Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghệ thông tin và truyền thông phát triển mạnh mẽ, truyền hình trên nền tảng internet (OTT) đã trở thành xu hướng tất yếu, đặc biệt tại Việt Nam. Theo khảo sát của Nielsen, 9/10 người Việt Nam xem video trực tuyến hàng tuần trên nhiều thiết bị khác nhau, cho thấy tiềm năng phát triển lớn của thị trường truyền hình internet. Từ năm 2016 đến nay, các tập đoàn viễn thông lớn như VNPT, Viettel và FPT đã triển khai dịch vụ truyền hình OTT, góp phần thay đổi thói quen xem truyền hình từ truyền thống sang tương tác, cá nhân hóa cao.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hoạt động truyền hình internet OTT tại Việt Nam, phân tích ưu điểm, hạn chế và tiềm năng phát triển, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả dịch vụ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba tập đoàn viễn thông lớn trong giai đoạn từ tháng 1/2019 đến nay, với trọng tâm là hạ tầng kỹ thuật, nội dung và trải nghiệm người dùng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà cung cấp dịch vụ truyền hình OTT phát triển bền vững, đồng thời giúp cơ quan quản lý hoàn thiện chính sách quản lý phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế. Qua đó, góp phần thúc đẩy sự chuyển đổi số trong lĩnh vực truyền hình, nâng cao chất lượng nội dung và trải nghiệm người dùng, đồng thời tăng cường cạnh tranh trên thị trường truyền hình số Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết “sử dụng và hài lòng” (Uses and Gratifications Theory) và mô hình kinh doanh truyền hình OTT. Lý thuyết “sử dụng và hài lòng” nhấn mạnh vai trò chủ động của người dùng trong việc lựa chọn phương tiện truyền thông để thỏa mãn nhu cầu cá nhân, từ đó đánh giá hiệu quả truyền thông dựa trên mức độ hài lòng của khán giả. Mô hình kinh doanh truyền hình OTT tập trung vào các yếu tố hạ tầng kỹ thuật, nội dung số, trải nghiệm người dùng và cơ chế quản lý, nhằm phân tích sự phát triển và cạnh tranh trong thị trường truyền hình số.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Truyền hình OTT (Over-the-top): Dịch vụ truyền hình cung cấp nội dung qua internet, cho phép người dùng xem theo yêu cầu mọi lúc mọi nơi.
  • Video on Demand (VOD): Tính năng xem video theo yêu cầu, cho phép người dùng chủ động lựa chọn nội dung.
  • Hạ tầng viễn thông: Bao gồm mạng truy nhập, mạng lõi và thiết bị truyền dẫn, là nền tảng kỹ thuật cho dịch vụ OTT.
  • Tương tác và cá nhân hóa: Khả năng người dùng tương tác trực tiếp với nội dung và cá nhân hóa trải nghiệm xem truyền hình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích tài liệu, thống kê số liệu và phỏng vấn sâu. Cỡ mẫu khảo sát bao gồm dữ liệu từ ba tập đoàn viễn thông lớn: VNPT, Viettel và FPT, với số liệu thu thập từ tháng 1/2019 đến nay. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc các đơn vị cung cấp dịch vụ truyền hình OTT tiêu biểu, đảm bảo tính đại diện cho thị trường Việt Nam.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá số lượng thuê bao, tốc độ đường truyền, số lượng kênh và tính năng dịch vụ. Phỏng vấn sâu với lãnh đạo các đơn vị nhằm thu thập nhận định về thực trạng, thách thức và cơ hội phát triển. Ngoài ra, phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu các dịch vụ OTT trong nước với các dịch vụ xuyên biên giới như Netflix.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 9/2020, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phát triển hạ tầng kỹ thuật mạnh mẽ: Viettel dẫn đầu về tốc độ đường truyền với trung bình 28,22 Mbps download và 13,56 Mbps upload, vượt trội so với các nước trong khu vực như Thái Lan (14,65 Mbps) và Philippines (14,98 Mbps). VNPT và Viettel phủ sóng rộng khắp 63 tỉnh thành, trong khi FPT tập trung tại các thành phố lớn.

  2. Số lượng kênh và nội dung đa dạng: MyTV của VNPT cung cấp 178 kênh (107 kênh SD, 71 kênh HD), đứng đầu về số lượng kênh so với FPT Play và Viettel TV. Các dịch vụ OTT cung cấp nội dung đa dạng, bao gồm kênh truyền hình trong nước, quốc tế, phim VOD, thể thao trực tiếp và các tính năng tương tác như xem lại, giám sát trẻ em.

  3. Tăng trưởng thuê bao và trải nghiệm người dùng: Viettel TV đạt khoảng 900.000 thuê bao chỉ sau một năm thương mại hóa. Các dịch vụ OTT cho phép người dùng tạm dừng, tua lại, xem nhiều kênh cùng lúc, điều khiển bằng giọng nói, tạo sự hài lòng cao. Tính năng cá nhân hóa và tương tác được đánh giá là ưu điểm vượt trội so với truyền hình truyền thống.

  4. Thách thức về quản lý và cạnh tranh: Các dịch vụ OTT xuyên biên giới như Netflix có khoảng 300.000 thuê bao tại Việt Nam, thu phí cao nhưng chưa tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật về quản lý nội dung và thuế. Điều này tạo ra sự cạnh tranh không bình đẳng với các doanh nghiệp trong nước, gây khó khăn cho công tác quản lý và phát triển bền vững.

