Ứng Phó Với Stress Của Học Sinh Trung Học Phổ Thông Có Kiểu Nhân Cách Khác Nhau

• Tác giả: Lê Thị Phương Nga
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Đức Sơn
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Tâm lí học
• Đề tài: Ứng Phó Với Stress Của Học Sinh Trung Học Phổ Thông Có Kiểu Nhân Cách Khác Nhau
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
• 1.4. Giả thuyết khoa học
• 1.5. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
• 1.7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
• 1.8. Đóng góp mới của luận án
• 1.9. Cấu trúc của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ỨNG PHÓ VỚI STRESS CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÓ KIỂU NHÂN CÁCH KHÁC NHAU
• 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu
• 1.2. Tổng quan nghiên cứu về ứng phó với stress
• 1.3. Tổng quan nghiên cứu về kiểu nhân cách
• 1.4. Tổng quan nghiên cứu về mối liên hệ giữa kiểu nhân cách và cách ứng phó với stress
• 1.5. Lý luận về ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau
• 1.5.1. Ứng phó với stress
• 1.5.2. Học sinh trung học phổ thông
• 1.5.3. Kiểu nhân cách
• 1.5.4. Ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau
• 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau
• 1.7. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Tổ chức nghiên cứu
• 2.2. Các giai đoạn nghiên cứu. Địa bàn và khách thể nghiên cứu
• 2.3. Các phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
• 2.3.2. Phương pháp chuyên gia
• 2.3.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
• 2.3.4. Phương pháp phỏng vấn sâu
• 2.3.5. Phương pháp quan sát
• 2.3.6. Phương pháp nghiên cứu trường hợp
• 2.3.7. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học
• 2.4. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN VỀ ỨNG PHÓ VỚI STRESS CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÓ KIỂU NHÂN CÁCH KHÁC NHAU
• 3.1. Thực trạng về kiểu nhân cách của học sinh trung học phổ thông
• 3.1.1. Kiểu nhân cách của học sinh trung học phổ thông nói chung
• 3.1.2. Sự khác biệt về kiểu nhân cách của học sinh trung học phổ thông
• 3.2. Thực trạng về cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông
• 3.2.1. Đánh giá chung về cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông
• 3.2.2. Sự khác biệt về cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông
• 3.2.3. Thực trạng cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau
• 3.2.4. Thực trạng chung về cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau
• 3.2.5. Thực trạng về mối quan hệ giữa kiểu nhân cách và cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông
• 3.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau
• 3.2.7. Mối quan hệ giữa cách ứng phó với stress và một số yếu tố liên quan
• 3.2.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến cách ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau
• 3.3. Nghiên cứu trường hợp điển hình
• 3.3.1. Trường hợp thứ nhất: N.
• 3.3.2. Trường hợp thứ hai: L.
• 3.4. Các biện pháp góp phần nâng cao khả năng ứng phó với stress của học sinh THPT có kiểu nhân cách khác nhau
• 3.5. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC BÀI BÁO, CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Stress Học Đường và Ứng Phó ở THPT

Xã hội phát triển kéo theo nhiều áp lực lên học sinh THPT, đặc biệt là stress học đường. Các em phải đối mặt với áp lực học tập, thi cử, định hướng nghề nghiệp, và các mối quan hệ xã hội. Stress không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Nghiên cứu của Lazarus và Folkman (1984) nhấn mạnh rằng ứng phó là nỗ lực thay đổi nhận thức và hành vi để giải quyết các yêu cầu cụ thể. Do đó, việc trang bị kỹ năng ứng phó stress phù hợp là vô cùng quan trọng để giúp học sinh vượt qua giai đoạn này một cách hiệu quả.

1.1. Thực trạng stress và áp lực học tập ở học sinh THPT

Học sinh THPT phải đối mặt với nhiều áp lực, bao gồm kỳ thi tốt nghiệp, áp lực từ gia đình và bạn bè. Sự kỳ vọng quá lớn của cha mẹ và mâu thuẫn trong các mối quan hệ có thể gây ra căng thẳng học sinh THPT. Theo nghiên cứu, nhiều học sinh thiếu kiến thức và kỹ năng giải tỏa stress hiệu quả, dẫn đến các vấn đề tâm lý nghiêm trọng.

1.2. Tầm quan trọng của ứng phó stress tích cực cho học sinh

Cách ứng phó stress có vai trò quan trọng trong việc giải quyết vấn đề và có thêm kinh nghiệm. Ứng phó chủ động và tích cực giúp học sinh giảm thiểu tác động tiêu cực của stress đến sức khỏe và học tập. Ngược lại, ứng phó tiêu cực có thể làm trầm trọng thêm vấn đề và gây ra các hành vi không mong muốn.

