Luận văn thạc sĩ về chuẩn bị phạm tội theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015

• Tác giả: Huỳnh Văn Trang
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Văn Hương
• Trường học: Trường Đại học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
• Đề tài: Chuẩn Bị Phạm Tội Theo Quy Định Của Bộ Luật Hình Sự 2015
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHUẨN BỊ PHẠM TỘI VÀ QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ CHUẨN BỊ PHẠM TỘI
• 1.1. Khái niệm chuẩn bị phạm tội, các hình thức của hành vi chuẩn bị phạm tội và ý nghĩa của việc quy định chế định chuẩn bị phạm tội
• 1.2. Chuẩn bị phạm tội theo luật hình sự Việt Nam trước Bộ luật Hình sự năm 2015
• 1.3. Chuẩn bị phạm tội theo quy định của Bộ luật Hình sự một số nước trên thế giới
• 1.4. Quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về chuẩn bị phạm tội
• 1.5. Phân biệt chuẩn bị phạm tội với phạm tội chưa đạt và một số trường hợp khác
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG CHẾ ĐỊNH CHUẨN BỊ PHẠM TỘI VÀ MỘT SỐ ĐỀ XUẤT
• 2.1. Thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội
• 2.2. Một số vướng mắc bất cập trong thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội
• 2.3. Một số đề xuất hoàn thiện Bộ luật Hình sự và nâng cao hiệu quả áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khái niệm chuẩn bị phạm tội các hình thức của hành vi chuẩn bị phạm tội và ý nghĩa của việc quy định chế định chuẩn bị phạm tội

Chuẩn bị phạm tội được hiểu là giai đoạn đầu tiên trong quá trình thực hiện tội phạm, nơi người phạm tội thực hiện các hành vi tạo điều kiện cần thiết để thực hiện hành vi phạm tội. Bộ luật Hình sự Việt Nam đã quy định rõ ràng về khái niệm này qua các thời kỳ, từ Bộ luật Hình sự năm 1985 đến Bộ luật Hình sự năm 2015. Cụ thể, hành vi chuẩn bị phạm tội bao gồm việc tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện, hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực hiện tội phạm. Việc quy định chế định này không chỉ nhằm bảo vệ các quan hệ xã hội mà còn thể hiện chính sách hình sự nghiêm minh của Nhà nước. Hành vi chuẩn bị phạm tội chưa gây thiệt hại trực tiếp cho khách thể của tội phạm, nhưng lại có tính nguy hiểm cao, đe dọa đến an ninh và trật tự xã hội. Do đó, việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với hành vi này là cần thiết để ngăn chặn tội phạm ngay từ giai đoạn đầu. Điều này thể hiện sự phân hóa trách nhiệm hình sự đối với những hành vi có tính chất nguy hiểm cho xã hội.

II. Chuẩn bị phạm tội theo luật hình sự Việt Nam trước Bộ luật Hình sự năm 2015

Trước Bộ luật Hình sự năm 2015, chế định chuẩn bị phạm tội đã được quy định trong các bộ luật trước đó, cụ thể là Bộ luật Hình sự năm 1985 và năm 1999. Những quy định này đã tạo ra nền tảng cho việc hiểu và áp dụng chế định này trong thực tiễn. Bộ luật Hình sự năm 1985 đã đề cập đến việc chuẩn bị phạm tội trong một điều luật, cho thấy sự quan tâm của pháp luật đến giai đoạn này trong quá trình thực hiện tội phạm. Tuy nhiên, việc áp dụng chế định này vẫn còn gặp nhiều khó khăn và thiếu sót trong thực tiễn. Các nghiên cứu cho thấy rằng, mặc dù có những quy định rõ ràng, nhưng việc nhận diện và xử lý các hành vi chuẩn bị phạm tội vẫn còn nhiều bất cập. Điều này dẫn đến việc nhiều hành vi nguy hiểm không được xử lý kịp thời, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội. Do đó, cần thiết phải có những cải cách và hoàn thiện trong quy định pháp luật để nâng cao hiệu quả trong việc phòng ngừa và xử lý tội phạm.

III. Quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về chuẩn bị phạm tội

Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có những quy định cụ thể và chi tiết hơn về chế định chuẩn bị phạm tội. Điều 14 của bộ luật này đã định nghĩa rõ ràng về hành vi chuẩn bị phạm tội, đồng thời chỉ ra các trường hợp mà người chuẩn bị phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự. Sự khác biệt lớn nhất so với các bộ luật trước đó là việc quy định rõ ràng về các tội danh cụ thể mà người chuẩn bị phạm tội có thể phải chịu trách nhiệm. Điều này tạo ra một khung pháp lý chặt chẽ hơn, giúp các cơ quan chức năng có cơ sở để xử lý nghiêm minh các hành vi nguy hiểm. Hơn nữa, Bộ luật Hình sự năm 2015 còn nhấn mạnh đến việc phân hóa trách nhiệm hình sự, điều này có nghĩa là không phải tất cả các hành vi chuẩn bị phạm tội đều bị xử lý như nhau, mà tùy thuộc vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi. Điều này thể hiện sự tiến bộ trong nhận thức của pháp luật Việt Nam về việc xử lý tội phạm, nhằm bảo vệ quyền lợi của công dân và đảm bảo an ninh trật tự xã hội.

IV. Thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội và một số đề xuất

Thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội tại Việt Nam cho thấy nhiều vướng mắc và bất cập. Các cơ quan chức năng thường gặp khó khăn trong việc xác định hành vi nào được coi là chuẩn bị phạm tội và mức độ xử lý trách nhiệm hình sự phù hợp. Nhiều trường hợp, hành vi chuẩn bị phạm tội không được phát hiện kịp thời, dẫn đến việc tội phạm hoàn thành và gây ra thiệt hại cho xã hội. Để nâng cao hiệu quả áp dụng chế định này, cần thiết phải có những biện pháp hoàn thiện quy định pháp luật, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho người dân. Ngoài ra, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý các hành vi chuẩn bị phạm tội. Việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm ngay từ giai đoạn chuẩn bị sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại cho xã hội và nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh tội phạm diễn ra đa dạng và phức tạp, việc xác định và xử lý các giai đoạn phạm tội trở thành vấn đề cấp thiết trong pháp luật hình sự. Theo ước tính, các hành vi phạm tội không chỉ xảy ra ở giai đoạn hoàn thành mà còn ở các giai đoạn chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt, mỗi giai đoạn có mức độ nguy hiểm xã hội khác nhau. Luận văn tập trung nghiên cứu chế định chuẩn bị phạm tội theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 của Việt Nam, nhằm làm rõ khái niệm, đặc điểm, mức độ trách nhiệm hình sự và thực tiễn áp dụng chế định này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các quy định pháp luật hiện hành và thực tiễn xét xử tại Việt Nam từ năm 2015 đến nay, với mục tiêu đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội trong công tác phòng chống tội phạm. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách hình sự, góp phần bảo vệ an ninh, trật tự xã hội và quyền lợi hợp pháp của công dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về giai đoạn phạm tội trong luật hình sự, bao gồm:

• Lý thuyết giai đoạn phạm tội: Phân chia quá trình phạm tội thành các giai đoạn chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và phạm tội hoàn thành, mỗi giai đoạn có đặc điểm và mức độ nguy hiểm xã hội khác nhau.
• Mô hình trách nhiệm hình sự phân hóa theo giai đoạn phạm tội: Xác định mức độ trách nhiệm hình sự tương ứng với từng giai đoạn phạm tội, trong đó hành vi chuẩn bị phạm tội có tính nguy hiểm thấp hơn nhưng vẫn phải chịu trách nhiệm trong một số trường hợp nhất định.
• Khái niệm chính: Chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội, hành vi khách quan của tội phạm, mức độ nguy hiểm cho xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

