Vai Trò Của Nhân Viên Công Tác Xã Hội Trong Việc Nâng Cao Năng Lực Gia Đình Về Chăm Sóc Trẻ Tự Kỷ

Gia đình có trẻ tự kỷ đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm thiếu kiến thức về tự kỷ, khó khăn trong giao tiếp và tương tác với trẻ, áp lực tài chính do chi phí điều trị và can thiệp cao, và sự kỳ thị từ xã hội. Cha mẹ thường cảm thấy cô đơn, bất lực và không biết bắt đầu từ đâu để hỗ trợ con mình. Theo nghiên cứu của Đào Thị Lương (2014), đa số các gia đình có con bị tự kỷ đều gặp khó khăn, nhất là ở những vùng nông thôn. Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) cần thấu hiểu những khó khăn này để cung cấp sự hỗ trợ phù hợp và hiệu quả. Việc này giúp giảm bớt căng thẳng và nâng cao năng lực gia đình trong việc chăm sóc trẻ tự kỷ.

Can thiệp sớm là yếu tố then chốt để cải thiện sự phát triển của trẻ tự kỷ. Việc phát hiện và can thiệp sớm giúp trẻ giảm bớt các hành vi tiêu cực, tăng cường khả năng nhận thức và giao tiếp, và hòa nhập tốt hơn vào xã hội. Tác giả Đỗ Thị Hà (2015) đã nghiên cứu tầm quan trọng của công tác xã hội trong can thiệp sớm với trẻ tự kỷ. Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối gia đình với các dịch vụ can thiệp sớm, cung cấp thông tin về các phương pháp điều trị hiệu quả, và hỗ trợ gia đình thực hiện các bài tập và hoạt động tại nhà. Giáo dục đặc biệt và các chương trình cá nhân hóa là cần thiết để đáp ứng nhu cầu riêng của từng trẻ.

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến năng lực chăm sóc trẻ tự kỷ của cha mẹ, bao gồm trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc, tình trạng sức khỏe, mối quan hệ gia đình và sự hỗ trợ từ cộng đồng. Theo nghiên cứu của Vũ Thị Thu Hiền (2015), các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn phương thức can thiệp của cha mẹ có con tự kỷ. Cha mẹ có trình độ học vấn cao hơn thường có kiến thức tốt hơn về tự kỷ và các phương pháp điều trị. Sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng giúp cha mẹ giảm bớt căng thẳng và có thêm nguồn lực để chăm sóc con. Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) cần xem xét các yếu tố này để cung cấp sự hỗ trợ toàn diện và phù hợp.

Xác định nhu cầu cụ thể của gia đình là bước quan trọng để xây dựng kế hoạch can thiệp hiệu quả. Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) cần lắng nghe và thấu hiểu những khó khăn, mong muốn của gia đình. Nhu cầu có thể liên quan đến kiến thức về tự kỷ, kỹ năng chăm sóc và giao tiếp, hỗ trợ tâm lý, hỗ trợ tài chính, hoặc kết nối với các dịch vụ và nguồn lực cộng đồng. Việc xác định nhu cầu cụ thể giúp nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) tập trung vào những lĩnh vực quan trọng nhất và cung cấp sự hỗ trợ phù hợp nhất cho gia đình. Tư vấn và kết nối cộng đồng đóng vai trò then chốt.

Giáo dục và nâng cao nhận thức về chứng tự kỷ là nền tảng quan trọng để cha mẹ có thể chăm sóc con mình một cách hiệu quả. Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) có thể cung cấp thông tin về các đặc điểm của tự kỷ, các phương pháp điều trị và can thiệp, và các nguồn lực hỗ trợ. Giáo dục đặc biệt và các chương trình can thiệp được cá nhân hóa là cần thiết. NVCTXH có thể tổ chức các buổi hội thảo, lớp học, hoặc buổi tư vấn cá nhân để giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về tự kỷ và cách hỗ trợ con mình. Theo Nguyễn Thị Hà (2014), hoạt động tham vấn của công tác xã hội cho cha mẹ có con tự kỷ sẽ giúp cho các bậc cha mẹ giải quyết được phần nào vấn đề của bản thân, giúp họ có thêm thông tin, kiến thức về trẻ tự kỷ, giúp họ giảm bớt căng thẳng, áp lực trong cuộc sống hay có thể giúp họ tiếp cận với các nguồn lực hỗ trợ khác.

Giao tiếp và tương tác hiệu quả là yếu tố quan trọng để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa cha mẹ và trẻ tự kỷ. Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) có thể hướng dẫn cha mẹ các kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ, sử dụng hình ảnh và biểu tượng để hỗ trợ giao tiếp, và tạo ra các hoạt động vui chơi và học tập phù hợp với sở thích và khả năng của trẻ. Điều này giúp trẻ có nhu cầu giao tiếp, tương tác. NVCTXH cần khuyến khích cha mẹ sử dụng các kỹ năng này thường xuyên để tăng cường sự kết nối và hiểu biết lẫn nhau.

