## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm thoát khỏi nhóm các nước nghèo và lạc hậu vào năm 2020, giáo dục được xem là chiến lược trọng yếu để phát triển con người toàn diện. Môn Thế giới xung quanh ở các lớp cuối cấp tiểu học giữ vai trò quan trọng trong việc trang bị kiến thức và phát triển năng lực cho học sinh. Tuy nhiên, thực trạng đánh giá kết quả học tập (KQHT) môn này tại Lào vẫn chủ yếu theo phương pháp truyền thống, tập trung vào ghi nhớ kiến thức, chưa đánh giá toàn diện năng lực vận dụng thực tiễn của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất quy trình xây dựng bài tập đánh giá KQHT môn Thế giới xung quanh theo định hướng phát triển năng lực, nhằm nâng cao chất lượng đánh giá và góp phần đổi mới phương pháp dạy học. Nghiên cứu được thực hiện trên phạm vi 50 giáo viên và 50 học sinh cuối cấp tiểu học tại một số trường thuộc thủ đô Viêng Chăn, Lào, trong năm 2019. 

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp công cụ đánh giá phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại, giúp giáo viên đánh giá chính xác năng lực học sinh, đồng thời thúc đẩy học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống và học tập tiếp theo.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết đánh giá theo định hướng phát triển năng lực (Competence-Based Assessment):** Đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn đánh giá khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tiễn. Đánh giá sự thực hiện (performance assessment) là hình thức chủ đạo, giúp đo lường năng lực toàn diện của học sinh.

- **Mô hình đánh giá tích hợp với quá trình dạy học:** Đánh giá phải phục vụ học tập, mang tính thực tiễn, công bằng và tích hợp chặt chẽ với quá trình dạy học nhằm hỗ trợ sự tiến bộ liên tục của học sinh.

- **Khái niệm chính:**
  - *Bài tập đánh giá:* Nhiệm vụ học tập do giáo viên thiết kế nhằm đánh giá năng lực học sinh dựa trên các mục tiêu cụ thể.
  - *Năng lực:* Tổ hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ được vận dụng hiệu quả trong bối cảnh cụ thể.
  - *Kết quả học tập:* Mức độ đạt được các mục tiêu về kiến thức, kỹ năng và thái độ sau quá trình học tập.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Thu thập từ khảo sát 50 giáo viên và 50 học sinh tại các trường tiểu học ở thủ đô Viêng Chăn, Lào; tài liệu chương trình môn Thế giới xung quanh; sách giáo khoa và sách giáo viên.

- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và nghiên cứu sản phẩm bài tập đánh giá. Phân tích thống kê mô tả và kiểm định độ tin cậy bằng phần mềm chuyên dụng.

- **Timeline nghiên cứu:** Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2019, bao gồm khảo sát thực trạng, xây dựng quy trình và bài tập đánh giá, khảo nghiệm sư phạm và điều chỉnh.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Nhận thức của giáo viên:** 90% giáo viên đánh giá việc đánh giá KQHT là rất quan trọng; 76% cho rằng đánh giá theo định hướng phát triển năng lực là rất cần thiết. Tuy nhiên, chỉ 62% giáo viên hiểu đúng và đầy đủ khái niệm đánh giá theo định hướng năng lực.

- **Thực trạng đánh giá:** 62.5% câu hỏi trong các bài kiểm tra hàng tháng tập trung vào mức độ ghi nhớ kiến thức, chủ yếu dưới dạng trắc nghiệm khách quan; các câu hỏi vận dụng và đánh giá năng lực còn hạn chế. Bài kiểm tra cuối kỳ cũng tương tự với 50% câu hỏi ở mức nhận thức thấp.

- **Phương pháp đánh giá:** Giáo viên chủ yếu sử dụng câu hỏi tự luận và nhật ký quan sát học sinh (mức độ sử dụng 100%), trong khi các kỹ thuật như phiếu đánh giá theo tiêu chí (rubrics) và hồ sơ học tập được sử dụng ít hơn (khoảng 40-60%).

- **Khó khăn:** Giáo viên gặp khó khăn lớn nhất trong việc xác định năng lực đặc thù của môn học (chiếm 76%), thiếu kiến thức về quy trình và kỹ thuật đánh giá theo định hướng năng lực.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy giáo viên đã nhận thức được tầm quan trọng của đánh giá theo định hướng phát triển năng lực nhưng chưa thực sự áp dụng hiệu quả trong thực tế. Việc tập trung vào đánh giá kiến thức truyền thống làm hạn chế khả năng phát triển năng lực vận dụng và sáng tạo của học sinh. So với các nghiên cứu quốc tế, việc áp dụng đánh giá sự thực hiện và các kỹ thuật đánh giá năng lực còn hạn chế tại Lào, phản ánh sự cần thiết đổi mới công cụ và phương pháp đánh giá.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các loại câu hỏi trong bài kiểm tra và biểu đồ tròn về mức độ nhận thức của giáo viên về đánh giá năng lực. Bảng tổng hợp các khó khăn cũng giúp minh họa rõ ràng các thách thức trong thực hiện đánh giá.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Xây dựng và phổ biến quy trình xây dựng bài tập đánh giá theo định hướng năng lực:** Đảm bảo tính hệ thống, khoa học, phù hợp với chương trình và điều kiện thực tế, hoàn thành trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục phối hợp với các trường thực hiện.

