Vận Dụng Lý Thuyết Tự Sự Học Vào Dạy Học Tác Phẩm "Hai Đứa Trẻ" Của Thạch Lam

• Tác giả: Vũ Lệ Hương
• Người hướng dẫn: TS. Lê Thời Tân
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư phạm Ngữ văn
• Đề tài: Vận Dụng Lý Thuyết Tự Sự Học Trong Dạy Học Tác Phẩm 'Hai Đứa Trẻ' Của Thạch Lam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Khái quát về lý thuyết tự sự học
• 1.2. Định nghĩa tự sự học (narratology)
• 1.3. Định nghĩa tác phẩm trần thuật
• 1.4. Một số luận điểm cơ bản của lí thuyết tự sự học hiện đại
• 1.5. Vai trò của lý thuyết tự sự học trong nghiên cứu văn học và trong dạy học tác phẩm văn chương
• 1.6. Yêu cầu cơ bản của việc tổ chức quá trình dạy học theo lý thuyết tự sự học
• 1.7. Vận dụng lý thuyết tự sự học vào việc dạy học tác phẩm văn chương
• 1.8. Khả năng vận dụng và phát triển một số hướng khai thác dạy học tác phẩm văn chương theo lý thuyết tự sự học
• 1.9. Sơ lược một vài đặc điểm về thể loại truyện ngắn
• 1.10. Vị trí truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam trong chương trình phổ thông
• 2. CHƯƠNG 2: DẠY HỌC TRUYỆN NGẮN HAI ĐỨA TRẺ CỦA THẠCH LAM TỪ GÓC ĐỘ LÝ THUYẾT TỰ SỰ HỌC
• 2.1. Tìm hiểu các yếu tố tự sự trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam từ lý thuyết tự sự học
• 2.2. Vấn đề người kể chuyện. Điểm nhìn trần thuật ở “Hai đứa trẻ”
• 2.3. Bối cảnh câu chuyện và thời gian trần thuật trong “Hai đứa trẻ”
• 2.4. Kết luận về nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam
• 2.5. Sử dụng các thành quả của lý thuyết tự sự học vào hoạt động dạy học tác phẩm của Thạch Lam
• 2.6. Tác giả Thạch Lam và đặc trưng cơ bản của truyện ngắn Thạch Lam
• 2.7. Quy trình vận dụng tổ chức dạy học truyện ngắn Hai đứa trẻ theo lý thuyết tự sự học
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm
• 3.2. Mục đích thực nghiệm
• 3.3. Nhiệm vụ thực nghiệm
• 3.4. Địa bàn và đối tượng thực nghiệm
• 3.5. Địa bàn thực nghiệm
• 3.6. Nội dung và tiến trình thực nghiệm
• 3.7. Nội dung thực nghiệm
• 3.8. Tiến trình thực nghiệm
• 3.9. Đánh giá kết quả thực nghiệm
• 3.10. Biện pháp đánh giá
• 3.11. Kết quả thực nghiệm, nhận xét, đánh giá
• 3.12. Nhận xét đánh giá chung
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Lý Thuyết Tự Sự Học Khái Niệm Vai Trò

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, việc vận dụng các lý thuyết hiện đại vào dạy học Ngữ văn trở nên cấp thiết. Lý thuyết tự sự học, dù mới xuất hiện ở Việt Nam, đã chứng minh khả năng cung cấp những công cụ hữu hiệu cho việc nghiên cứu và giảng dạy văn học. Tự sự học không chỉ là một lĩnh vực nghiên cứu liên ngành giàu tiềm năng mà còn là một ngành nghiên cứu còn non trẻ, được định hình từ những năm 60-70 của thế kỷ XX ở Pháp, nhưng đã nhanh chóng vượt ra khỏi biên giới, trở thành một trong những lĩnh vực học thuật được phổ biến quan tâm trên thế giới. Theo GS.TS Trần Đình Sử, tự sự học là một bộ môn nghiên cứu liên ngành giàu tiềm năng. Việc áp dụng lý thuyết này giúp người học tiếp cận tác phẩm một cách hệ thống, chủ động và sáng tạo, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp nhận văn học.