II. Thách Thức Ảnh Hưởng Của Stress Đến Tâm Lý Học Sinh THPT

Stress ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều khía cạnh của cuộc sống học sinh THPT. Các nghiên cứu chỉ ra rằng ứng phó thiếu thích ứng có liên quan đến kết quả học tập giảm sút, trầm cảm, lo âu, rối loạn ăn uống và sử dụng chất kích thích. Việc không nhận diện và quản lý stress kịp thời có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe tinh thần học sinh và thể chất. Do đó, cần có sự can thiệp và hỗ trợ kịp thời để giúp các em vượt qua giai đoạn khó khăn này.

2.1. Các vấn đề tâm lý thường gặp do stress ở THPT

Stress có thể gây ra nhiều vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ và rối loạn ăn uống. Các em có thể cảm thấy mệt mỏi, mất hứng thú với các hoạt động yêu thích và khó tập trung vào học tập. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, khủng hoảng tâm lý có thể dẫn đến ý nghĩ tự tử.

2.2. Ảnh hưởng của stress đến kết quả học tập và sức khỏe

Stress ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng học tập và ghi nhớ của học sinh. Các em có thể gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức, làm bài tập và chuẩn bị cho các kỳ thi. Ngoài ra, stress còn làm suy giảm hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch và tiêu hóa.

2.3. Thiếu hụt kỹ năng ứng phó stress và hậu quả

Nhiều học sinh THPT thiếu kiến thức và kỹ năng ứng phó stress hiệu quả. Các em có thể sử dụng các biện pháp tiêu cực như trốn tránh, đổ lỗi cho người khác hoặc tự cô lập bản thân. Điều này không chỉ không giải quyết được vấn đề mà còn làm tăng thêm áp lực học tập và căng thẳng.

III. Phương Pháp Ứng Phó Stress Hiệu Quả Theo Kiểu Nhân Cách

Cách ứng phó stress hiệu quả phụ thuộc vào kiểu nhân cách của mỗi học sinh. Nghiên cứu cho thấy những người có tính cách hướng nội có thể tìm thấy sự bình yên trong các hoạt động cá nhân, trong khi người hướng ngoại có thể cần sự hỗ trợ từ bạn bè và gia đình. Việc hiểu rõ nhân cách học sinh và áp dụng các phương pháp giảm stress phù hợp sẽ giúp các em quản lý stress một cách hiệu quả và duy trì sức khỏe tinh thần tốt.

3.1. Tự nhận thức về kiểu nhân cách và cách ứng phó phù hợp

Học sinh cần hiểu rõ bản thân, bao gồm tính cách, điểm mạnh và điểm yếu. Các bài trắc nghiệm nhân cách như MBTI, Enneagram hoặc Big Five có thể giúp các em khám phá bản thân và tìm ra các phương pháp ứng phó stress phù hợp với kiểu nhân cách của mình.

3.2. Kỹ năng tự điều chỉnh cảm xúc và hành vi khi bị stress

Học sinh cần học cách tự điều chỉnh cảm xúc và hành vi khi đối mặt với stress. Các kỹ thuật như thiền định, yoga, kỹ thuật thở và thư giãn có thể giúp các em giảm căng thẳng và lo âu. Ngoài ra, việc lập kế hoạch, quản lý thời gian và ưu tiên công việc cũng giúp giảm áp lực học tập.

3.3. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình bạn bè và chuyên gia

Học sinh không nên ngại chia sẻ cảm xúc và tìm kiếm sự giúp đỡ từ gia đình, bạn bè và chuyên gia tâm lý. Sự hỗ trợ tâm lý học sinh từ những người xung quanh có thể giúp các em giải tỏa stress và tìm ra các giải pháp cho vấn đề của mình. Trong trường hợp cần thiết, liệu pháp tâm lý và tư vấn tâm lý có thể mang lại hiệu quả cao.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Xây Dựng Môi Trường Học Tập Hỗ Trợ

Vai trò của nhà trường và gia đình là vô cùng quan trọng trong việc tạo ra một môi trường học tập hỗ trợ và giảm thiểu stress cho học sinh. Các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, và các chương trình hỗ trợ tâm lý có thể giúp các em giải tỏa căng thẳng và phát triển các kỹ năng ứng phó. Sự quan tâm, lắng nghe và thấu hiểu từ giáo viên và phụ huynh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh vượt qua giai đoạn khó khăn này.

