để nâng cao hiệu quả bảo tồn di sản văn hóa, cần áp dụng các giải pháp đa dạng như nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, và tăng cường giáo dục, tuyên truyền. Các chính sách hỗ trợ tài chính và nhân sự cũng cần được ưu tiên. Bên cạnh đó, việc phát huy giá trị văn hóa thông qua các hoạt động du lịch và quảng bá cũng là một hướng đi tiềm năng. Các giải pháp này không chỉ giúp bảo tồn mà còn phát huy giá trị văn hóa của người Xtiêng Bù Đek trong bối cảnh hiện đại.

II. Phát huy giá trị văn hóa

Phát huy giá trị văn hóa là một phần không thể thiếu trong việc bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của người Xtiêng Bù Đek ở Lộc Ninh. Các giá trị văn hóa truyền thống như lễ hội, nghệ thuật trình diễn, và tri thức dân gian cần được giới thiệu rộng rãi để công chúng có thể hiểu và trân trọng. Việc phát huy giá trị văn hóa không chỉ giúp duy trì bản sắc dân tộc mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

2.1. Giá trị văn hóa truyền thống

Các giá trị văn hóa truyền thống của người Xtiêng Bù Đek bao gồm lễ hội, nghệ thuật trình diễn dân gian, và tri thức dân gian. Những giá trị này không chỉ phản ánh đặc trưng văn hóa của cộng đồng mà còn là nguồn tài nguyên quý giá cho sự phát triển du lịch và kinh tế địa phương. Tuy nhiên, việc phát huy các giá trị này đang gặp nhiều thách thức do sự biến đổi xã hội và thiếu sự quan tâm đúng mức.

2.2. Giải pháp phát huy

Để phát huy giá trị văn hóa, cần có các giải pháp đồng bộ như tăng cường giáo dục, tuyên truyền, và quảng bá các giá trị văn hóa thông qua các phương tiện truyền thông. Các hoạt động du lịch văn hóa cũng cần được phát triển để thu hút sự quan tâm của du khách. Bên cạnh đó, việc hỗ trợ tài chính và nhân sự cho các hoạt động văn hóa cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự thành công của công tác phát huy giá trị văn hóa.

III. Di sản văn hóa phi vật thể

Di sản văn hóa phi vật thể của người Xtiêng Bù Đek ở Lộc Ninh bao gồm nhiều loại hình phong phú như tiếng nói, chữ viết, nghệ thuật trình diễn dân gian, và lễ hội truyền thống. Những di sản này không chỉ là tài sản văn hóa quý giá của cộng đồng mà còn là nguồn tài nguyên quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tuy nhiên, các di sản này đang đối mặt với nguy cơ mai một do sự biến đổi xã hội và thiếu sự quan tâm đúng mức.

3.1. Loại hình di sản

Các loại hình di sản văn hóa phi vật thể của người Xtiêng Bù Đek bao gồm tiếng nói, chữ viết, nghệ thuật trình diễn dân gian, và lễ hội truyền thống. Những loại hình này không chỉ phản ánh đặc trưng văn hóa của cộng đồng mà còn là nguồn tài nguyên quý giá cho sự phát triển du lịch và kinh tế địa phương. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy các loại hình này đang gặp nhiều thách thức do sự biến đổi xã hội và thiếu sự quan tâm đúng mức.

3.2. Giải pháp bảo tồn

Để bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể, cần có các giải pháp đồng bộ như nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, và tăng cường giáo dục, tuyên truyền. Các chính sách hỗ trợ tài chính và nhân sự cũng cần được ưu tiên. Bên cạnh đó, việc phát huy giá trị văn hóa thông qua các hoạt động du lịch và quảng bá cũng là một hướng đi tiềm năng. Các giải pháp này không chỉ giúp bảo tồn mà còn phát huy giá trị văn hóa của người Xtiêng Bù Đek trong bối cảnh hiện đại.

Tổng quan nghiên cứu

Huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước, với diện tích khoảng 860 km² và dân số đa dạng gồm 13 dân tộc, trong đó người Xtiêng Bù Đek chiếm gần 9,8% dân số huyện (khoảng 11.000 người), là địa bàn nghiên cứu trọng điểm về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Giai đoạn nghiên cứu từ 1998 đến 2013 tập trung đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác bảo tồn văn hóa phi vật thể của người Xtiêng Bù Đek, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả trong tương lai. Văn hóa phi vật thể của người Xtiêng Bù Đek bao gồm tiếng nói, chữ viết, ngữ văn truyền miệng, nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội, tín ngưỡng, lễ hội truyền thống, tri thức dân gian và nghề thủ công truyền thống. Việc bảo tồn các giá trị này không chỉ góp phần duy trì bản sắc văn hóa đặc trưng của cộng đồng mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời đáp ứng yêu cầu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Qua đó, nghiên cứu cung cấp dữ liệu khoa học và thực tiễn quan trọng cho các cấp quản lý và cộng đồng trong công tác bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết nghiên cứu về văn hóa, văn hóa dân gian, di sản văn hóa, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Văn hóa được hiểu theo định nghĩa của E. Tylor (1871) là tổng hợp tri thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp và tập quán của xã hội. UNESCO