Tổng quan nghiên cứu
Kĩ năng viết là một trong bốn kĩ năng ngôn ngữ quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong học tập và giao tiếp của học sinh tiểu học. Theo báo cáo của ngành giáo dục, học sinh lớp 1 tại Việt Nam hiện nay chủ yếu được rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả, trong khi kĩ năng tạo lập ngôn bản viết câu, đoạn còn hạn chế. Điều này dẫn đến khoảng trống trong quá trình phát triển kĩ năng viết, gây khó khăn cho học sinh khi bước vào lớp 2 với yêu cầu viết câu, đoạn văn ngắn. Mục tiêu của nghiên cứu là xây dựng hệ thống bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1, tập trung vào phát triển kĩ năng viết câu, đoạn ngắn, đồng thời tích hợp rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn học kì 2 năm học 2018-2019 tại các trường tiểu học ở Thành phố Hồ Chí Minh và Bình Dương, với quy mô mẫu thực nghiệm gồm 60 học sinh lớp 1. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực viết cho học sinh lớp 1, tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập môn Tiếng Việt và phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về phát triển kĩ năng viết của Steven Graham, Karen Harris và các cộng sự, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rèn luyện kĩ năng viết sớm cho học sinh tiểu học. Lý thuyết về hoạt động lời nói của A. Lê-ôn-chép được vận dụng để phân tích mối quan hệ giữa lời nói và kĩ năng tạo lập ngôn bản viết, trong đó kĩ năng nói được hình thành trước và là tiền đề cho kĩ năng viết. Các khái niệm chính bao gồm: kĩ năng viết (bao gồm kĩ thuật viết chữ, chính tả, dùng từ, đặt câu, tạo lập ngôn bản), lỗi chính tả (do không nắm quy tắc hoặc ảnh hưởng phương ngữ), câu và đoạn văn (đơn vị giao tiếp và văn bản cơ bản). Mô hình rèn luyện kĩ năng viết được xây dựng dựa trên quá trình viết gồm các bước: lập kế hoạch, soạn thảo, chia sẻ, đánh giá và chỉnh sửa, với sự điều chỉnh phù hợp cho học sinh lớp 1.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận, quan sát, điều tra, thống kê toán học và thực nghiệm sư phạm. Nguồn dữ liệu bao gồm tài liệu trong và ngoài nước về kĩ năng viết, chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học (2006 và 2018), khảo sát thực trạng kĩ năng viết của học sinh lớp 1 tại 3 trường tiểu học ở Thành phố Hồ Chí Minh và Bình Dương. Cỡ mẫu thực nghiệm gồm 60 học sinh lớp 1, chia thành lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, mỗi lớp 30 học sinh có trình độ tương đương. Phương pháp chọn mẫu là chọn thuận tiện dựa trên tiêu chí phát triển bình thường về ngôn ngữ và tâm sinh lí. Thời gian thực nghiệm kéo dài 3 tháng (từ tháng 02 đến tháng 05 năm 2019). Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel và các công cụ thống kê để đánh giá kết quả thực nghiệm, độ tin cậy và hiệu quả của bài tập xây dựng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng kĩ năng viết của học sinh lớp 1: Trước thực nghiệm, học sinh chỉ đạt trung bình khoảng 30 chữ viết đúng trong 15 phút với tỉ lệ lỗi chính tả lên đến 15-20%. Học sinh chủ yếu được rèn luyện kĩ thuật viết chữ và chính tả ở mức độ sao chép, chưa được hướng dẫn viết câu, đoạn sáng tạo.
Hiệu quả bài tập rèn kĩ năng viết: Sau 3 tháng thực nghiệm, lớp thực nghiệm có sự tiến bộ rõ rệt với số lượng chữ viết đúng tăng lên trung bình 45 chữ trong 15 phút, giảm lỗi chính tả xuống còn khoảng 7%. Tỉ lệ học sinh có thể viết câu hoàn chỉnh tăng từ 40% lên 85%, viết đoạn ngắn đạt 60%.
Đánh giá của giáo viên và học sinh: 90% giáo viên đánh giá bài tập xây dựng phù hợp, kích thích sự hứng thú và phát triển kĩ năng viết của học sinh. Học sinh thể hiện thái độ tích cực, yêu thích các dạng bài tập đa dạng như điền khuyết, viết câu, sắp xếp câu, nối ghép.
So sánh với chương trình giáo dục phổ thông mới: Bài tập xây dựng bám sát yêu cầu phát triển năng lực toàn diện, giúp học sinh hình thành kĩ năng tạo lập ngôn bản viết từ sớm, khắc phục khoảng trống giữa lớp 1 và lớp 2 trong việc rèn luyện kĩ năng viết.
