Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CMCN 4.0), giáo dục trở thành động lực phát triển xã hội với vai trò cung ứng nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo hướng hiện đại hóa nhằm bắt kịp xu thế phát triển thế giới được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, trong đó ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong dạy học là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, tính đến ngày 30/9/2018, trên địa bàn Thành phố Hà Nội có khoảng 306.100 giáo viên trung học cơ sở (THCS) đang trực tiếp giảng dạy. Tuy nhiên, việc ứng dụng CNTT trong dạy học, đặc biệt là môn Toán, vẫn còn nhiều hạn chế do nhận thức chưa đầy đủ và năng lực CNTT của giáo viên chưa đồng đều.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá ảnh hưởng của yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp giáo viên (Chuẩn NNGV) đến việc ứng dụng CNTT trong dạy học môn Toán của giáo viên THCS tại Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng nhận thức, mức độ thực hiện kỹ năng CNTT của giáo viên, đồng thời phân tích tác động của Chuẩn NNGV 2018 trong giai đoạn 2019-2020. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp căn cứ khoa học để các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường có thể xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông trong thời đại số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết năng lực giáo viên: Năng lực được hiểu là sự kết hợp phức hợp giữa kiến thức, kỹ năng, thái độ và giá trị nhằm thực hiện hiệu quả nhiệm vụ nghề nghiệp. Chuẩn NNGV 2018 định nghĩa năng lực giáo viên bao gồm phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn và năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học.

  • Khung năng lực ICT dành cho giáo viên của UNESCO (ICT-CFT phiên bản 3, 2018): Bao gồm 18 năng lực trên 6 khía cạnh công việc của giáo viên như hiểu biết CNTT trong giáo dục, phương pháp sư phạm, kỹ năng kỹ thuật số, tổ chức và quản lý, học tập chuyên môn.

  • Mô hình ứng dụng CNTT trong dạy học: Theo nghiên cứu của Nguyễn Minh Tuấn (2012), có 5 mức độ ứng dụng CNTT từ sử dụng thiết bị hỗ trợ soạn giáo án đến triển khai trường học thông minh và e-learning.

Các khái niệm chính bao gồm: Chuẩn nghề nghiệp giáo viên, năng lực ứng dụng CNTT, đánh giá và tự đánh giá năng lực, quá trình dạy học có ứng dụng CNTT (chuẩn bị, tổ chức thực hiện, quản lý người học).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ khảo sát 306 giáo viên Toán THCS tại Hà Nội, bao gồm cả trường công lập và tư thục, nội thành và ngoại thành. Ngoài ra, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và học sinh khối 8, 9. Tài liệu nghiên cứu gồm các văn bản pháp luật, Thông tư 20/2018/TT-BGD&ĐT, báo cáo tự đánh giá năm học 2018-2019, kế hoạch năm học 2019-2020.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp phỏng vấn sâu bán cấu trúc. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS và Excel để phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo, kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm giáo viên theo mức độ thực hiện Chuẩn NNGV.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 10 đến tháng 11 năm 2019, phân tích và báo cáo kết quả trong năm học 2019-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng triển khai yêu cầu ứng dụng CNTT theo Chuẩn NNGV tại các trường THCS Hà Nội: Khoảng 75% giáo viên được khảo sát biết đến yêu cầu ứng dụng CNTT trong dạy học theo Chuẩn NNGV 2018. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên thực hiện đầy đủ các kỹ năng CNTT cơ bản trong quá trình dạy học môn Toán.

  2. Ảnh hưởng của Chuẩn NNGV đến nhận thức và thực hiện ứng dụng CNTT: Giáo viên đã thực hiện yêu cầu Chuẩn có mức độ hiểu biết và áp dụng CNTT cao hơn 25% so với nhóm chưa thực hiện. Mức độ ứng dụng CNTT trong chuẩn bị bài giảng, tổ chức hoạt động dạy học và quản lý hồ sơ học sinh đều tăng đáng kể (tăng trung bình 20-30%).

  3. Sự khác biệt theo loại hình và khu vực trường: Giáo viên trường công lập và nội thành có mức độ ứng dụng CNTT cao hơn so với trường tư thục và ngoại thành, với sự chênh lệch khoảng 15-18% về kỹ năng sử dụng phần mềm dạy học và thiết bị CNTT.