Thảo luận kết quả

Sự phát triển hạ tầng viễn thông là nền tảng quan trọng giúp truyền hình OTT tại Việt Nam phát triển nhanh chóng, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm người dùng. So với truyền hình truyền thống, OTT mang lại tính linh hoạt, cá nhân hóa và tương tác cao, phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại.

Tuy nhiên, sự cạnh tranh từ các dịch vụ xuyên biên giới đặt ra thách thức lớn về quản lý nội dung và thuế, đòi hỏi cơ quan chức năng cần có chính sách phù hợp để bảo vệ thị trường trong nước. Việc tăng cường hợp tác giữa các nhà cung cấp dịch vụ và cơ quan quản lý sẽ giúp cân bằng lợi ích và thúc đẩy phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tốc độ đường truyền của các nhà mạng, bảng tổng hợp số lượng kênh và thuê bao của các dịch vụ OTT, cũng như biểu đồ tăng trưởng thuê bao theo thời gian để minh họa xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cấp hạ tầng mạng viễn thông: Đẩy mạnh đầu tư nâng cao tốc độ và độ ổn định đường truyền internet, đặc biệt tại các vùng nông thôn và miền núi, nhằm mở rộng phạm vi phủ sóng và nâng cao chất lượng dịch vụ OTT. Chủ thể thực hiện: Các tập đoàn viễn thông; Timeline: 2024-2026.

  2. Đa dạng hóa nội dung và tính năng tương tác: Phát triển kho nội dung bản quyền phong phú, tích hợp các tính năng cá nhân hóa, tương tác đa chiều để tăng trải nghiệm người dùng và giữ chân khách hàng. Chủ thể thực hiện: Các nhà cung cấp dịch vụ OTT; Timeline: 2024-2025.

  3. Hoàn thiện khung pháp lý và quản lý dịch vụ OTT: Cơ quan quản lý cần ban hành các quy định chặt chẽ về kiểm duyệt nội dung, thuế và trách nhiệm pháp lý đối với các dịch vụ OTT xuyên biên giới, đảm bảo cạnh tranh công bằng. Chủ thể thực hiện: Bộ Thông tin và Truyền thông; Timeline: 2024.

  4. Tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa nhà cung cấp dịch vụ, cơ quan quản lý và các đối tác nội dung để phát triển hệ sinh thái truyền hình số bền vững, đồng thời nâng cao nhận thức người dùng về quyền lợi và trách nhiệm. Chủ thể thực hiện: Các tập đoàn viễn thông, Bộ Thông tin và Truyền thông; Timeline: 2024-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý và hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng giúp xây dựng chính sách quản lý dịch vụ truyền hình OTT phù hợp với xu thế phát triển công nghệ và thị trường.

  2. Doanh nghiệp viễn thông và truyền hình: Các tập đoàn như VNPT, Viettel, FPT có thể tham khảo để nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển sản phẩm mới và tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành truyền thông, báo chí: Tài liệu cung cấp khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và số liệu thực tiễn quý giá phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu về truyền hình số và báo chí đa phương tiện.

  4. Nhà cung cấp nội dung và đối tác bản quyền: Giúp hiểu rõ xu hướng tiêu dùng, nhu cầu nội dung và các yêu cầu kỹ thuật để phát triển sản phẩm phù hợp, tăng cường hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ OTT.

Câu hỏi thường gặp

  1. Truyền hình OTT khác gì so với truyền hình truyền thống?
    Truyền hình OTT cung cấp nội dung qua internet, cho phép người dùng xem theo yêu cầu, tương tác và cá nhân hóa trải nghiệm, trong khi truyền hình truyền thống phát sóng cố định theo lịch trình và ít tương tác.

  2. Các tập đoàn viễn thông lớn nào đang cung cấp dịch vụ OTT tại Việt Nam?
    Ba tập đoàn chính là VNPT với MyTV, Viettel với Viettel TV và FPT với FPT Play, đều có hệ thống hạ tầng mạnh và kho nội dung đa dạng.

  3. Tại sao dịch vụ OTT xuyên biên giới như Netflix gây khó khăn cho quản lý?
    Netflix chưa thực hiện đầy đủ các thủ tục cấp phép, kiểm duyệt nội dung và nghĩa vụ thuế tại Việt Nam, tạo ra sự cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp trong nước.

  4. Người dùng cần điều kiện gì để sử dụng dịch vụ truyền hình OTT?
    Cần thiết bị thông minh (Smart TV, smartphone, máy tính bảng) có kết nối internet băng rộng ổn định, thường là từ 3G/4G/5G hoặc mạng cáp quang.

  5. Tương lai của truyền hình OTT tại Việt Nam sẽ như thế nào?
    Dịch vụ OTT được dự báo sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, trở thành xu hướng chủ đạo trong lĩnh vực truyền hình, với sự cải tiến về công nghệ, nội dung và quản lý nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dùng.

Kết luận

  • Truyền hình OTT tại Việt Nam phát triển nhanh nhờ hạ tầng viễn thông hiện đại và nhu cầu người dùng tăng cao.
  • Các dịch vụ OTT của VNPT, Viettel và FPT đã cung cấp nội dung đa dạng, tính năng tương tác và cá nhân hóa vượt trội so với truyền hình truyền thống.
  • Thách thức lớn hiện nay là quản lý dịch vụ OTT xuyên biên giới để đảm bảo cạnh tranh công bằng và bảo vệ thị trường trong nước.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cấp hạ tầng, đa dạng hóa nội dung, hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường hợp tác liên ngành.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi xu hướng công nghệ và cập nhật chính sách quản lý phù hợp.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực truyền hình số tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành truyền hình trong kỷ nguyên số.