I. Thơ ca và hiện thực cuộc sống
Ebook "120 nhận định văn học" dành cho học sinh lớp 12 do cô Trần Thùy Dương biên soạn tập trung khai thác mối quan hệ mật thiết giữa thơ ca và hiện thực cuộc sống. Nhiều nhận định được trích dẫn từ các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng khẳng định thơ ca bắt nguồn từ cuộc sống, phản ánh hiện thực và mang ý nghĩa khái quát về con người, cuộc đời, nhân loại. Ví dụ, Puskin cho rằng: “Cuộc sống là cánh đồng màu mỡ để cho thơ bén rễ sinh sôi”. Xuân Diệu thì khẳng định: “Thơ là hiện thực, thơ là cuộc đời…”. Hay Nguyễn Khải lại có quan điểm: “Thơ trước hết chính là cuộc đời, sau đó mới là nghệ thuật”. Những nhận định này nhấn mạnh vai trò của hiện thực như nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tác thơ ca, đồng thời khẳng định giá trị của thơ ca trong việc phản ánh và tái hiện cuộc sống một cách chân thực và sâu sắc. Ebook cũng chỉ ra rằng thơ ca không chỉ đơn thuần là sao chép hiện thực mà còn là sự chắt lọc, thăng hoa những tinh túy của cuộc sống qua lăng kính cảm xúc và tư tưởng của người nghệ sĩ. Như Chế Lan Viên đã nói: “Thơ phản ánh hiện thực cuộc sống mà hiện thực ấy đã được ủ thành men và bốc lên đắm say đến mức si mê trong tâm hồn thi sĩ”. Điều này cho thấy sự sáng tạo và dấu ấn cá nhân của nhà thơ là yếu tố quan trọng làm nên giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
II. Vai trò của cảm xúc và tâm hồn trong thơ ca
Ebook cũng nhấn mạnh vai trò của cảm xúc và tâm hồn trong sáng tác thơ ca. Thơ ca được xem là tiếng nói của tình cảm, là những rung động của trái tim trước cuộc đời. Lê Quý Đôn đã khẳng định: “Thơ khởi phát từ lòng ta”, còn Tố Hữu thì cho rằng: “Thơ chỉ tràn ra khi trong tim ta cuộc sống đã ứ đầy”. Điều này cho thấy thơ ca chân chính phải xuất phát từ những cảm xúc chân thật, sâu sắc của người nghệ sĩ trước hiện thực cuộc sống. Ebook cũng dẫn lời Viên Mai: “Thơ muốn làm cho người ta khóc, trước tiên mình cũng phải khóc, muốn làm cho người ta cười, trước hết mình phải cười”. Như vậy, người nghệ sĩ phải có sự đồng cảm, sẻ chia với những vui buồn của cuộc sống mới có thể tạo ra những tác phẩm chạm đến trái tim người đọc. Pauxtopxki cũng khẳng định: “Thơ là hoa thơm của cuộc đời. Nếu chỉ tạo được từ trí tưởng tượng và cái tôi nhỏ bé của người nghệ sĩ thì thơ ca chỉ là những bông hoa làm bằng vỏ bào”. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc trải nghiệm cuộc sống, tích lũy vốn sống phong phú để có thể sáng tạo nên những tác phẩm thơ ca có giá trị.
III. Thơ ca tiếng nói của tâm hồn chất liệu của cuộc sống
Ebook “120 nhận định văn học” khẳng định thơ ca là tiếng nói của tâm hồn, là nơi gửi gắm tâm tư, tình cảm của người nghệ sĩ. Nguyễn Đình Thi cho rằng: “Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm tới cuộc sống”. Điều này cho thấy thơ ca là phương tiện để con người bày tỏ những suy nghĩ, cảm xúc của mình trước những biến cố, những vấn đề của cuộc sống. Thơ ca cũng được xem là chất liệu của cuộc sống. Raxun Gamzatop đã viết: “Giống như ngọn lửa bùng lên từ những cây củi khổ, tài năng cũng được nuôi dưỡng bằng những tình cảm mạnh mẽ của con người – bằng tình yêu và lòng căm thù; thơ sinh ra từ nụ cười trong sáng hay từ giọt nước mắt cay đắng”. Nhận định này cho thấy những trải nghiệm, những vui buồn của cuộc sống là chất liệu quý giá để nuôi dưỡng tài năng và tạo nên những tác phẩm thơ ca có sức lay động lòng người. Ebook cũng đề cập đến sức mạnh của thơ ca trong việc giải quyết những vấn đề của cuộc sống. Mayakovsky từng nói: “Trên đời có những thứ chỉ giải quyết được bằng thơ”. Điều này cho thấy thơ ca không chỉ là nơi bày tỏ tình cảm mà còn là phương tiện để con người tìm thấy sự an ủi, giải tỏa những nỗi niềm, trăn trở trong cuộc sống.
IV. Giá trị và ứng dụng của Ebook
Ebook “120 nhận định văn học” cung cấp cho học sinh lớp 12 một hệ thống kiến thức lý luận văn học cô đọng, dễ hiểu, giúp các em hiểu sâu hơn về bản chất, đặc trưng và giá trị của thơ ca. Việc trích dẫn nhiều nhận định của các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng không chỉ làm tăng tính thuyết phục cho nội dung mà còn giúp các em mở rộng kiến thức, làm giàu vốn văn chương. Ebook được thiết kế khoa học, dễ tra cứu với hai cột song song: nhận định và phần giải nghĩa/viết tham khảo. Điều này giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và vận dụng kiến thức vào việc phân tích, cảm thụ tác phẩm văn học, đặc biệt là trong quá trình luyện viết nghị luận văn học. Ebook không chỉ cung cấp kiến thức lý thuyết mà còn hướng dẫn cách vận dụng lý luận vào bài viết, giúp học sinh “phân tích theo hướng Lí luận và bình sâu”, “tư duy sáng tạo, mới mẻ & khác biệt trong Nghị luận xã hội” và “nâng cao kỹ năng, cải thiện và định hướng văn phong”. Như vậy, ebook này là một tài liệu hữu ích, thiết thực, hỗ trợ đắc lực cho học sinh lớp 12 trong việc học tập môn Ngữ văn, đặc biệt là trong việc ôn thi THPT Quốc gia.