4.1. Vai trò của gia đình trong việc giảm stress cho học sinh

Gia đình cần tạo ra một môi trường yêu thương, tin tưởng và hỗ trợ để học sinh cảm thấy an toàn và được chấp nhận. Cha mẹ nên lắng nghe, chia sẻ và động viên con cái, thay vì tạo áp lực quá lớn về thành tích học tập. Việc khuyến khích con cái tham gia các hoạt động thể thao, nghệ thuật và xã hội cũng giúp giảm stress và phát triển toàn diện.

4.2. Xây dựng môi trường học tập tích cực và hỗ trợ tại trường

Nhà trường cần tạo ra một môi trường học tập thân thiện, cởi mở và tôn trọng sự khác biệt. Giáo viên nên quan tâm đến tâm lý học đường của học sinh, tạo điều kiện cho các em bày tỏ ý kiến và cảm xúc. Các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ và các chương trình tư vấn tâm lý cũng giúp học sinh giải tỏa stress và phát triển các kỹ năng ứng phó.

4.3. Các chương trình can thiệp và hỗ trợ tâm lý tại trường học

Nhà trường nên triển khai các chương trình can thiệp và hỗ trợ tâm lý cho học sinh, đặc biệt là những em có dấu hiệu trầm cảm, lo âu hoặc khủng hoảng tâm lý. Các chương trình này có thể bao gồm tư vấn cá nhân, tư vấn nhóm, liệu pháp nghệ thuật và các hoạt động giáo dục tâm lý.

V. Nghiên Cứu Điển Hình Ứng Phó Stress Của Học Sinh THPT

Nghiên cứu của Lê Thị Phương Nga (2021) về "Ứng phó với stress của học sinh trung học phổ thông có kiểu nhân cách khác nhau" đã chỉ ra rằng kiểu nhân cách có ảnh hưởng đến cách ứng phó stress. Học sinh có tính cách nhạy cảm thường có xu hướng sử dụng các biện pháp ứng phó tiêu cực hơn so với những người có tính cách mạnh mẽ. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của chỗ dựa xã hội và tinh thần lạc quan trong việc giúp học sinh quản lý stress hiệu quả.

5.1. Phân tích trường hợp học sinh có kiểu nhân cách nhạy cảm

Học sinh có tính cách nhạy cảm thường dễ bị stress hơn và có xu hướng sử dụng các biện pháp ứng phó tiêu cực như đổ lỗi cho bản thân, mơ tưởng và cô lập bản thân. Các em cần được hỗ trợ tâm lý đặc biệt để phát triển các kỹ năng ứng phó tích cực và xây dựng sự tự tin.

5.2. Phân tích trường hợp học sinh có kiểu nhân cách hướng ngoại

Học sinh có tính cách hướng ngoại thường có xu hướng tìm kiếm sự hỗ trợ xã hội khi bị stress. Các em thích chia sẻ cảm xúc với bạn bè và gia đình, tham gia các hoạt động xã hội và tìm kiếm lời khuyên từ những người xung quanh. Việc duy trì các mối quan hệ tốt đẹp là một yếu tố quan trọng giúp các em quản lý stress hiệu quả.

VI. Kết Luận Tương Lai Của Ứng Phó Stress Ở Học Sinh THPT

Việc ứng phó stress hiệu quả là một kỹ năng quan trọng giúp học sinh THPT vượt qua những thách thức trong học tập và cuộc sống. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội để tạo ra một môi trường hỗ trợ và trang bị cho các em những kỹ năng ứng phó cần thiết. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về stress và ứng phó ở học sinh THPT để đưa ra các giải pháp phù hợp và hiệu quả hơn.

6.1. Tổng kết các biện pháp ứng phó stress hiệu quả cho THPT

Các biện pháp ứng phó stress hiệu quả cho học sinh THPT bao gồm tự nhận thức, tự điều chỉnh, tìm kiếm sự hỗ trợ, xây dựng môi trường học tập tích cực và tham gia các chương trình can thiệp tâm lý. Việc áp dụng các biện pháp này cần phù hợp với kiểu nhân cách và hoàn cảnh cụ thể của mỗi học sinh.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo về stress và ứng phó ở THPT

Các nghiên cứu tiếp theo về stress và ứng phó ở học sinh THPT cần tập trung vào việc xác định các yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ, đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp và phát triển các công cụ đo lường stress và ứng phó phù hợp với văn hóa Việt Nam. Ngoài ra, cần có thêm các nghiên cứu về ảnh hưởng của mạng xã hội và thời gian biểu sinh hoạt đến stress của học sinh.