Ý Nghĩa Của Khổng Tử Đối Với Đạo Hiếu Trong Xã Hội Việt Nam

Vấn đề xây dựng đạo đức mới ở nước ta hiện nay đang trở nên cấp thiết. “Hiện đại hóa” đã góp phần đưa nước ta có sự tiến bộ cao hơn về khoa học kỹ thuật, công nghệ và phát triển kinh tế. Nhưng nó cũng đặt ra những thách thức đối với đời sống văn hóa và đời sống tinh thần. Sự suy thoái đạo đức, sự tan rã của các gia đình, tội phạm, bạo lực, trộm cắp, tệ nạn xã hội… đang làm cho con người cảm thấy hụt hẫng, bất an và xã hội rối loạn. Việt Nam hiện nay đang đối mặt với những thách thức về suy thoái đạo đức, việc trở lại nghiên cứu những giá trị đạo đức căn bản như đạo hiếu nhằm giáo dục ý thức trách nhiệm của con người cũng như xây dựng đạo đức mới cho con người càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Vì vậy, tác giả chọn đề tài “Quan niệm của Khổng Tử về đạo hiếu và ý nghĩa của nó đối với đạo hiếu của con người Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sỹ triết học của mình.

Lịch sử hình thành, phát triển của Nho giáo với nội dung, tính chất và vai trò lịch sử của nó luôn là đề tài hấp dẫn đối với giới nghiên cứu lý luận. Dường như mỗi một bước tiến mới của lịch sử thì từng vấn đề trong nội dung của Nho giáo, đặc biệt là vấn đề đạo đức lại được đề cập, xem xét lại và được đánh giá một cách đầy đủ hơn, đúng đắn hơn. Qua sự kiểm chứng của thời gian, giá trị của Nho giáo về mặt lý luận và thực tiễn là điều chúng ta không dễ bỏ qua. Vì vậy trong thời gian gần đây, đã có những công trình nghiên cứu khoa học, đề tài chuyên khảo, các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành đã bàn luận và đánh giá sự ảnh hưởng của Nho giáo đối với xã hội và con người trong lịch sử và hiện nay.

Quan điểm của Khổng Tử về đạo hiếu không tự nhiên mà có. Nó xuất phát từ bối cảnh xã hội thời Xuân Thu, khi trật tự phong kiến suy yếu. Khổng Tử mong muốn phục hồi trật tự xã hội bằng cách nhấn mạnh các giá trị đạo đức truyền thống, trong đó có đạo hiếu. Ông tin rằng, nếu mọi người đều thực hiện đạo hiếu, xã hội sẽ trở nên ổn định và hài hòa. Ông kế thừa và phát triển những quan niệm đạo đức có từ trước đó, đồng thời đưa ra những diễn giải mới phù hợp với thời đại.

Quan niệm về đạo hiếu của Khổng Tử bao gồm nhiều khía cạnh. Thứ nhất, đó là sự kính trọng, vâng lời cha mẹ. Con cái phải luôn lắng nghe và làm theo lời dạy của cha mẹ. Thứ hai, đó là sự chăm sóc, phụng dưỡng cha mẹ khi về già. Con cái phải đảm bảo cha mẹ có cuộc sống đầy đủ, thoải mái. Thứ ba, đó là sự thờ cúng tổ tiên. Con cháu phải ghi nhớ công ơn của tổ tiên và thực hiện các nghi lễ thờ cúng trang trọng. Thứ tư, làm rạng danh tổ tiên, con cái phải cố gắng học tập, làm việc để làm rạng danh gia đình.

Giá trị của quan niệm đạo hiếu là đã nêu cao trách nhiệm và tình cảm giữa con người trong gia đình. Đạo hiếu giúp duy trì sự ổn định và phát triển của gia đình và xã hội. Tuy nhiên, quan niệm đạo hiếu của Khổng Tử cũng có những hạn chế. Do nhấn mạnh quá mức sự phục tùng và tuân thủ, con cái có thể bị tước đi quyền tự do cá nhân. Bên cạnh đó, sự phân biệt đối xử giữa nam và nữ cũng là một hạn chế của quan niệm này.

Giáo dục đạo hiếu ở Việt Nam hiện nay đối mặt với nhiều thách thức. Sự du nhập của văn hóa ngoại lai, lối sống thực dụng khiến giới trẻ ít quan tâm đến các giá trị truyền thống. Gia đình, nhà trường chưa thực sự chú trọng đến việc giáo dục đạo hiếu. Một số bậc cha mẹ quá bận rộn với công việc, ít dành thời gian cho con cái. Chương trình giáo dục còn nặng về kiến thức, nhẹ về giáo dục đạo đức.

Quan niệm Khổng Tử có ý nghĩa quan trọng với giáo dục đạo hiếu Việt Nam hiện nay. Những giá trị như kính trọng, yêu thương cha mẹ, biết ơn tổ tiên vẫn còn nguyên giá trị. Chúng ta có thể kế thừa, phát huy những giá trị này trong bối cảnh mới. Cần có sự đổi mới trong phương pháp giáo dục, tăng cường tính thực tiễn, phù hợp với tâm lý giới trẻ. Bên cạnh đó, cần loại bỏ những yếu tố không phù hợp, đảm bảo sự hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.

Gia đình là môi trường đầu tiên và quan trọng nhất trong việc hình thành nhân cách của một con người. Cha mẹ cần dành thời gian quan tâm, chia sẻ với con cái. Dạy con biết kính trọng, yêu thương ông bà, cha mẹ. Tạo điều kiện để con cái tham gia các hoạt động gia đình, lễ hội truyền thống để hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa của dân tộc. Cha mẹ cần tạo một không gian gia đình ấm áp, yêu thương, đầy tình người để con cái học hỏi và phát triển.

Nhà trường có vai trò quan trọng trong việc củng cố, phát triển những giá trị đạo đức đã được hình thành trong gia đình. Cần có chương trình giáo dục đạo đức bài bản, phù hợp với từng lứa tuổi. Giáo viên phải là những người có phẩm chất đạo đức tốt, có tâm huyết với nghề. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hoạt động tình nguyện để học sinh có cơ hội trải nghiệm, thực hành các giá trị đạo đức.

Cả xã hội cần đồng lòng chung tay giáo dục đạo hiếu cho thế hệ trẻ. Mạng xã hội và các phương tiện truyền thông cần lan tỏa những câu chuyện đẹp về đạo hiếu. Các tổ chức xã hội có thể tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về đạo hiếu. Bên cạnh đó, cần lên án những hành vi vô lễ, bất hiếu với cha mẹ, ông bà.

Kế thừa và phát huy giá trị đạo hiếu là trách nhiệm của mỗi người. Mỗi người cần tự giác học tập, rèn luyện để trở thành người con hiếu thảo. Cần có ý thức bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Bên cạnh đó, cần phê phán những hành vi đi ngược lại với đạo lý, thuần phong mỹ tục của dân tộc.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, đạo hiếu vẫn giữ vai trò quan trọng. Đạo hiếu giúp mỗi người có ý thức về nguồn cội, về trách nhiệm với gia đình, xã hội. Đạo hiếu cũng là một yếu tố quan trọng để xây dựng bản sắc văn hóa của dân tộc. Chính vì thế, cần có những biện pháp bảo tồn và phát huy giá trị đạo hiếu trong bối cảnh toàn cầu hóa, để đạo hiếu không bị mai một, mà ngày càng phát triển.