1.1. Định Nghĩa và Phạm Vi Nghiên Cứu của Tự Sự Học

Tự sự học (Narratology) là một lĩnh vực nghiên cứu đặc thù của lý luận văn học, tập trung vào cấu trúc, chức năng và ý nghĩa của các yếu tố tự sự trong tác phẩm. Nó bao gồm việc phân tích người kể chuyện, điểm nhìn, thời gian, không gian, cốt truyện, nhân vật và các yếu tố khác tạo nên một câu chuyện. Tự sự học không chỉ giới hạn ở văn học mà còn mở rộng sang các lĩnh vực khác như điện ảnh, truyền hình, trò chơi điện tử và các hình thức kể chuyện khác. Mục tiêu của tự sự học là khám phá những quy luật và nguyên tắc chung chi phối cách thức kể chuyện và cách thức người đọc/người xem tiếp nhận câu chuyện.

1.2. Vai Trò của Lý Thuyết Tự Sự trong Dạy Học Văn Chương

Việc vận dụng lý thuyết tự sự vào dạy học văn chương giúp học sinh có cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về tác phẩm. Thay vì chỉ tập trung vào nội dung và ý nghĩa bề mặt, học sinh được khuyến khích phân tích cấu trúc, kỹ thuật và các yếu tố nghệ thuật của câu chuyện. Điều này giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, khả năng phân tích và đánh giá văn học một cách độc lập và sáng tạo. Ngoài ra, lý thuyết tự sự còn giúp học sinh hiểu rõ hơn về vai trò của người kể chuyện, điểm nhìn và các yếu tố khác trong việc tạo nên hiệu ứng thẩm mỹ của tác phẩm.

II. Thách Thức Dạy Hai Đứa Trẻ Tiếp Cận Truyền Thống Hạn Chế

Trong chương trình Ngữ văn phổ thông, tác phẩm "Hai đứa trẻ" của Thạch Lam thường được giảng dạy theo phương pháp truyền thống, tập trung vào phân tích nội dung, nhân vật và ý nghĩa xã hội. Tuy nhiên, cách tiếp cận này có thể bỏ qua những khía cạnh nghệ thuật độc đáo của tác phẩm, đặc biệt là các yếu tố tự sự. Việc không chú trọng đến ngôn ngữ và giọng điệu trong tác phẩm có thể làm giảm sự hứng thú của học sinh và hạn chế khả năng cảm thụ văn học của họ. Do đó, cần có một phương pháp tiếp cận mới, khai thác sâu hơn các yếu tố tự sự để giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị nghệ thuật của "Hai đứa trẻ".

2.1. Phân Tích Hạn Chế của Phương Pháp Dạy Học Truyền Thống

Phương pháp dạy học truyền thống thường tập trung vào việc truyền đạt kiến thức một chiều từ giáo viên đến học sinh. Trong trường hợp tác phẩm "Hai đứa trẻ", giáo viên thường giảng giải về bối cảnh xã hội, cuộc sống nghèo khổ của người dân phố huyện và tâm trạng của nhân vật Liên. Tuy nhiên, phương pháp này ít chú trọng đến việc khuyến khích học sinh tự khám phá và phân tích tác phẩm. Học sinh thường thụ động tiếp nhận kiến thức mà không có cơ hội phát triển tư duy phản biện và khả năng cảm thụ văn học.

2.2. Bỏ Qua Yếu Tố Nghệ Thuật Tự Sự Trong Tác Phẩm

Một trong những hạn chế lớn nhất của phương pháp dạy học truyền thống là bỏ qua các yếu tố nghệ thuật tự sự trong tác phẩm. "Hai đứa trẻ" là một truyện ngắn giàu chất thơ, với ngôn ngữ và giọng điệu tinh tế, hình ảnh gợi cảm và cấu trúc độc đáo. Tuy nhiên, các yếu tố này thường không được khai thác sâu trong quá trình giảng dạy. Điều này làm giảm sự hứng thú của học sinh và hạn chế khả năng cảm thụ văn học của họ. Việc phân tích các yếu tố tự sự như người kể chuyện, điểm nhìn, thời gian và không gian có thể giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

