I. Khái niệm chuẩn bị phạm tội các hình thức của hành vi chuẩn bị phạm tội và ý nghĩa của việc quy định chế định chuẩn bị phạm tội
Chuẩn bị phạm tội được hiểu là giai đoạn đầu tiên trong quá trình thực hiện tội phạm, nơi người phạm tội thực hiện các hành vi tạo điều kiện cần thiết để thực hiện hành vi phạm tội. Bộ luật Hình sự Việt Nam đã quy định rõ ràng về khái niệm này qua các thời kỳ, từ Bộ luật Hình sự năm 1985 đến Bộ luật Hình sự năm 2015. Cụ thể, hành vi chuẩn bị phạm tội bao gồm việc tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện, hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực hiện tội phạm. Việc quy định chế định này không chỉ nhằm bảo vệ các quan hệ xã hội mà còn thể hiện chính sách hình sự nghiêm minh của Nhà nước. Hành vi chuẩn bị phạm tội chưa gây thiệt hại trực tiếp cho khách thể của tội phạm, nhưng lại có tính nguy hiểm cao, đe dọa đến an ninh và trật tự xã hội. Do đó, việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với hành vi này là cần thiết để ngăn chặn tội phạm ngay từ giai đoạn đầu. Điều này thể hiện sự phân hóa trách nhiệm hình sự đối với những hành vi có tính chất nguy hiểm cho xã hội.
II. Chuẩn bị phạm tội theo luật hình sự Việt Nam trước Bộ luật Hình sự năm 2015
Trước Bộ luật Hình sự năm 2015, chế định chuẩn bị phạm tội đã được quy định trong các bộ luật trước đó, cụ thể là Bộ luật Hình sự năm 1985 và năm 1999. Những quy định này đã tạo ra nền tảng cho việc hiểu và áp dụng chế định này trong thực tiễn. Bộ luật Hình sự năm 1985 đã đề cập đến việc chuẩn bị phạm tội trong một điều luật, cho thấy sự quan tâm của pháp luật đến giai đoạn này trong quá trình thực hiện tội phạm. Tuy nhiên, việc áp dụng chế định này vẫn còn gặp nhiều khó khăn và thiếu sót trong thực tiễn. Các nghiên cứu cho thấy rằng, mặc dù có những quy định rõ ràng, nhưng việc nhận diện và xử lý các hành vi chuẩn bị phạm tội vẫn còn nhiều bất cập. Điều này dẫn đến việc nhiều hành vi nguy hiểm không được xử lý kịp thời, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội. Do đó, cần thiết phải có những cải cách và hoàn thiện trong quy định pháp luật để nâng cao hiệu quả trong việc phòng ngừa và xử lý tội phạm.
III. Quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về chuẩn bị phạm tội
Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có những quy định cụ thể và chi tiết hơn về chế định chuẩn bị phạm tội. Điều 14 của bộ luật này đã định nghĩa rõ ràng về hành vi chuẩn bị phạm tội, đồng thời chỉ ra các trường hợp mà người chuẩn bị phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự. Sự khác biệt lớn nhất so với các bộ luật trước đó là việc quy định rõ ràng về các tội danh cụ thể mà người chuẩn bị phạm tội có thể phải chịu trách nhiệm. Điều này tạo ra một khung pháp lý chặt chẽ hơn, giúp các cơ quan chức năng có cơ sở để xử lý nghiêm minh các hành vi nguy hiểm. Hơn nữa, Bộ luật Hình sự năm 2015 còn nhấn mạnh đến việc phân hóa trách nhiệm hình sự, điều này có nghĩa là không phải tất cả các hành vi chuẩn bị phạm tội đều bị xử lý như nhau, mà tùy thuộc vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi. Điều này thể hiện sự tiến bộ trong nhận thức của pháp luật Việt Nam về việc xử lý tội phạm, nhằm bảo vệ quyền lợi của công dân và đảm bảo an ninh trật tự xã hội.
IV. Thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội và một số đề xuất
Thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội tại Việt Nam cho thấy nhiều vướng mắc và bất cập. Các cơ quan chức năng thường gặp khó khăn trong việc xác định hành vi nào được coi là chuẩn bị phạm tội và mức độ xử lý trách nhiệm hình sự phù hợp. Nhiều trường hợp, hành vi chuẩn bị phạm tội không được phát hiện kịp thời, dẫn đến việc tội phạm hoàn thành và gây ra thiệt hại cho xã hội. Để nâng cao hiệu quả áp dụng chế định này, cần thiết phải có những biện pháp hoàn thiện quy định pháp luật, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dân. Ngoài ra, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý các hành vi chuẩn bị phạm tội. Việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm ngay từ giai đoạn chuẩn bị sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại cho xã hội và nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm.