  4. Các kỹ năng CNTT được ứng dụng phổ biến: Soạn thảo giáo án bằng phần mềm Microsoft Word, trình chiếu PowerPoint, sử dụng phần mềm Geogebra trong dạy học Toán chiếm tỷ lệ trên 70%. Tuy nhiên, kỹ năng thiết kế bài giảng điện tử và sử dụng hệ thống quản lý học tập (LMS) còn hạn chế, chỉ khoảng 30%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy yêu cầu Chuẩn NNGV 2018 đã tạo động lực thúc đẩy giáo viên nâng cao năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học môn Toán, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng phát triển năng lực học sinh. Sự khác biệt giữa các nhóm giáo viên phản ánh ảnh hưởng của điều kiện cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ từ nhà trường, địa phương. So với các nghiên cứu trước đây, mức độ ứng dụng CNTT đã có sự tiến bộ rõ rệt, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các rào cản như hạn chế về thời gian, kỹ năng nâng cao và sự hỗ trợ kỹ thuật.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên ứng dụng các kỹ năng CNTT theo từng nhóm (đã thực hiện Chuẩn và chưa thực hiện), bảng so sánh mức độ ứng dụng CNTT giữa các loại hình trường và khu vực, cũng như biểu đồ đường thể hiện sự thay đổi mức độ ứng dụng CNTT qua các khâu của quá trình dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về CNTT cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng sử dụng phần mềm dạy học nâng cao, thiết kế bài giảng điện tử, quản lý học tập trực tuyến. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên thành thạo kỹ năng CNTT lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT Hà Nội phối hợp với các trung tâm đào tạo CNTT.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất CNTT tại các trường THCS, đặc biệt khu vực ngoại thành và trường tư thục: Đầu tư trang thiết bị hiện đại như máy tính, máy chiếu, bảng tương tác, đường truyền Internet ổn định. Mục tiêu đạt chuẩn CNTT tối thiểu cho 90% trường THCS trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND Thành phố, Sở GD&ĐT, các nhà tài trợ.

  3. Xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn chuyên môn thường xuyên cho giáo viên: Thiết lập đội ngũ chuyên gia CNTT hỗ trợ trực tiếp, tổ chức diễn đàn trao đổi kinh nghiệm ứng dụng CNTT. Mục tiêu giảm thiểu sự cố kỹ thuật và nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong dạy học. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, Ban giám hiệu các trường.

  4. Khuyến khích và đánh giá việc ứng dụng CNTT trong đánh giá giáo viên theo Chuẩn NNGV: Cập nhật tiêu chí đánh giá, tạo động lực cho giáo viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên đạt mức khá, tốt về năng lực CNTT lên 70% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, Ban giám hiệu trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên THCS, đặc biệt giáo viên dạy môn Toán: Nghiên cứu cung cấp thông tin về thực trạng và các kỹ năng CNTT cần thiết, giúp giáo viên tự đánh giá và nâng cao năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THCS và Phòng GD&ĐT: Tài liệu tham khảo để xây dựng kế hoạch đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ giáo viên ứng dụng CNTT hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Đo lường và Đánh giá trong Giáo dục: Cung cấp khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về ảnh hưởng của Chuẩn NNGV đến năng lực CNTT của giáo viên.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách giáo dục: Là cơ sở khoa học để điều chỉnh, hoàn thiện Chuẩn NNGV và các văn bản hướng dẫn liên quan đến phát triển năng lực CNTT cho giáo viên phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên có vai trò gì trong việc ứng dụng CNTT?
    Chuẩn NNGV định hướng và yêu cầu giáo viên phải có năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học, từ đó tạo động lực cho giáo viên nâng cao kỹ năng, đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Mức độ ứng dụng CNTT hiện nay của giáo viên Toán THCS tại Hà Nội ra sao?
    Khoảng 60% giáo viên thực hiện đầy đủ các kỹ năng CNTT cơ bản, trong đó kỹ năng soạn thảo giáo án và trình chiếu phổ biến, nhưng kỹ năng thiết kế bài giảng điện tử còn hạn chế.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc ứng dụng CNTT của giáo viên?
    Ngoài năng lực cá nhân, cơ sở vật chất, sự hỗ trợ kỹ thuật và chính sách đào tạo bồi dưỡng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến mức độ ứng dụng CNTT trong dạy học.

  4. Làm thế nào để giáo viên nâng cao năng lực CNTT theo Chuẩn NNGV?
    Giáo viên cần tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu, tự học, thực hành thường xuyên và tích cực tham gia các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học có ứng dụng CNTT.

  5. Các trường THCS có thể làm gì để hỗ trợ giáo viên ứng dụng CNTT hiệu quả?
    Trường cần đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng môi trường học tập số, tổ chức hỗ trợ kỹ thuật, tạo điều kiện cho giáo viên tham gia bồi dưỡng và chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng CNTT.

Kết luận

  • Yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp giáo viên 2018 đã có ảnh hưởng tích cực đến nhận thức và mức độ ứng dụng CNTT trong dạy học môn Toán của giáo viên THCS tại Hà Nội.
  • Mức độ ứng dụng CNTT của giáo viên đã tăng lên đáng kể, đặc biệt trong các khâu chuẩn bị bài giảng và tổ chức hoạt động dạy học.
  • Sự khác biệt về mức độ ứng dụng CNTT giữa các loại hình trường và khu vực cho thấy cần có chính sách hỗ trợ phù hợp.
  • Các kỹ năng CNTT nâng cao như thiết kế bài giảng điện tử và sử dụng hệ thống quản lý học tập còn hạn chế, cần được tập trung bồi dưỡng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ kỹ thuật, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông trong thời đại số.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, đầu tư trang thiết bị CNTT, xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và cập nhật tiêu chí đánh giá giáo viên theo Chuẩn NNGV.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các giải pháp nhằm nâng cao năng lực ứng dụng CNTT, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong kỷ nguyên số.