Thảo luận kết quả
Kết quả thực nghiệm cho thấy việc xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết tích hợp kĩ thuật viết chữ, chính tả và tạo lập câu, đoạn giúp học sinh lớp 1 phát triển toàn diện hơn so với phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào luyện chữ và chính tả. Nguyên nhân thành công là do bài tập được thiết kế theo nguyên tắc vừa sức, có tính hệ thống, liên tục và lấy học sinh làm trung tâm, đồng thời sử dụng tranh ảnh minh họa sinh động phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí và ngôn ngữ của học sinh lớp 1. So với các nghiên cứu quốc tế, bài tập cũng chú trọng phát triển động cơ viết và môi trường viết tích cực, góp phần nâng cao sự tự tin và sáng tạo của học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số lượng chữ viết đúng và tỉ lệ lỗi chính tả trước và sau thực nghiệm, bảng thống kê tỉ lệ học sinh viết câu, đoạn đạt yêu cầu, giúp minh họa rõ hiệu quả của bài tập.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường tích hợp bài tập rèn kĩ năng viết trong chương trình lớp 1: Các trường tiểu học cần áp dụng hệ thống bài tập xây dựng nhằm phát triển đồng thời kĩ thuật viết chữ, chính tả và kĩ năng tạo lập câu, đoạn. Thời gian thực hiện đề xuất trong năm học tiếp theo, chủ thể là giáo viên và ban giám hiệu nhà trường.
Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về thiết kế và sử dụng bài tập rèn kĩ năng viết phù hợp với đặc điểm học sinh lớp 1, giúp giáo viên vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học đa giác quan. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, chủ thể là phòng giáo dục và các trường tiểu học.
Phát triển tài liệu và công cụ hỗ trợ giảng dạy: Biên soạn và cung cấp các bộ phiếu bài tập đa dạng, có minh họa sinh động, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới, đồng thời xây dựng phần mềm hỗ trợ luyện viết cho học sinh. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, chủ thể là các nhà xuất bản và trung tâm phát triển giáo dục.
Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Hướng dẫn phụ huynh cách hỗ trợ con em luyện viết tại nhà qua các bài tập đơn giản, tạo môi trường viết tích cực, khuyến khích học sinh viết sáng tạo. Thời gian thực hiện liên tục trong năm học, chủ thể là giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh học sinh.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiểu học, đặc biệt là giáo viên lớp 1: Nghiên cứu cung cấp hệ thống bài tập và phương pháp rèn kĩ năng viết phù hợp, giúp giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Tiếng Việt.
Cán bộ quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng kế hoạch đào tạo, phát triển chương trình và tài liệu giảng dạy phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục phổ thông.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Giáo dục học, Giáo dục Tiểu học: Tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực nghiệm trong lĩnh vực phát triển kĩ năng viết cho học sinh tiểu học.
Phụ huynh học sinh lớp 1: Hiểu rõ hơn về quá trình phát triển kĩ năng viết của con em, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong việc hỗ trợ học tập tại nhà.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao cần rèn kĩ năng viết sớm cho học sinh lớp 1?
Rèn kĩ năng viết sớm giúp học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện, tự tin biểu đạt ý tưởng, nâng cao kết quả học tập và chuẩn bị tốt cho các cấp học tiếp theo. Ví dụ, học sinh có kĩ năng viết tốt thường đạt điểm cao hơn trong các bài kiểm tra môn Tiếng Việt.Bài tập rèn kĩ năng viết nên được thiết kế như thế nào để phù hợp với học sinh lớp 1?
Bài tập cần đảm bảo nguyên tắc vừa sức, có tính hệ thống, tích hợp kĩ thuật viết chữ, chính tả và tạo lập câu, đoạn, sử dụng tranh ảnh minh họa sinh động để kích thích hứng thú học tập.Phương pháp nào hiệu quả để rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1?
Kết hợp phương pháp làm mẫu, động não, trực quan, đàm thoại gợi mở và đa giác quan giúp học sinh tiếp thu kiến thức và rèn luyện kĩ năng viết hiệu quả.Làm thế nào để giảm lỗi chính tả cho học sinh lớp 1?
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh nhận diện lỗi, áp dụng phương pháp dạy học phối hợp giữa ý thức và tự động hóa, sử dụng các bài tập điền khuyết, tìm lỗi sai, đồng thời sửa lỗi cá nhân và chung trong lớp.Gia đình có thể hỗ trợ con em rèn kĩ năng viết như thế nào?
Phụ huynh nên tạo môi trường viết tích cực tại nhà, khuyến khích con viết nhật ký, thư từ, đồng thời phối hợp với giáo viên để hiểu và hỗ trợ các bài tập viết phù hợp.
Kết luận
- Đề tài đã xây dựng thành công hệ thống bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1, tích hợp kĩ thuật viết chữ, chính tả và tạo lập câu, đoạn.
- Kết quả thực nghiệm cho thấy bài tập giúp học sinh nâng cao số lượng chữ viết đúng, giảm lỗi chính tả và phát triển kĩ năng viết câu, đoạn sáng tạo.
- Bài tập phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, ngôn ngữ của học sinh lớp 1 và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.
- Đề xuất các giải pháp triển khai bài tập trong nhà trường, đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu và phối hợp với gia đình để nâng cao hiệu quả rèn luyện kĩ năng viết.
- Khuyến khích các trường tiểu học áp dụng bài tập và phương pháp nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện cho học sinh.
Hãy bắt đầu áp dụng hệ thống bài tập rèn kĩ năng viết này để tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển ngôn ngữ của học sinh lớp 1 ngay hôm nay!