Trẻ tự kỷ thường có những hành vi đặc trưng có thể gây khó khăn cho gia đình. Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) có thể hướng dẫn cha mẹ các kỹ thuật can thiệp hành vi, như sử dụng khen thưởng và kỷ luật tích cực, tạo ra các quy tắc và thói quen rõ ràng, và giảm thiểu các yếu tố gây kích thích. Điều quan trọng là phải hiểu nguyên nhân của hành vi và có kế hoạch can thiệp phù hợp. NVCTXH cần hỗ trợ cha mẹ thực hiện các kỹ thuật này một cách kiên nhẫn và nhất quán để đạt được hiệu quả tốt nhất. Can thiệp nhóm và sự chăm sóc, giáo dục từ phía gia đình thì vai trò của NVCTXH cũng vô cùng quan trọng.

Trung tâm Hừng Đông là một ví dụ về mô hình hỗ trợ gia đình chăm sóc trẻ tự kỷ hiệu quả. Tại trung tâm, nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) cung cấp các dịch vụ tư vấn, hỗ trợ tâm lý, và kết nối gia đình với các dịch vụ can thiệp sớm, giáo dục đặc biệt, và phục hồi chức năng. NVCTXH cũng tổ chức các buổi sinh hoạt nhóm cho cha mẹ để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau. Chia sẻ kinh nghiệm thực tế về phương thức giáo dục.

Từ kinh nghiệm thực tế, có một số bài học kinh nghiệm và khuyến nghị cho mô hình hỗ trợ gia đình chăm sóc trẻ tự kỷ. Thứ nhất, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia, gia đình và cộng đồng. Thứ hai, cần cung cấp các dịch vụ hỗ trợ toàn diện và phù hợp với nhu cầu của từng gia đình. Thứ ba, cần giám sát và đánh giá hiệu quả của các dịch vụ để đảm bảo rằng gia đình nhận được sự hỗ trợ tốt nhất. Thứ tư, cần tăng cường kết nối cộng đồng để tạo ra môi trường hỗ trợ và hòa nhập cho trẻ tự kỷ. Đánh giá hiệu quả của các dịch vụ công tác xã hội.

Có nhiều tiêu chí để đánh giá sự tiến bộ của trẻ tự kỷ và gia đình. Đối với trẻ, các tiêu chí có thể bao gồm khả năng giao tiếp, tương tác, học tập, tự phục vụ, và quản lý hành vi. Đối với gia đình, các tiêu chí có thể bao gồm kiến thức về tự kỷ, kỹ năng chăm sóc và giao tiếp, khả năng quản lý căng thẳng, và sự tham gia vào các hoạt động hỗ trợ. Cần có sự đánh giá thường xuyên và toàn diện để theo dõi sự tiến bộ và điều chỉnh kế hoạch can thiệp.

Để nâng cao hiệu quả của các dịch vụ hỗ trợ gia đình chăm sóc trẻ tự kỷ, cần có sự phát triển của mạng lưới hỗ trợ và chính sách phù hợp. Mạng lưới hỗ trợ cần bao gồm các chuyên gia, gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội. Chính sách cần đảm bảo quyền lợi của trẻ tự kỷ và gia đình, cung cấp nguồn lực tài chính và nhân lực cho các dịch vụ hỗ trợ, và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng. Với số liệu công bố của Tổng cục Thống kê tháng 1 năm 2019 cho thấy có khoảng 6.2 triệu người khuyết tật từ 2 tuổi trở lên (chiếm khoảng 6.5% dân số) trong đó có khoảng 1 triệu người tự kỷ, tỉ lệ trẻ em mắc chứng tự kỷ ước tính là 1% số trẻ em sinh ra [33].

Nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) như một cầu nối giữa gia đình, cộng đồng và các dịch vụ hỗ trợ. Họ kết nối gia đình với các chuyên gia, tổ chức xã hội và các nguồn lực tài chính, giúp gia đình tiếp cận những thông tin, dịch vụ và sự hỗ trợ cần thiết. Theo Hà Thị Hoa và Phùng Thị Thu Huyền (2015), nghiên cứu này đã làm sáng tỏ vai trò nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) đối với trẻ tự kỷ, đó là vai trò “kết nối” giữa gia đình - trẻ - giáo viên - xã hội để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời cho trẻ, giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và hòa nhập cộng đồng [9].

Nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các mô hình hỗ trợ gia đình chăm sóc trẻ tự kỷ, phát triển các phương pháp can thiệp hiệu quả hơn, và khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến sự hòa nhập của trẻ tự kỷ vào xã hội. Các nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc nâng cao năng lực của nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) trong việc hỗ trợ gia đình chăm sóc trẻ tự kỷ và xây dựng mạng lưới hỗ trợ toàn diện hơn. Hướng nghiên cứu đến việc cung cấp dịch vụ và hỗ trợ tốt nhất. Cần nâng cao năng lực của các nhân viên công tác xã hội (NVCTXH) để mang đến dịch vụ tốt nhất.