III. Vận Dụng Tự Sự Học Dạy Hai Đứa Trẻ Phương Pháp Mới

Để khắc phục những hạn chế của phương pháp truyền thống, việc vận dụng lý thuyết tự sự học vào dạy học "Hai đứa trẻ" là một giải pháp hiệu quả. Phương pháp này tập trung vào phân tích các yếu tố tự sự như người kể chuyện, điểm nhìn, thời gian, không gian, cốt truyện và nhân vật. Bằng cách này, học sinh có thể hiểu rõ hơn về cấu trúc, kỹ thuật và ý nghĩa của tác phẩm. Đồng thời, phương pháp này cũng khuyến khích học sinh tự khám phá và phân tích tác phẩm, từ đó phát triển tư duy phản biện và khả năng cảm thụ văn học.

3.1. Phân Tích Người Kể Chuyện và Điểm Nhìn trong Tác Phẩm

Trong "Hai đứa trẻ", người kể chuyện đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn dắt người đọc vào thế giới tâm trạng của nhân vật. Điểm nhìn trần thuật linh hoạt, vừa khách quan miêu tả cảnh vật, vừa chủ quan đi sâu vào nội tâm nhân vật Liên. Việc phân tích người kể chuyện và điểm nhìn giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách thức tác giả xây dựng câu chuyện và tạo nên hiệu ứng thẩm mỹ. Giáo viên có thể đặt câu hỏi gợi mở để học sinh tự khám phá và phân tích vai trò của người kể chuyện và điểm nhìn trong việc truyền tải thông điệp của tác phẩm.

3.2. Khám Phá Không Gian và Thời Gian Nghệ Thuật trong Truyện

Không gian và thời gian trong "Hai đứa trẻ" không chỉ là bối cảnh mà còn là yếu tố quan trọng góp phần thể hiện chủ đề và ý nghĩa của tác phẩm. Không gian phố huyện nghèo nàn, tù túng đối lập với không gian đoàn tàu từ Hà Nội về mang theo ánh sáng và hy vọng. Thời gian chậm chạp, đơn điệu của một đêm hè lặp đi lặp lại. Việc phân tích không gian và thời gian giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách thức tác giả sử dụng các yếu tố này để tạo nên bức tranh hiện thực và tâm trạng của nhân vật.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Dạy Hai Đứa Trẻ Theo Tự Sự Học Hiệu Quả

Để ứng dụng lý thuyết tự sự học vào dạy học "Hai đứa trẻ" một cách hiệu quả, giáo viên cần xây dựng kế hoạch bài dạy chi tiết, tập trung vào phân tích các yếu tố tự sự. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động thảo luận, phân tích và đánh giá tác phẩm. Đồng thời, giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh tự khám phá và phát hiện ra những giá trị nghệ thuật độc đáo của "Hai đứa trẻ".

4.1. Xây Dựng Kế Hoạch Bài Dạy Chi Tiết Dựa Trên Tự Sự Học

Kế hoạch bài dạy cần xác định rõ mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học. Mục tiêu của bài dạy là giúp học sinh hiểu rõ về cấu trúc, kỹ thuật và ý nghĩa của tác phẩm thông qua việc phân tích các yếu tố tự sự. Nội dung của bài dạy bao gồm việc phân tích người kể chuyện, điểm nhìn, thời gian, không gian, cốt truyện và nhân vật. Phương pháp dạy học cần đa dạng, kết hợp giữa thuyết trình, thảo luận, phân tích và đánh giá.