• Phân tích, tổng hợp các quy định pháp luật, tài liệu khoa học và các bản án liên quan đến chế định chuẩn bị phạm tội.
• So sánh pháp luật giữa Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 2015 với các Bộ luật Hình sự của một số quốc gia như Liên bang Nga, Trung Quốc, Nhật Bản để làm rõ điểm tương đồng và khác biệt.
• Nghiên cứu thực tiễn qua các vụ án điển hình và báo cáo của ngành tư pháp nhằm phát hiện những vướng mắc, bất cập trong áp dụng chế định.
• Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các văn bản pháp luật, giáo trình, bình luận khoa học và hồ sơ vụ án có liên quan trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến nay.
• Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện và mức độ liên quan đến đề tài nghiên cứu.
• Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, tập trung vào phân tích lý luận và thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Khái niệm và đặc điểm chuẩn bị phạm tội
   Chuẩn bị phạm tội được hiểu là hành vi tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra các điều kiện cần thiết để thực hiện tội phạm, chưa phải là hành vi khách quan của tội phạm và chưa gây thiệt hại trực tiếp cho khách thể. Ví dụ, hành vi mua súng, mài dao, hoặc khảo sát địa điểm phạm tội đều thuộc giai đoạn chuẩn bị phạm tội. Theo quy định tại Điều 14 Bộ luật Hình sự năm 2015, người chuẩn bị phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự nếu chuẩn bị phạm các tội nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.

2. Mức độ nguy hiểm và trách nhiệm hình sự
   Hành vi chuẩn bị phạm tội có tính nguy hiểm thấp hơn so với phạm tội chưa đạt và phạm tội hoàn thành. Người chuẩn bị phạm tội chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với một số tội nhất định, với mức hình phạt tối đa là 5 năm tù. Ví dụ, người chuẩn bị phạm tội giết người có thể bị phạt từ 1 đến 5 năm tù, trong khi tội giết người hoàn thành có mức phạt từ 7 đến 15 năm tù trở lên.

3. Thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội
   Qua phân tích các vụ án điển hình, như vụ án người chuẩn bị súng AK để giết người nhưng bị ngăn chặn kịp thời, cho thấy việc phân biệt chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt còn gặp nhiều khó khăn. Một số cơ quan tư pháp đã xác định đúng hành vi chuẩn bị phạm tội dựa trên các dấu hiệu như tìm kiếm công cụ, phương tiện và đối tượng phạm tội, trong khi một số trường hợp khác lại nhầm lẫn với phạm tội chưa đạt.

4. So sánh với pháp luật một số nước
   Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 2015 có nhiều điểm tương đồng với Bộ luật Hình sự Liên bang Nga và Trung Quốc về chế định chuẩn bị phạm tội, như việc xác định hành vi chuẩn bị phạm tội là hành vi tạo điều kiện cho việc thực hiện tội phạm và chỉ xử lý hình sự đối với các tội nghiêm trọng. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự Nhật Bản không có quy định chung về chuẩn bị phạm tội mà chỉ quy định cụ thể theo từng tội phạm.

Thảo luận kết quả

Việc quy định chế định chuẩn bị phạm tội trong Bộ luật Hình sự năm 2015 thể hiện chính sách hình sự nghiêm minh, nhằm ngăn chặn tội phạm ngay từ giai đoạn đầu, hạn chế thiệt hại cho xã hội. Mức độ trách nhiệm hình sự được phân hóa rõ ràng, phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng còn gặp khó khăn do sự đa dạng của hành vi chuẩn bị phạm tội và sự khác biệt trong nhận thức của các cơ quan tư pháp. So sánh với pháp luật quốc tế cho thấy Việt Nam đã có những điều chỉnh phù hợp với xu hướng chung, đồng thời vẫn giữ được tính nhân đạo trong xử lý hình sự. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ so sánh mức hình phạt giữa các giai đoạn phạm tội và bảng phân loại hành vi chuẩn bị phạm tội sẽ giúp minh họa rõ hơn các kết quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, tập huấn cho cán bộ tư pháp
   Đào tạo chuyên sâu về nhận diện và phân biệt các giai đoạn phạm tội, đặc biệt là chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt, nhằm nâng cao năng lực áp dụng pháp luật chính xác. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát, Tòa án.

2. Hoàn thiện quy định pháp luật
   Rà soát, sửa đổi, bổ sung các điều luật liên quan đến chuẩn bị phạm tội để làm rõ hơn các dấu hiệu nhận biết và trách nhiệm hình sự, tránh mâu thuẫn và chồng chéo. Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể: Quốc hội, Bộ Tư pháp.

3. Tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật
   Phổ biến kiến thức về chế định chuẩn bị phạm tội đến cộng đồng và các đối tượng có nguy cơ phạm tội nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Bộ Công an, các tổ chức xã hội.

4. Xây dựng hệ thống dữ liệu và phân tích vụ án
   Thiết lập cơ sở dữ liệu về các vụ án liên quan đến chuẩn bị phạm tội để phục vụ công tác nghiên cứu, đánh giá và điều chỉnh chính sách hình sự. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Viện Kiểm sát, Tòa án, Bộ Tư pháp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ tư pháp và pháp luật
   Giúp nâng cao hiểu biết về chế định chuẩn bị phạm tội, từ đó áp dụng chính xác trong xét xử và điều tra.

2. Giảng viên, sinh viên ngành Luật hình sự
   Cung cấp tài liệu nghiên cứu chuyên sâu về giai đoạn phạm tội, phục vụ giảng dạy và học tập.

3. Nhà làm luật và hoạch định chính sách
   Hỗ trợ trong việc hoàn thiện pháp luật hình sự và xây dựng chính sách phòng chống tội phạm hiệu quả.

4. Cơ quan phòng chống tội phạm và an ninh
   Giúp nhận diện sớm các hành vi phạm tội, từ đó có biện pháp ngăn chặn kịp thời, giảm thiểu thiệt hại xã hội.

Câu hỏi thường gặp

1. Chuẩn bị phạm tội là gì?
   Chuẩn bị phạm tội là hành vi tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra điều kiện cần thiết để thực hiện tội phạm, chưa phải là hành vi phạm tội hoàn chỉnh và chưa gây thiệt hại trực tiếp cho khách thể.

2. Người chuẩn bị phạm tội có phải chịu trách nhiệm hình sự không?
   Có, nếu chuẩn bị phạm tội đối với các tội nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng được quy định trong Bộ luật Hình sự, người đó sẽ chịu trách nhiệm hình sự với mức hình phạt thấp hơn so với tội phạm hoàn thành.

3. Phân biệt chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt như thế nào?
   Chuẩn bị phạm tội là giai đoạn tạo điều kiện cho việc phạm tội, chưa thực hiện hành vi khách quan của tội phạm. Phạm tội chưa đạt là trường hợp đã bắt đầu thực hiện hành vi phạm tội nhưng không hoàn thành do nguyên nhân ngoài ý muốn.

4. Tại sao cần quy định chế định chuẩn bị phạm tội?
   Việc quy định giúp ngăn chặn tội phạm ngay từ giai đoạn đầu, hạn chế thiệt hại cho xã hội, đồng thời thể hiện chính sách hình sự nghiêm minh và nhân đạo của Nhà nước.

5. Có thể giảm nhẹ hoặc miễn trách nhiệm hình sự đối với người chuẩn bị phạm tội không?
   Có thể, đặc biệt trong trường hợp người phạm tội tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội hoặc trong các trường hợp cụ thể theo quy định của pháp luật, người chuẩn bị phạm tội có thể được giảm nhẹ hoặc miễn trách nhiệm hình sự.

Kết luận

• Chuẩn bị phạm tội là giai đoạn tạo điều kiện cho việc thực hiện tội phạm, chưa phải hành vi khách quan của tội phạm và chưa gây thiệt hại trực tiếp cho khách thể.
• Người chuẩn bị phạm tội chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với một số tội nghiêm trọng, với mức hình phạt tối đa là 5 năm tù.
• Thực tiễn áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội còn gặp nhiều khó khăn do sự đa dạng của hành vi và nhận thức khác nhau giữa các cơ quan tư pháp.
• So sánh với pháp luật quốc tế cho thấy Việt Nam đã có những điều chỉnh phù hợp, đồng thời giữ được tính nhân đạo trong xử lý hình sự.
• Cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ tư pháp và tăng cường tuyên truyền để nâng cao hiệu quả áp dụng chế định chuẩn bị phạm tội.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm ngay từ giai đoạn chuẩn bị phạm tội, góp phần bảo vệ an ninh trật tự xã hội.