Ứng Dụng Mô Hình Quyết Định Đa Tiêu Chuẩn Trong Đánh Giá Kinh Tế Xanh Tại Các Xã Đảo

Kinh tế xanh là nền kinh tế ít phát thải cacbon, tiết kiệm tài nguyên và tạo ra công bằng xã hội. Kinh tế xanh không thay thế phát triển bền vững mà là chiến lược kinh tế để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Mô hình kinh tế xanh là mô hình phải tiếp cận liên ngành và hệ thống, đó là sự kết hợp giữa ba thành tố: Kinh tế - Xã hội - Môi trường. Kinh tế xanh có nghĩa là những hoạt động (trong nền kinh tế) tạo ra lợi nhuận hoặc giá trị có ích lợi, hướng đến phát triển cuộc sống của cộng đồng xã hội con người (đặc biệt là yếu tố văn hóa), đồng thời những hoạt động này thân thiện với môi trường (thành tố quan trọng), ba yếu tố này đạt trạng thái cân bằng sẽ thỏa mãn tính bền vững.

Việc xây dựng mô hình kinh tế xanh áp dụng cho xã đảo ven bờ nhằm tạo sinh kế bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, thu hút người dân bám đảo và di dân từ đất liền ra đảo. Từ đó, nâng cao vị trí của xã đảo như "cửa ngõ" hàng hải của đất nước trong giao lưu với quốc tế và khu vực, và đặc biệt là việc đảm bảo an ninh quốc phòng, phát triển kinh tế biển. Các xã đảo ven bờ là một địa bàn chiến lược quan trọng của đất nước, nơi có thể tạo ra những đột phá trong hoạch định chiến lược kinh tế hướng ra biển gắn với xuất khẩu và hợp tác kinh tế quốc tế trong chiến lược tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam từ nay đến 2050.

Cộng đồng dân cư sống trên các đảo do tách biệt với đất liền nên thường có đời sống gặp nhiều khó khăn về tìm sinh kế phù hợp, y tế, giáo dục và các lợi ích xã hội khác. Họ đã và đang phải đối mặt với nhiều vấn đề gay gắt như tình trạng cạn kiệt tài nguyên tại chỗ, ô nhiễm môi trường và hậu quả gây ra do thiên tai với mức độ ngày càng gia tăng. Ở nhiều đảo, các hoạt động kinh tế mang tính tự cấp, tự phát và thiếu các mô hình phát triển bền vững.

Do vậy, cư dân trên nhiều đảo có mức sống, chất lượng cuộc sống thấp, hay gặp các rủi ro trong cuộc sống do thiên tai và bệnh tật. Đó là một trong những lý do quan trọng dẫn tới tình trạng cuộc sống không ổn định và di cư vào đất liền, hoặc nhiều đảo không thu hút được dân cư đến sinh sống. Chính vì cần thiết nghiên cứu và xây dựng mô hình kinh tế xanh áp dụng cho xã đảo ven bờ nhằm tạo sinh kế bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, thu hút người dân bám đảo và di dân từ đất liền ra đảo.

Phương pháp số mờ phân tích thứ bậc và điểm lý tưởng, xếp hạng tiêu chí mô hình kinh tế xanh. Đề tài nghiên cứu sử dụng mô hình ra quyết định đa tiêu chuẩn để lựa chọn, xây dựng bộ chỉ tiêu kinh tế xanh cho các xã đảo huyện đảo Cát Bà, Hải Phòng. Từ đó đánh giá mức độ phù hợp của từng xã đảo, đưa ra các giải pháp hỗ trợ để hoàn thiện xây dựng mô hình.

Để xác định được các yếu tố đầu vào của mô hình kinh tế xanh ở mỗi xã đảo cần đánh giá các yếu tố môi trường, nguồn vốn tự và các thách thức đến tính bền vững. Xây dựng mô hình kinh tế xanh phù hợp cho các xã đảo, triển khai để đánh giá và hoàn thiện mô hình là mục tiêu chủ chốt của nhiệm vụ. Sau đó, đề xuất các giải pháp nhân rộng mô hình kinh tế xanh cho các xã đảo ven biển Việt Nam.

Kinh tế xanh là nền kinh tế ít phát thải cacbon, tiết kiệm tài nguyên và tạo ra công bằng xã hội. Kinh tế xanh không thay thế phát triển bền vững mà là chiến lược kinh tế để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Mô hình kinh tế xanh là mô hình phải tiếp cận liên ngành và hệ thống, đó là sự kết hợp giữa ba thành tố: Kinh tế - Xã hội - Môi trường.

Việt Nam đã ban hành Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh từ năm 2012, và Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2014 - 2020, đây là căn cứ để các Bộ ngành triển khai kế hoạch hành động của mình (Thủ tướng Chính phủ, 2010). Tăng trưởng xanh ở Việt Nam là một phương thức thúc đẩy quá trình thay đổi các mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế, nhằm khai thác tối đa lợi thế cạnh tranh, tăng hiệu quả kinh tế, nhằm sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó biến đổi khí hậu, góp phần xóa đói giảm nghèo, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững (Trương Quang Học, 2015; Nguyễn Văn Hậu, 2015).

Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư, cùng với các giải pháp đồng bộ về công nghệ, tài chính và quản lý. Đồng thời, cần chú trọng đến việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương, đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường.

Việt Nam đang hội tụ những điều kiện thuận lợi như điều kiện tự nhiên, xã hội đến chủ trương, chính sách. Với lợi thế nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, có nguồn năng lượng mặt trời dồi dào, năng lượng gió phong phú, sinh vật tăng trưởng nhanh (Nguyễn Tuấn Hùng, 2013). Nhằm chuyển đổi mô hình kinh tế từ “kinh tế nâu” sang “kinh tế xanh” hướng tới phát triển bền vững, trong đó lấy tăng trưởng xanh là trọng tâm thực hiện, nhằm giảm thiểu phát thải cacbon, duy trì vốn tự nhiên, phục hồi và duy trì hệ sinh thái, tăng phúc lợi, thích ứng với biến đổi khí hậu (Nguyễn Thế Chinh, 2011).

Sự thành công của mô hình kinh tế xanh tại các xã đảo sẽ là tiền đề quan trọng để nhân rộng ra các vùng biển khác, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước. Trong định hướng “phát triển xanh lam” ở biển và đại dương có một số hướng mang tính chủ đạo được quốc tế khuyến cáo như: bảo vệ và phục hồi các hệ sinh thái, đa dạng sinh học biển, phát triển thị trường cacbon, tăng cường quản lý đáy biển, thay đổi phương thức quản lý nghề cá và nuôi trồng hải sản ở các cấp trong khu vực và quốc gia; đồng thời bình đẳng, không bao cấp và khai thác bền vững, thích ứng với quá trình dâng cao mực nước biển và biến đổi khí hậu.

Phát triển kinh tế xanh là con đường tất yếu để đảm bảo tương lai bền vững cho các xã đảo ven biển Việt Nam. Bằng cách ứng dụng các mô hình và giải pháp phù hợp, có thể khai thác tối đa tiềm năng của các xã đảo, đồng thời bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.