- **Tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên:** Tổ chức các khóa đào tạo về đánh giá năng lực, kỹ thuật xây dựng bài tập và sử dụng rubrics, nhằm nâng tỷ lệ giáo viên hiểu và áp dụng đúng quy trình lên trên 80% trong 2 năm.

- **Phát triển hệ thống bài tập đánh giá đa dạng:** Thiết kế bài tập đánh giá quá trình và tổng kết, bao gồm các dạng bài tập vận dụng, thực hành, dự án, giúp học sinh phát triển toàn diện năng lực.

- **Khảo nghiệm và điều chỉnh bài tập đánh giá:** Thực hiện khảo nghiệm sư phạm tại các trường tiểu học, thu thập phản hồi để điều chỉnh bài tập phù hợp với năng lực học sinh và điều kiện giảng dạy.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên tiểu học:** Nâng cao hiểu biết và kỹ năng xây dựng bài tập đánh giá theo định hướng phát triển năng lực, cải thiện chất lượng dạy học môn Thế giới xung quanh.

- **Cán bộ quản lý giáo dục:** Áp dụng quy trình xây dựng bài tập đánh giá vào quản lý chất lượng giáo dục, tổ chức tập huấn và hỗ trợ giáo viên.

- **Nhà nghiên cứu giáo dục:** Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về đánh giá năng lực, phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến đổi mới đánh giá trong giáo dục tiểu học.

- **Sinh viên ngành sư phạm:** Học tập phương pháp xây dựng bài tập đánh giá năng lực, chuẩn bị cho công tác giảng dạy và nghiên cứu trong tương lai.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Đánh giá theo định hướng phát triển năng lực khác gì so với đánh giá truyền thống?**  
Đánh giá năng lực tập trung vào khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tế, không chỉ kiểm tra việc ghi nhớ kiến thức như đánh giá truyền thống.

2. **Làm thế nào để xây dựng bài tập đánh giá phù hợp với năng lực học sinh?**  
Cần xác định rõ mục tiêu năng lực, lựa chọn nội dung phù hợp, sử dụng các dạng bài tập đa dạng như câu hỏi mở, dự án, thí nghiệm và xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng.

3. **Khó khăn phổ biến khi áp dụng đánh giá năng lực là gì?**  
Giáo viên thường gặp khó khăn trong việc xác định năng lực cần đánh giá, thiếu kỹ năng xây dựng bài tập và sử dụng các kỹ thuật đánh giá mới như rubrics.

4. **Tại sao cần tích hợp đánh giá với quá trình dạy học?**  
Việc tích hợp giúp đánh giá trở thành công cụ hỗ trợ học tập, cung cấp phản hồi kịp thời để điều chỉnh phương pháp dạy và học, thúc đẩy sự tiến bộ liên tục của học sinh.

5. **Làm thế nào để đảm bảo tính công bằng trong đánh giá năng lực?**  
Cần xây dựng tiêu chí đánh giá minh bạch, áp dụng đồng nhất giữa các giáo viên và trường học, đồng thời sử dụng nhiều phương pháp đánh giá để phản ánh toàn diện năng lực học sinh.

## Kết luận

- Đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại Lào.  
- Giáo viên đã nhận thức được tầm quan trọng của đánh giá năng lực nhưng còn hạn chế trong thực hiện và xây dựng bài tập phù hợp.  
- Quy trình xây dựng bài tập đánh giá theo định hướng năng lực cần đảm bảo tính hệ thống, khả thi và phù hợp với chương trình môn học.  
- Việc tập huấn, khảo nghiệm và điều chỉnh bài tập đánh giá là cần thiết để nâng cao hiệu quả đánh giá và phát triển năng lực học sinh.  
- Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho đổi mới đánh giá môn Thế giới xung quanh, hỗ trợ phát triển giáo dục tiểu học tại Lào và các nước có hoàn cảnh tương tự.

Áp dụng quy trình xây dựng bài tập đánh giá vào thực tiễn giảng dạy, tổ chức tập huấn cho giáo viên và tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện công cụ đánh giá năng lực.