Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Thành phố Hồ Chí Minh chiếm tỷ trọng khoảng 33,44% trong nền kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Với sự phát triển nhanh chóng của đô thị và áp lực về tiến độ, chi phí, chất lượng, phương thức triển khai dự án theo hình thức Thiết kế - Thi công (Design-Build) đang được áp dụng rộng rãi nhằm tối ưu hóa hiệu quả dự án. Phương thức này giúp tiết kiệm thời gian, giảm chi phí và tăng chất lượng so với phương thức truyền thống Thiết kế - Đấu thầu - Thi công (Design-Bid-Build). Tuy nhiên, các dự án theo phương thức Thiết kế - Thi công cũng gặp nhiều thách thức như mâu thuẫn giữa các bên, vượt chi phí, chậm tiến độ và chất lượng không đảm bảo.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả dự án triển khai theo phương thức Thiết kế - Thi công tại Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án tổng thầu Thiết kế - Thi công tại Thành phố Hồ Chí Minh, khảo sát giai đoạn từ khởi công đến thi công, không bao gồm giai đoạn kết thúc và đưa công trình vào sử dụng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý dự án, chủ đầu tư và nhà thầu nâng cao hiệu quả dự án, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo chất lượng công trình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án 3D và 5D: Mục tiêu quản lý dự án được mở rộng từ tam giác mục tiêu (thời gian, chi phí, chất lượng) sang tứ giác và ngũ giác mục tiêu, bao gồm cả an toàn, môi trường và sự hài lòng của các bên liên quan.
  • Mô hình phối hợp trong quản lý dự án: Quản lý các công việc giữa các hoạt động nhằm tăng hiệu quả phối hợp giữa các bên tham gia dự án.
  • Lý thuyết về các yếu tố thành công dự án: Bao gồm các yếu tố khách quan (thời gian, chi phí, chất lượng) và chủ quan (sự hài lòng, hiệu suất kỹ thuật, môi trường bền vững).
  • Khái niệm phương thức Thiết kế - Thi công: Thiết kế và thi công được thực hiện đồng thời, tạo thành một khối thống nhất, giúp tiết kiệm thời gian và giảm mâu thuẫn giữa các bên.

Các khái niệm chính bao gồm: tiêu chuẩn thiết kế, năng lực nhà thầu, hợp đồng và phương thức quản lý, vai trò chủ đầu tư, và các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp khảo sát và phân tích thống kê. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát 185 người tham gia trong lĩnh vực xây dựng tại TP.HCM, trong đó 155 phiếu hợp lệ được phân tích. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện kết hợp phương pháp Snowball giúp mở rộng đối tượng khảo sát.

Bảng câu hỏi gồm 31 biến quan sát thuộc 6 nhóm yếu tố chính, được thiết kế dựa trên tổng hợp nghiên cứu trong và ngoài nước, ý kiến chuyên gia và các văn bản pháp luật liên quan như Luật Xây dựng (2014, 2020). Thang đo Likert 5 điểm được sử dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật: kiểm tra độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan Pearson và hồi quy tuyến tính Stepwise. Kết quả phân tích cho thấy dữ liệu phù hợp với mô hình nghiên cứu (KMO = 0,846; Barlett’s Test p < 0,001), phương sai trích đạt 62,6%.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 31 yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả dự án Thiết kế - Thi công, trong đó 10 yếu tố được đánh giá rất quan trọng với giá trị trung bình từ 4,03 đến 4,09 trên thang 5 điểm. Các yếu tố này bao gồm: tiêu chuẩn/thông số thiết kế (4,09), trung gian truyền tin (4,08), yêu cầu của chủ đầu tư về thiết kế và cộng sự (4,08), tâm lý giữa phương thức Thiết kế - Thi công (4,08), kiểm tra bản vẽ thiết kế (4,08), thời gian xem xét thiết kế của chủ đầu tư (4,05), chứng minh giải pháp thiết kế (4,04), thông tin của chủ đầu tư (4,03), sự phê duyệt công việc trong dự án (4,03), và hợp đồng giữa các bên hợp tác (4,03).
  2. Độ tin cậy thang đo cao, với hệ số Cronbach’s Alpha của 6 nhóm yếu tố đều trên 0,6, thấp nhất là 0,76, cho thấy các nhóm yếu tố có sự tương quan tốt.
  3. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) phân loại 29 biến quan sát thành 6 nhóm chính, phù hợp với dữ liệu thống kê và mô hình nghiên cứu.
  4. Phân tích hồi quy tuyến tính Stepwise xác định 8 biến độc lập có tác động đáng kể đến hiệu quả dự án, khẳng định mối quan hệ tuyến tính giữa các yếu tố và hiệu quả dự án.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các yếu tố liên quan đến thiết kế, truyền thông, yêu cầu chủ đầu tư và hợp đồng là những nhân tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả dự án Thiết kế - Thi công tại TP.HCM. Việc kiểm tra bản vẽ thiết kế và thời gian xem xét thiết kế của chủ đầu tư có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng và tiến độ dự án. Trung gian truyền tin và thông tin của chủ đầu tư ảnh hưởng đến sự phối hợp và giảm thiểu mâu thuẫn giữa các bên.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước về vai trò của năng lực nhà thầu, quản lý hợp đồng và phối hợp thông tin trong thành công dự án. Việc áp dụng mô hình quản lý dự án 5D giúp mở rộng phạm vi quản lý, bao gồm cả yếu tố an toàn và môi trường, góp phần nâng cao hiệu quả tổng thể.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ quan trọng trung bình của từng yếu tố, bảng phân tích Cronbach’s Alpha và bảng kết quả hồi quy để minh họa mối quan hệ giữa các biến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm tra và phê duyệt bản vẽ thiết kế: Chủ đầu tư và tổng thầu cần thiết lập quy trình kiểm tra bản vẽ chặt chẽ, đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật và giảm thiểu sai sót thiết kế. Thời gian xem xét thiết kế nên được quy định rõ ràng trong hợp đồng, thực hiện trong vòng 1-2 tuần để không làm chậm tiến độ.
  2. Cải thiện truyền thông và phối hợp giữa các bên: Thiết lập kênh truyền thông trung gian hiệu quả, sử dụng công nghệ thông tin để cập nhật thông tin nhanh chóng, minh bạch. Chủ đầu tư cần cung cấp đầy đủ và chính xác thông tin yêu cầu thiết kế, đảm bảo sự đồng thuận giữa các bên trong suốt quá trình thực hiện dự án.
  3. Hoàn thiện hợp đồng và quản lý pháp lý: Xây dựng hợp đồng rõ ràng, chi tiết về quyền và nghĩa vụ của các bên, đặc biệt về phê duyệt công việc và xử lý phát sinh. Hợp đồng cần được rà soát kỹ lưỡng trước khi ký kết, có cơ chế xử lý tranh chấp nhanh chóng.
  4. Nâng cao năng lực quản lý dự án và đào tạo nhân sự: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án Thiết kế - Thi công cho đội ngũ quản lý và kỹ thuật, tập trung vào kỹ năng phối hợp, kiểm soát chất lượng và quản lý rủi ro. Thực hiện đánh giá năng lực định kỳ để đảm bảo hiệu quả công việc.
  5. Áp dụng công nghệ quản lý dự án hiện đại: Sử dụng phần mềm quản lý dự án tích hợp để theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng, giúp chủ đầu tư và nhà thầu có cái nhìn tổng thể và kịp thời điều chỉnh kế hoạch.

Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng 12 tháng, với sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, tổng thầu và các bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả dự án Thiết kế - Thi công tại TP.HCM.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư dự án xây dựng: Nghiên cứu giúp chủ đầu tư hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả dự án Thiết kế - Thi công, từ đó nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát tiến độ và chất lượng công trình.
  2. Nhà thầu tổng hợp Thiết kế - Thi công: Cung cấp thông tin về các nhân tố quan trọng cần chú ý trong quá trình phối hợp thiết kế và thi công, giúp giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả thực hiện dự án.
  3. Chuyên gia và tư vấn quản lý dự án: Là tài liệu tham khảo để xây dựng các chiến lược quản lý dự án phù hợp với đặc thù thị trường xây dựng tại TP.HCM, đồng thời áp dụng các phương pháp phân tích định lượng trong đánh giá hiệu quả dự án.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật xây dựng: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn về phương thức Thiết kế - Thi công, hỗ trợ nghiên cứu sâu hơn về quản lý dự án và phát triển các mô hình nghiên cứu mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương thức Thiết kế - Thi công khác gì so với Thiết kế - Đấu thầu - Thi công?
    Phương thức Thiết kế - Thi công tích hợp thiết kế và thi công trong một hợp đồng duy nhất, giúp tiết kiệm thời gian và giảm mâu thuẫn giữa các bên. Trong khi đó, Thiết kế - Đấu thầu - Thi công tách biệt thiết kế và thi công thành các hợp đồng riêng, chủ đầu tư phải quản lý nhiều bên và giải quyết tranh chấp.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả dự án Thiết kế - Thi công?
    Tiêu chuẩn và thông số thiết kế được đánh giá là yếu tố quan trọng nhất với giá trị trung bình 4,09, tiếp theo là trung gian truyền tin và yêu cầu của chủ đầu tư về thiết kế, mỗi yếu tố có giá trị trung bình trên 4,0.

  3. Làm thế nào để cải thiện truyền thông trong dự án Thiết kế - Thi công?
    Sử dụng các công cụ công nghệ thông tin như phần mềm quản lý dự án, tổ chức các cuộc họp định kỳ, thiết lập kênh thông tin trung gian rõ ràng và minh bạch giúp các bên phối hợp hiệu quả hơn.

  4. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện có ảnh hưởng gì đến kết quả nghiên cứu?
    Phương pháp này giúp thu thập dữ liệu nhanh và dễ dàng, tuy nhiên có thể gây thiên lệch mẫu. Việc kết hợp phương pháp Snowball giúp mở rộng phạm vi khảo sát và giảm thiểu sai số.

  5. Làm sao để đảm bảo chất lượng công trình trong phương thức Thiết kế - Thi công?
    Cần kiểm soát chặt chẽ từ khâu thiết kế, thi công đến nghiệm thu, phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, tổng thầu và tư vấn giám sát, đồng thời tuân thủ các quy định pháp luật về quản lý chất lượng và an toàn lao động.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 31 yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả dự án Thiết kế - Thi công tại TP.HCM, trong đó 10 yếu tố được đánh giá rất quan trọng.
  • Phân tích thống kê cho thấy các nhóm yếu tố có độ tin cậy cao và mối quan hệ tuyến tính với hiệu quả dự án.
  • Các yếu tố liên quan đến thiết kế, truyền thông, yêu cầu chủ đầu tư và hợp đồng là then chốt trong việc nâng cao hiệu quả dự án.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện kiểm tra thiết kế, truyền thông, hợp đồng và năng lực quản lý dự án.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiểu biết và thực tiễn quản lý dự án Thiết kế - Thi công tại TP.HCM, mở hướng cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý dự án xây dựng.

Hành động tiếp theo: Chủ đầu tư và nhà thầu nên áp dụng các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới để nâng cao hiệu quả dự án. Các nhà nghiên cứu có thể mở rộng nghiên cứu sang các vùng khác và các phương thức triển khai dự án khác để so sánh và hoàn thiện mô hình quản lý.