Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giáo dục đại học ngày càng trở nên thiết yếu. Tại Việt Nam, từ năm 2000, Chính phủ đã xác định đào tạo trực tuyến là một trong những yếu tố thúc đẩy tăng trưởng giáo dục, đồng thời ban hành các chính sách hỗ trợ phát triển mô hình này. Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, với hơn 26 năm kinh nghiệm trong đào tạo từ xa truyền thống, đã triển khai phương thức đào tạo trực tuyến nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của học viên, đặc biệt là nhóm người đi làm chiếm khoảng 80% học viên tham gia. Tuy nhiên, sự thành công của đào tạo trực tuyến không chỉ phụ thuộc vào chính sách hay công nghệ mà còn dựa vào mức độ hài lòng và chấp nhận của người học.

Nghiên cứu tập trung vào việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của học viên khi tham gia đào tạo trực tuyến tại Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. Mục tiêu cụ thể gồm: (1) xác định các yếu tố tác động đến sự hài lòng của học viên; (2) đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố; (3) đề xuất giải pháp nâng cao sự hài lòng và thu hút học viên tham gia. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học viên đang theo học tại Trung tâm Đào tạo trực tuyến của trường trong giai đoạn khảo sát năm 2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mức độ hài lòng, hỗ trợ nhà trường cải thiện chất lượng đào tạo trực tuyến và đóng góp vào lý thuyết chấp nhận công nghệ trong giáo dục trực tuyến.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

  • Thuyết hành động hợp lý (TRA): Giải thích hành vi cá nhân dựa trên ý định hành vi, chịu ảnh hưởng bởi thái độ và tiêu chuẩn xã hội chủ quan. TRA nhấn mạnh vai trò của niềm tin hành vi trong việc hình thành thái độ và ý định thực hiện hành vi.

  • Thuyết hành vi dự định (TPB): Phát triển từ TRA, bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi nhận thức, phản ánh mức độ dễ dàng hay khó khăn trong việc thực hiện hành vi. TPB gồm ba yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định hành vi: thái độ, tiêu chuẩn chủ quan và kiểm soát hành vi.

  • Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM): Được phát triển bởi Davis (1986), mô hình này tập trung vào hai yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định sử dụng công nghệ là nhận thức hữu ích và nhận thức dễ sử dụng. TAM được áp dụng rộng rãi trong nghiên cứu về chấp nhận công nghệ, đặc biệt trong môi trường đào tạo trực tuyến.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: nhận thức hữu ích, nhận thức dễ sử dụng, thái độ người học, tính linh hoạt, chất lượng chương trình đào tạo, chất lượng công nghệ và chất lượng đường truyền mạng. Những yếu tố này được lựa chọn dựa trên tổng hợp các nghiên cứu trước đây và phù hợp với đặc thù đào tạo trực tuyến tại Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Quy trình nghiên cứu gồm ba giai đoạn chính: khảo sát định lượng sơ bộ với 50 học viên để kiểm định thang đo, khảo sát chính thức với 250 học viên (thu về 205 mẫu hợp lệ) và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS 20.0.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp gửi bảng câu hỏi qua email đến toàn bộ học viên đang theo học tại Trung tâm Đào tạo trực tuyến của trường. Bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 7 bậc, đánh giá các biến quan sát liên quan đến 7 yếu tố ảnh hưởng và sự hài lòng của học viên.

Phân tích dữ liệu bao gồm: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (các biến có hệ số tương quan biến tổng ≥ 0,3 và Cronbach’s Alpha ≥ 0,6 được giữ lại), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố, và phân tích hồi quy tuyến tính bội để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến sự hài lòng của học viên. Các kiểm định giả định hồi quy như đa cộng tuyến, tự tương quan, phân phối chuẩn phần dư cũng được thực hiện để đảm bảo tính hợp lệ của mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của thái độ người học: Thái độ tích cực của học viên đối với công nghệ và phương thức đào tạo trực tuyến có tác động mạnh mẽ đến sự hài lòng. Hệ số tương quan và hồi quy cho thấy thái độ là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất trong mô hình.

  2. Nhận thức hữu ích: Học viên đánh giá cao tính hữu ích của chương trình đào tạo trực tuyến, như nâng cao hiệu quả học tập và phù hợp với nhu cầu công việc. Yếu tố này có tác động tích cực và mạnh mẽ đến sự hài lòng, chiếm tỷ trọng ảnh hưởng lớn trong mô hình hồi quy.

  3. Chất lượng chương trình đào tạo: Chất lượng nội dung và phương pháp giảng dạy trực tuyến được học viên đánh giá cao, góp phần quan trọng vào sự hài lòng. Kết quả phân tích cho thấy yếu tố này có ảnh hưởng đáng kể, tương đương với nhận thức hữu ích.

  4. Nhận thức dễ sử dụng: Mức độ dễ dàng trong việc sử dụng hệ thống đào tạo trực tuyến cũng ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với các yếu tố trên.

  5. Chất lượng công nghệ và đường truyền mạng: Các yếu tố về công nghệ hỗ trợ và chất lượng đường truyền mạng được đánh giá là có tác động đồng biến đến sự hài lòng, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng thấp hơn so với các yếu tố về nhận thức và chất lượng chương trình.