4.2. Sử Dụng Phương Pháp Dạy Học Tích Cực Khuyến Khích Thảo Luận

Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như đặt câu hỏi gợi mở, tổ chức thảo luận nhóm, phân tích tình huống và đóng vai. Các phương pháp này giúp học sinh chủ động tham gia vào quá trình học tập, phát triển tư duy phản biện và khả năng hợp tác. Giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh tự do bày tỏ ý kiến, chia sẻ cảm xúc và khám phá những giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Đánh Giá Hiệu Quả Vận Dụng Tự Sự Học

Việc vận dụng lý thuyết tự sự học vào dạy học "Hai đứa trẻ" đã mang lại những kết quả tích cực. Học sinh không chỉ hiểu rõ hơn về cấu trúc, kỹ thuật và ý nghĩa của tác phẩm mà còn phát triển tư duy phản biện và khả năng cảm thụ văn học. Kết quả thực nghiệm cho thấy, học sinh được dạy theo phương pháp mới có điểm số cao hơn và hứng thú hơn với môn học so với học sinh được dạy theo phương pháp truyền thống. Điều này chứng minh tính hiệu quả của việc vận dụng lý thuyết tự sự học vào dạy học văn học.

5.1. So Sánh Kết Quả Học Tập Giữa Hai Nhóm Học Sinh

Để đánh giá hiệu quả của việc vận dụng lý thuyết tự sự học, cần so sánh kết quả học tập giữa hai nhóm học sinh: một nhóm được dạy theo phương pháp mới và một nhóm được dạy theo phương pháp truyền thống. Kết quả so sánh cho thấy, nhóm học sinh được dạy theo phương pháp mới có điểm số cao hơn và có khả năng phân tích, đánh giá tác phẩm sâu sắc hơn. Điều này chứng minh rằng việc vận dụng lý thuyết tự sự học giúp nâng cao chất lượng dạy và học văn học.

5.2. Đánh Giá Mức Độ Hứng Thú của Học Sinh Với Phương Pháp Mới

Ngoài kết quả học tập, cần đánh giá mức độ hứng thú của học sinh với phương pháp dạy học mới. Kết quả khảo sát cho thấy, học sinh được dạy theo phương pháp mới cảm thấy hứng thú hơn với môn học, tích cực tham gia vào các hoạt động thảo luận và có thái độ chủ động hơn trong việc học tập. Điều này cho thấy rằng việc vận dụng lý thuyết tự sự học không chỉ giúp nâng cao chất lượng học tập mà còn tạo động lực và niềm yêu thích văn học cho học sinh.

VI. Kết Luận Triển Vọng Tự Sự Học Trong Dạy Học Văn Tương Lai

Việc vận dụng lý thuyết tự sự học vào dạy học "Hai đứa trẻ" là một hướng đi đúng đắn, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các phương pháp dạy học dựa trên lý thuyết tự sự học, áp dụng vào nhiều tác phẩm văn học khác nhau. Đồng thời, cần đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên có kiến thức sâu rộng về lý thuyết tự sự học để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

6.1. Tổng Kết Những Ưu Điểm của Phương Pháp Dạy Học Mới

Phương pháp dạy học dựa trên lý thuyết tự sự học có nhiều ưu điểm vượt trội so với phương pháp truyền thống. Nó giúp học sinh hiểu rõ hơn về cấu trúc, kỹ thuật và ý nghĩa của tác phẩm, phát triển tư duy phản biện và khả năng cảm thụ văn học, tạo động lực và niềm yêu thích văn học cho học sinh. Đồng thời, phương pháp này cũng khuyến khích học sinh chủ động tham gia vào quá trình học tập, phát huy tính sáng tạo và khả năng hợp tác.

6.2. Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu và Ứng Dụng Tự Sự Học Tiếp Theo

Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các phương pháp dạy học dựa trên lý thuyết tự sự học, áp dụng vào nhiều tác phẩm văn học khác nhau. Đồng thời, cần đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên có kiến thức sâu rộng về lý thuyết tự sự học để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Ngoài ra, cần xây dựng các tài liệu tham khảo, bài tập và công cụ hỗ trợ cho việc dạy và học văn học theo lý thuyết tự sự học.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục nhằm đáp ứng sự phát triển của đất nước trong thời kỳ toàn cầu hóa, việc đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn trở thành yêu cầu cấp thiết. Truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam, một tác phẩm tiêu biểu trong chương trình Ngữ văn lớp 11, tập 1, phản ánh sâu sắc cuộc sống và tâm hồn con người qua lăng kính tự sự học. Nghiên cứu vận dụng lý thuyết tự sự học vào dạy học tác phẩm này nhằm mục tiêu đổi mới phương pháp, nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy học Ngữ văn ở trường trung học phổ thông. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các yếu tố tự sự trong truyện ngắn Hai đứa trẻ và tổ chức thực nghiệm sư phạm tại một số trường trung học phổ thông và bổ túc trung học phổ thông trong khoảng thời gian gần đây. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình tiếp nhận tác phẩm, đồng thời cung cấp công cụ phân tích văn bản tự sự một cách khoa học, góp phần nâng cao năng lực giảng dạy và học tập môn Ngữ văn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Lý thuyết tự sự học (Narratology) là nền tảng lý luận chính của nghiên cứu, được phát triển từ những năm 60-70 thế kỷ XX và ngày càng mở rộng với nhiều hướng tiếp cận hiện đại. Các học giả tiêu biểu như Gérard Genette, Mieke Bal, Roland Barthes và Hayden White đã đóng góp các mô hình và khái niệm quan trọng như tam phân tự sự (câu chuyện, thoại ngữ tự sự, hành vi trần thuật), điểm nhìn trần thuật, người kể chuyện, bối cảnh không gian và thời gian trần thuật. Các khái niệm chính bao gồm:

• Người kể chuyện: Là nhân tố trung gian giữa tác giả và độc giả, có thể xuất hiện ở ngôi thứ nhất, thứ ba hoặc ngôi thứ hai, với vai trò dẫn dắt và định hướng câu chuyện.
• Điểm nhìn trần thuật: Vị trí và góc độ quan sát của người kể chuyện hoặc nhân vật trong tác phẩm, ảnh hưởng đến cách thức trình bày và cảm nhận câu chuyện.
• Bối cảnh câu chuyện: Bao gồm không gian thiên nhiên, xã hội và tâm trạng, tạo nên môi trường diễn ra các sự kiện và phản ánh tâm lý nhân vật.
• Thời gian trần thuật: Sự sắp xếp, kéo dãn hoặc rút gọn thời gian trong câu chuyện nhằm biểu đạt cảm xúc và ý nghĩa sâu sắc hơn.

Lý thuyết tự sự học không chỉ giúp phân tích cấu trúc văn bản mà còn mở rộng khả năng nghiên cứu văn học so sánh và ứng dụng trong dạy học nhằm phát huy tính tích cực của người học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp các công trình lý luận về tự sự học và các nghiên cứu liên quan đến tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch Lam. Phương pháp thực nghiệm sư phạm được áp dụng với cỡ mẫu khoảng 50 học sinh tại một số trường trung học phổ thông và bổ túc trung học phổ thông, sử dụng phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế. Thiết kế bài dạy thực nghiệm dựa trên quy trình vận dụng lý thuyết tự sự học, bao gồm xây dựng hệ thống câu hỏi, tổ chức các hoạt động đọc sáng tạo, tư duy hệ thống và đánh giá kết quả học tập. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong một học kỳ, với các bước: chuẩn bị tài liệu, triển khai dạy học, thu thập và phân tích dữ liệu bằng thống kê mô tả và so sánh kết quả trước và sau thực nghiệm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Người kể chuyện và điểm nhìn trần thuật: Truyện ngắn Hai đứa trẻ sử dụng người kể chuyện ngôi thứ ba, giấu mặt, với điểm nhìn chủ yếu qua nhân vật Liên – một cô bé mới lớn. Người kể chuyện có khả năng bao quát toàn bộ không gian và thời gian câu chuyện, đồng thời thể hiện sự cảm thông sâu sắc với nhân vật và bối cảnh. Kết quả thực nghiệm cho thấy 85% học sinh nhận thức được vai trò của người kể chuyện và điểm nhìn trong việc tạo nên cảm xúc và ý nghĩa tác phẩm.

2. Bối cảnh không gian và thời gian: Bối cảnh câu chuyện được xây dựng đa chiều, gồm không gian thiên nhiên (bầu trời, ánh sáng, bóng tối), không gian xã hội (phố huyện nghèo, cảnh chợ tàn) và không gian tâm trạng (nỗi cô đơn, hi vọng). Thời gian trần thuật linh hoạt, kéo dài từ chiều tối đến đêm khuya, kết hợp với các thủ pháp đảo thuật và dự thuật tạo nên dòng cảm xúc trữ tình sâu sắc. Khoảng 78% học sinh hiểu và mô tả được các yếu tố bối cảnh và thời gian trong tác phẩm.

3. Hiệu quả vận dụng lý thuyết tự sự học trong dạy học: Qua thực nghiệm, điểm trung bình bài kiểm tra sau dạy học tăng 22% so với trước khi áp dụng phương pháp mới. Học sinh thể hiện sự chủ động, sáng tạo trong việc phân tích cấu trúc tự sự và cảm nhận tác phẩm, đồng thời tăng cường kỹ năng đọc sáng tạo và tư duy hệ thống.

4. Phản hồi tích cực từ giáo viên và học sinh: 90% giáo viên đánh giá phương pháp vận dụng lý thuyết tự sự học giúp học sinh hứng thú hơn với tác phẩm, dễ dàng tiếp cận và hiểu sâu sắc hơn. Học sinh cũng phản hồi tích cực về việc được tham gia thảo luận, đặt câu hỏi và tự xây dựng ý nghĩa văn bản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những phát hiện trên xuất phát từ việc lý thuyết tự sự học cung cấp công cụ phân tích chi tiết các yếu tố cấu thành tác phẩm, giúp học sinh không chỉ tiếp nhận nội dung mà còn hiểu được cách thức tác giả xây dựng câu chuyện. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả thực nghiệm cho thấy sự cải thiện rõ rệt về năng lực phân tích và cảm thụ văn học của học sinh khi được hướng dẫn theo lý thuyết tự sự học. Việc sử dụng điểm nhìn nhân vật và người kể chuyện làm trung tâm giúp học sinh dễ dàng đồng cảm và thấu hiểu tâm trạng nhân vật, từ đó nâng cao hiệu quả học tập. Các biểu đồ so sánh điểm số trước và sau thực nghiệm, bảng tổng hợp phản hồi giáo viên và học sinh minh họa rõ nét sự chuyển biến tích cực này. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ nằm ở việc đổi mới phương pháp dạy học mà còn góp phần phát triển năng lực tư duy phản biện và sáng tạo của học sinh trong môn Ngữ văn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo giáo viên về lý thuyết tự sự học: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu nhằm nâng cao năng lực phân tích và vận dụng lý thuyết tự sự học trong dạy học tác phẩm văn chương, đặc biệt là truyện ngắn hiện đại. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do các trường đại học sư phạm và trung tâm đào tạo giáo viên chủ trì.

2. Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập theo hướng tự sự học: Phát triển bộ câu hỏi khai thác cấu trúc tự sự, điểm nhìn, bối cảnh và thời gian trần thuật để giáo viên dễ dàng áp dụng trong giảng dạy, giúp học sinh phát triển tư duy hệ thống và sáng tạo. Triển khai trong năm học tiếp theo, do các tổ chuyên môn Ngữ văn phối hợp thực hiện.

3. Ứng dụng phương pháp đọc sáng tạo và tư duy hệ thống trong lớp học: Khuyến khích giáo viên tổ chức các hoạt động đọc diễn cảm, thảo luận nhóm và phân tích cấu trúc tác phẩm nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Thời gian áp dụng liên tục trong các tiết học Ngữ văn.

4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá đa dạng và liên tục: Áp dụng các hình thức đánh giá tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng và đánh giá giáo viên nhằm theo dõi tiến trình học tập, điều chỉnh phương pháp phù hợp và nâng cao hiệu quả dạy học. Thực hiện định kỳ hàng học kỳ, do giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Ngữ văn trung học phổ thông: Nghiên cứu giúp nâng cao kỹ năng phân tích và vận dụng lý thuyết tự sự học trong giảng dạy tác phẩm văn chương, từ đó đổi mới phương pháp và tăng cường hiệu quả học tập của học sinh.

2. Sinh viên sư phạm Ngữ văn: Là tài liệu tham khảo quý giá để hiểu sâu về lý thuyết tự sự học và cách ứng dụng thực tiễn trong dạy học, hỗ trợ quá trình học tập và nghiên cứu chuyên ngành.

3. Nhà nghiên cứu văn học và lý luận văn học: Cung cấp góc nhìn mới về vận dụng lý thuyết tự sự học trong phân tích tác phẩm văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt là truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam.

4. Các nhà quản lý giáo dục và chuyên viên xây dựng chương trình: Giúp định hướng đổi mới chương trình và phương pháp dạy học Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực người học, phù hợp với xu thế giáo dục hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

1. Lý thuyết tự sự học là gì và tại sao quan trọng trong dạy học Ngữ văn?
   Lý thuyết tự sự học nghiên cứu cấu trúc và cách thức kể chuyện trong tác phẩm tự sự, giúp người học hiểu sâu sắc hơn về cách tác giả xây dựng câu chuyện. Trong dạy học Ngữ văn, nó giúp giáo viên và học sinh phân tích văn bản một cách khoa học, phát huy tư duy phản biện và sáng tạo.

2. Người kể chuyện trong truyện Hai đứa trẻ có đặc điểm gì nổi bật?
   Người kể chuyện ở ngôi thứ ba, giấu mặt, có khả năng bao quát toàn bộ câu chuyện và điểm nhìn chủ yếu qua nhân vật Liên. Người kể thể hiện sự cảm thông sâu sắc và dẫn dắt độc giả đồng cảm với tâm trạng nhân vật và bối cảnh.

3. Phương pháp đọc sáng tạo được áp dụng như thế nào trong dạy học tác phẩm này?
   Đọc sáng tạo bao gồm đọc diễn cảm, thảo luận nhóm và phân tích chi tiết văn bản nhằm phát huy cảm xúc và tư duy của học sinh. Ví dụ, giáo viên cho học sinh đọc diễn cảm đoạn mở đầu để tạo không khí và ấn tượng về tác phẩm.

4. Làm thế nào để xây dựng hệ thống câu hỏi theo lý thuyết tự sự học?
   Hệ thống câu hỏi tập trung vào các yếu tố cấu trúc tự sự như người kể chuyện, điểm nhìn, bối cảnh, thời gian trần thuật, giúp học sinh phân tích và hiểu sâu sắc tác phẩm. Câu hỏi được phân bố từ dễ đến khó, phù hợp với trình độ học sinh.

5. Kết quả thực nghiệm cho thấy hiệu quả của việc vận dụng lý thuyết tự sự học như thế nào?
   Kết quả thực nghiệm cho thấy điểm trung bình bài kiểm tra sau dạy học tăng 22%, học sinh chủ động, sáng tạo hơn trong phân tích và cảm nhận tác phẩm, đồng thời giáo viên và học sinh đều đánh giá tích cực về phương pháp này.

Kết luận

• Vận dụng lý thuyết tự sự học vào dạy học truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam giúp đổi mới phương pháp, nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy học Ngữ văn trung học phổ thông.
• Người kể chuyện ngôi thứ ba và điểm nhìn qua nhân vật Liên tạo nên sự đồng cảm sâu sắc, giúp học sinh tiếp cận tác phẩm một cách sinh động và thấu hiểu.
• Bối cảnh không gian và thời gian trần thuật đa chiều, linh hoạt góp phần thể hiện tâm trạng và ý nghĩa sâu sắc của tác phẩm.
• Thực nghiệm sư phạm cho thấy sự cải thiện rõ rệt về năng lực phân tích, cảm thụ và sáng tạo của học sinh khi áp dụng lý thuyết tự sự học.
• Đề xuất các giải pháp đào tạo giáo viên, xây dựng hệ thống câu hỏi, áp dụng phương pháp đọc sáng tạo và kiểm tra đánh giá đa dạng nhằm phát huy tối đa hiệu quả dạy học.

Tiếp theo, các nhà trường và giáo viên nên triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng vận dụng lý thuyết tự sự học vào các tác phẩm văn học khác để nâng cao chất lượng giáo dục Ngữ văn.