I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu
Nghiên cứu về dạy học Toán lớp 1 không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức mà còn hướng tới việc phát triển năng lực tư duy cho học sinh. Thiết kế hoạt động giáo dục là một yếu tố quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, môn Toán được xác định là môn học nền tảng, giúp học sinh hình thành kỹ năng tính toán và tư duy logic. Đặc điểm tâm lý của học sinh lớp 1, như sự hiếu động và khả năng tiếp thu nhanh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực. Do đó, việc thiết kế các hoạt động học tập theo chủ đề là cần thiết để kích thích sự sáng tạo và hứng thú học tập của học sinh. Việc áp dụng phương pháp dạy học theo chủ đề sẽ giúp học sinh không chỉ hiểu sâu kiến thức mà còn có khả năng vận dụng vào thực tiễn. Điều này cũng đồng nghĩa với việc giáo viên cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nội dung và phương pháp, từ đó tạo ra môi trường học tập hiệu quả.
1.1. Nội dung chương trình môn Toán lớp 1
Chương trình môn Toán lớp 1 theo chương trình GDPT 2018 tập trung vào việc phát triển các kỹ năng cơ bản như đếm, cộng, trừ và nhận diện hình khối. Các hoạt động học tập cần được thiết kế sao cho phù hợp với đặc điểm tâm lý của học sinh, tạo cơ hội cho các em trải nghiệm thực tế thông qua các trò chơi và hoạt động nhóm. Việc khai thác đồ dùng trực quan và đồ dùng tự làm là những phương pháp hữu hiệu giúp học sinh dễ dàng tiếp cận kiến thức. Hơn nữa, việc lồng ghép các chủ đề trong giảng dạy không chỉ giúp học sinh có cái nhìn tổng quát về kiến thức mà còn phát triển khả năng tư duy phản biện. Chương trình cũng nhấn mạnh việc giáo viên cần có khả năng đánh giá học sinh một cách công bằng và khoa học, từ đó đưa ra những điều chỉnh cần thiết trong quá trình dạy học.
II. Biện pháp thiết kế một số hoạt động dạy học theo các chủ đề môn Toán ở lớp 1
Để thiết kế các hoạt động dạy học hiệu quả, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu bài học và chủ đề cần đạt. Việc bồi dưỡng cho giáo viên về cách xác định mục tiêu bài học thông qua yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018 là rất quan trọng. Các biện pháp như thiết kế trò chơi học tập sẽ tạo hứng thú cho học sinh, giúp các em chủ động tham gia vào quá trình học. Tăng cường khai thác đồ dùng trực quan kết hợp với đồ dùng tự làm cũng là một trong những phương pháp hiệu quả trong dạy học. Việc tổ chức các hoạt động nhóm không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp mà còn thúc đẩy khả năng hợp tác và giải quyết vấn đề. Mỗi hoạt động cần được thiết kế một cách linh hoạt, đảm bảo phù hợp với nhu cầu và khả năng của học sinh, từ đó giúp các em phát triển toàn diện hơn.
2.1. Căn cứ đề xuất biện pháp
Các biện pháp thiết kế hoạt động dạy học cần dựa trên các căn cứ thực tiễn, đảm bảo tính mục tiêu và khoa học. Giáo viên cần nắm rõ nội dung chương trình và các yêu cầu về kiến thức, kỹ năng mà học sinh cần đạt được. Việc khảo sát thực trạng và đánh giá nhu cầu học tập của học sinh sẽ giúp giáo viên có những điều chỉnh hợp lý trong thiết kế bài học. Thực tế cho thấy, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực không chỉ nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn tạo ra môi trường học tập thân thiện và sáng tạo cho học sinh. Do đó, việc xây dựng một kế hoạch bài học chi tiết, có tính khả thi và thực tiễn là điều cần thiết để đạt được kết quả tốt trong giảng dạy.
III. Thực nghiệm sư phạm
Quá trình thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả của các hoạt động dạy học đã được thiết kế. Mục đích của thực nghiệm là để kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất. Đối tượng thực nghiệm bao gồm học sinh lớp 1 tại các trường tiểu học trên địa bàn Hải Phòng. Kết quả thực nghiệm cho thấy, việc áp dụng các hoạt động dạy học theo chủ đề giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả mà còn phát triển kỹ năng tư duy, khả năng giải quyết vấn đề và sự sáng tạo. Điều này được thể hiện qua kết quả kiểm tra và đánh giá thái độ học tập của học sinh trước và sau thực nghiệm. Việc tổ chức thực nghiệm một cách khoa học và có hệ thống sẽ giúp giáo viên có được những dữ liệu cần thiết để điều chỉnh phương pháp giảng dạy cho phù hợp hơn với nhu cầu của học sinh.
3.1. Đánh giá kết quả thực nghiệm
Kết quả thực nghiệm cho thấy, học sinh có sự tiến bộ rõ rệt trong việc tiếp thu và vận dụng kiến thức. Điểm số trung bình của lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng, cho thấy hiệu quả của việc thiết kế hoạt động dạy học theo chủ đề. Học sinh cũng thể hiện thái độ tích cực hơn trong giờ học, điều này cho thấy sự hứng thú và tham gia chủ động của các em. Đánh giá này không chỉ dừng lại ở việc xem xét kết quả học tập mà còn bao gồm cả sự phát triển về mặt kỹ năng sống, khả năng làm việc nhóm và tư duy phản biện. Những kết quả này khẳng định tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất trong nghiên cứu.