  6. Tính linh hoạt: Yếu tố này chưa đủ cơ sở để kết luận có ảnh hưởng rõ ràng đến sự hài lòng của học viên trong mô hình nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây khi áp dụng mô hình TAM trong môi trường đào tạo trực tuyến, khẳng định vai trò quan trọng của thái độ, nhận thức hữu ích và chất lượng chương trình trong việc nâng cao sự hài lòng của học viên. Việc học viên chủ yếu là người đi làm (chiếm khoảng 80%) cho thấy nhu cầu về tính hữu ích và chất lượng đào tạo là ưu tiên hàng đầu, trong khi tính linh hoạt chưa được đánh giá cao có thể do đặc thù chương trình hoặc thói quen học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố đến sự hài lòng, hoặc bảng hệ số hồi quy chi tiết để minh họa mức độ tác động và ý nghĩa thống kê. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả cũng phản ánh sự tương đồng về các yếu tố ảnh hưởng, đồng thời chỉ ra những đặc thù riêng của môi trường đào tạo trực tuyến tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nâng cao thái độ tích cực của học viên: Tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn sử dụng công nghệ và truyền thông về lợi ích của đào tạo trực tuyến nhằm giảm bớt sự e ngại, nâng cao sự tự tin và thái độ tích cực trong học viên. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Trung tâm Đào tạo trực tuyến và phòng Công nghệ thông tin.

  2. Cải thiện chất lượng chương trình đào tạo: Đầu tư phát triển nội dung học tập phù hợp, cập nhật thường xuyên, tích hợp các phương pháp giảng dạy đa phương tiện và tương tác cao để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Bộ môn chuyên ngành và Trung tâm Đào tạo trực tuyến.

  3. Nâng cao nhận thức về tính hữu ích và dễ sử dụng: Thiết kế giao diện thân thiện, đơn giản, đồng thời cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời để học viên dễ dàng tiếp cận và sử dụng hệ thống. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Công nghệ thông tin và Trung tâm Đào tạo trực tuyến.

  4. Cải thiện chất lượng công nghệ và đường truyền mạng: Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ, đảm bảo đường truyền ổn định, tốc độ cao nhằm giảm thiểu gián đoạn trong quá trình học tập trực tuyến. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Ban quản lý hạ tầng công nghệ và Trung tâm Đào tạo trực tuyến.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý giáo dục đại học: Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chiến lược phát triển đào tạo trực tuyến phù hợp với nhu cầu và đặc điểm học viên, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và thu hút học viên.

  2. Giảng viên và cán bộ đào tạo trực tuyến: Áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng chương trình và phương pháp giảng dạy, đồng thời hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của học viên để cải thiện hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục và công nghệ thông tin: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về đào tạo trực tuyến và chấp nhận công nghệ trong giáo dục.

  4. Học viên và người học trực tuyến: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến trải nghiệm học tập của bản thân, từ đó chủ động tham gia và tận dụng tối đa lợi ích của đào tạo trực tuyến.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự hài lòng của học viên trong đào tạo trực tuyến?
    Thái độ của người học, nhận thức hữu ích và chất lượng chương trình đào tạo là ba yếu tố có tác động mạnh nhất, chiếm tỷ trọng lớn trong mô hình hồi quy.

  2. Tính linh hoạt có phải là yếu tố quan trọng trong đào tạo trực tuyến?
    Trong nghiên cứu này, tính linh hoạt chưa đủ cơ sở để kết luận có ảnh hưởng rõ ràng đến sự hài lòng, có thể do đặc thù chương trình hoặc thói quen học tập của học viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức dễ sử dụng của học viên?
    Cải thiện giao diện hệ thống, cung cấp hướng dẫn chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời giúp học viên dễ dàng tiếp cận và sử dụng công nghệ đào tạo trực tuyến.

  4. Chất lượng đường truyền mạng ảnh hưởng như thế nào đến trải nghiệm học tập?
    Đường truyền mạng ổn định và tốc độ cao giúp giảm thiểu gián đoạn, tạo điều kiện thuận lợi cho học viên tham gia các hoạt động học tập trực tuyến hiệu quả hơn.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các trường đại học khác không?
    Mô hình và kết quả nghiên cứu có tính tham khảo cao, có thể áp dụng và điều chỉnh phù hợp với đặc điểm và điều kiện của các trường đại học khác trong và ngoài nước.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được sáu yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến sự hài lòng của học viên khi tham gia đào tạo trực tuyến tại Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó thái độ người học, nhận thức hữu ích và chất lượng chương trình đào tạo có tác động mạnh nhất.
  • Tính linh hoạt chưa được chứng minh là yếu tố ảnh hưởng rõ ràng trong mô hình nghiên cứu.
  • Kết quả nghiên cứu phù hợp với các lý thuyết và nghiên cứu trước đây về mô hình chấp nhận công nghệ TAM trong giáo dục trực tuyến.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao thái độ tích cực, cải thiện chất lượng chương trình, tăng cường nhận thức dễ sử dụng và nâng cấp công nghệ, đường truyền mạng.
  • Bước tiếp theo là triển khai các giải pháp trong thực tế, đồng thời mở rộng nghiên cứu để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh mô hình phù hợp với sự phát triển của công nghệ và nhu cầu học tập.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng đào tạo trực tuyến và sự hài lòng của học viên tại trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh!