I. Khái niệm người chưa thành niên và tư pháp đối với người chưa thành niên
Giáo trình Tư pháp đối với người chưa thành niên của Trường Đại học Luật Hà Nội do GS. Đỗ Thị Phượng chủ biên cùng tập thể tác giả đã đưa ra những phân tích quan trọng về khái niệm "người chưa thành niên" và "tư pháp đối với người chưa thành niên" dưới góc độ pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam. Theo đó, "người chưa thành niên" được nhìn nhận là người chưa trưởng thành cả về thể chất lẫn tinh thần, cần được hỗ trợ và bảo vệ đặc biệt bởi hệ thống tư pháp. Giáo trình phân biệt rõ khái niệm "trẻ em" (dưới 16 tuổi theo luật Việt Nam) và "người chưa thành niên" (dưới 18 tuổi), nhấn mạnh rằng "người chưa thành niên" được sử dụng trong phạm vi rộng hơn, bao gồm cả các trường hợp liên quan đến pháp luật dân sự, hình sự và hành chính. Trong khi đó, khái niệm "trẻ em" thường được dùng trong bối cảnh chung, đặc biệt khi trẻ em là nạn nhân hoặc nhân chứng. Giáo trình cũng chỉ ra sự khác biệt trong cách sử dụng thuật ngữ giữa pháp luật Việt Nam và quốc tế. Ví dụ, trong lĩnh vực hình sự, luật Việt Nam sử dụng cụm từ "người dưới 18 tuổi" thay vì "người chưa thành niên". Tuy nhiên, bản chất của khái niệm vẫn được giữ nguyên. "Tư pháp đối với người chưa thành niên" được định nghĩa là một phần của hệ thống tư pháp, tập trung vào việc điều chỉnh và xử lý các trường hợp người chưa thành niên vi phạm pháp luật hoặc bị buộc tội. Giáo trình nhấn mạnh mục đích của tư pháp đối với người chưa thành niên là bảo vệ và hỗ trợ nhóm đối tượng này, đồng thời hướng thiện và đào tạo họ, duy trì sự ổn định và đạo đức xã hội. Điều này thể hiện rõ quan điểm nhân văn và hướng tới sự phát triển lành mạnh cho người chưa thành niên.
II. Nội dung và phạm vi của Giáo trình
Giáo trình Tư pháp đối với người chưa thành niên bao gồm các nội dung từ vấn đề lý luận đến các quy định cụ thể trong pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam. Các chương đầu của giáo trình tập trung vào những vấn đề chung như khái niệm, đặc điểm, mục đích và ý nghĩa của tư pháp đối với người chưa thành niên; sự phát triển của người chưa thành niên và các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi vi phạm pháp luật; hệ thống và các biện pháp bảo vệ người chưa thành niên. Các chương tiếp theo đi sâu vào các nội dung cụ thể về xử lý hành chính người chưa thành niên vi phạm pháp luật, xử lý hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội và người có hành vi xâm hại người chưa thành niên, thủ tục tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên và các biện pháp thay thế quy trình tư pháp, tái hòa nhập cộng đồng. Giáo trình không chỉ phân tích các quy định của pháp luật mà còn đề cập đến các vấn đề tâm lý, xã hội liên quan đến người chưa thành niên vi phạm pháp luật, thể hiện cách tiếp cận liên ngành. Việc phân tích so sánh giữa chuẩn mực quốc tế và pháp luật Việt Nam giúp người học có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về lĩnh vực này. Tuy là giáo trình đầu tiên được xuất bản trong phạm vi đào tạo luật trên cả nước, nhưng giáo trình đã cung cấp một nguồn tài liệu tham khảo quý giá cho sinh viên, giảng viên và những người làm việc trong lĩnh vực tư pháp, góp phần nâng cao nhận thức và kỹ năng xử lý các vấn đề liên quan đến người chưa thành niên.
III. Giá trị và ứng dụng thực tiễn
Giáo trình Tư pháp đối với người chưa thành niên có giá trị thực tiễn cao, cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết cho các nhà hoạch định luật pháp, chính sách, cán bộ thi hành pháp luật, cán bộ tư pháp và những người hành nghề luật khác. Việc trang bị kiến thức về sự phát triển của người chưa thành niên, nhu cầu đặc thù của họ trong hệ thống tư pháp, các chuẩn mực quốc tế và pháp luật quốc gia giúp đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên được bảo vệ một cách hiệu quả. Giáo trình cũng đề cập đến các biện pháp xử lý thay thế cho tư pháp chính thống, hướng tới việc tái hòa nhập cộng đồng cho người chưa thành niên, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và nhân văn hơn. Bên cạnh đó, giáo trình còn là tài liệu hữu ích cho các nhà nghiên cứu, các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em và người chưa thành niên. Việc xuất bản giáo trình này đáp ứng nhu cầu đào tạo và nghiên cứu về tư pháp đối với người chưa thành niên, đồng thời góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và thực tiễn tư pháp tại Việt Nam.
