Ứng Dụng Công Cụ GIS và Ảnh Viễn Thám Để Quy Hoạch Phát Triển Lâm Nghiệp Tại Huyện Yên Thế, Bắc Giang

Yên Thế là huyện miền núi, vùng đầu nguồn của tỉnh Bắc Giang, có vai trò quan trọng trong điều hòa nguồn nước, hạn chế lũ lụt, bảo vệ đất và môi trường. Vấn đề quản lý tài nguyên rừng của huyện Yên Thế đang gặp nhiều khó khăn cần được giải quyết. Điều đó thể hiện ở việc chưa tuân thủ nguyên tắc cơ bản về xây dựng rừng phòng hộ đầu nguồn, mà trước tiên là phân cấp đầu nguồn và quản lý sử dụng đất. Hậu quả đó gây nhiều khó khăn cho công tác quản lý, chỉ đạo phát triển lâm nghiệp và đã làm ảnh hưởng đến khả năng của rừng, hạn chế đến phát triển kinh tế - xã hội.

Quy hoạch lâm nghiệp bền vững đóng vai trò then chốt trong việc bảo tồn và phát triển tài nguyên rừng, đảm bảo cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Việc khai thác hợp lý nguồn tài nguyên rừng và đất rừng đang là mục tiêu chiến lược của một nền lâm nghiệp bền vững. Tuy nhiên, những con số thống kê gần đây ở Việt Nam cho thấy tỷ lệ diện tích đất có rừng đã giảm đi khá nhanh, năm 1943 tỷ lệ che phủ của rừng là 43% thì tới năm 1990 chỉ còn 28,4% tổng diện tích cả nước.

Sức ép từ gia tăng dân số dẫn đến nhu cầu sử dụng các sản phẩm từ rừng của con người ngày càng cao nên diện tích và chất lượng rừng không ngừng bị suy kiệt. Diện tích đất nông nghiệp ở mỗi tiểu khu cần được tách ra và giao cho người dân địa phương phát triển sản xuất nông nghiệp, cụ thể là trồng cây lương thực và thực phẩm, đáp ứng nhu cầu sử dụng tại chỗ. Có làm như vậy mới giải quyết được những bất hợp lý trong công tác quản lý rừng đầu nguồn nói riêng cũng như phát triển kinh tế xã hội nói chung ở huyện Yên Thế hiện nay.

Trên thực tế, huyện Yên Thế vẫn sử dụng cấp tiểu khu để quản lý rừng đầu nguồn, việc quy hoạch vẫn dựa vào phương pháp thủ công đó là chồng xếp bản đồ bằng tay. Nên độ chính xác không cao, phụ thuộc nhiều vào yếu tố chủ quan của con người. Hiện trạng sử dụng đất còn nhiều bất cập, chồng chéo, chưa phù hợp với quy hoạch tổng thể.

Ph-¬ng ph¸p viÔn th¸m lµ ph-¬ng ph¸p sö dông bøc x¹ ®iÖn tõ nh- mét ph-¬ng tiÖn ®Ó ®iÒu tra, ®o ®¹c nh÷ng ®Æc tÝnh cña c¸c ®èi t-îng trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt ®· ph¶n x¹, hÊp thô hoÆc ph¸t sinh ra c¸c bøc x¹ ®iÖn tõ theo c¸c gi¶i phæ víi nh÷ng c-êng ®é nhÊt ®Þnh. Các thông tin được thu nhận thông qua các thiết bị quét hay chụp được gắn trên vệ tinh, các phản xạ phổ từ mặt trái đất sau khi được thu nhận sẽ chuyển thành sóng điện từ và được truyền về các trạm thu trên mặt đất.

HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý (GIS) lµ c«ng cô c«ng nghÖ ®-îc dïng ®Ó tËp hîp, l-u tr÷, xö lý vµ ph©n tÝch th«ng tin (th«ng tin kh«ng gian vµ phi kh«ng gian) th«ng qua c¸c hÖ thèng c«ng cô tin häc vµ m¸y tÝnh. Ph-¬ng ph¸p nµy cho phÐp ®¸nh gi¸ tæng thÓ víi t-¬ng quan cña nhiÒu yÕu tè theo kh«ng gian vµ thêi gian.

§Êt feralit mïn trªn nói cã mÇu x¸m ®en, ph©n bè hÇu hÕt c¸c x· cã ®é cao >700m. Lo¹i ®Êt nµy ®-îc h×nh thµnh tõ c¸c lo¹i ®¸ mÑ phiÕn th¹ch sÐt, phiÕn th¹ch Mica vµ ®¸ hçn hîp víi tÇng ®Êt máng < 50 cm. §Êt feralit mÇu x¸m vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ Sa th¹ch, PhiÕn th¹ch sÐt ph©n bè chñ yÕu ë c¸c vïng nói thÊp gåm c¶ trªn c¸c vïng ®åi. Nhãm ®Êt nµy cã thµnh phÇn c¬ giíi tõ thÞt nhÑ ®Õn thÞt trung b×nh.

Hệ thống quản lý lâm nghiệp của huyện có Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hạt kiểm lâm và ở tất cả các xã có Ban lâm nghiệp xã. Chức năng chính của phòng, hạt và các ban là thực hiện nhiệm vụ trồng rừng, khoanh nuôi phục hồi rừng, dịch vụ và tư vấn kỹ thuật. Công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân được thực hiện qua nhiều hình thức như truyền thanh truyền hinh, tập huấn… họ đã thấy được lợi ích của công tác bảo vệ rừng nên tự nguyện tham gia quản lý, bảo vệ rừng.

Bản đồ quy hoạch sử dụng đất chi tiết bao gồm các thông tin về phân loại đất, đánh giá khả năng sử dụng đất, và xác định các khu vực cần bảo tồn. Dựa trên bản đồ, có thể đưa ra các quyết định quản lý đất đai hiệu quả hơn. Huyện thông qua lực lượng kiểm lâm và lâm trường đã tiến hành giao đất, khoán bảo vệ rừng cho các tập thể, cá nhân, hộ gia đình quản lý, bảo vệ và sử dụng lâu dài.

Đánh giá hiệu quả kinh tế - sinh thái của quy hoạch thông qua các chỉ số như tăng độ che phủ rừng, cải thiện chất lượng rừng, tăng thu nhập cho người dân địa phương, và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Kết quả đánh giá sẽ cung cấp cơ sở cho việc điều chỉnh và hoàn thiện quy hoạch. Việc sử dụng bền vững tài nguyên đất rừng, bảo vệ môi trường sinh thái, và nâng cao đời sống người dân địa phương là mục tiêu.

Việc áp dụng công nghệ hệ thống thông tin địa lý (GIS), viễn thám và nguyên tắc kinh tế - sinh thái vào quản lý tài nguyên như một nhu cầu khách quan. Đối với ngành lâm nghiệp, việc ứng dụng hệ thống thông tin địa lý và ảnh viễn thám đã được áp dụng và có nhiều thành tựu tốt đẹp. Tiếp tục đầu tư vào công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực là cần thiết.

Cần có những chính sách hỗ trợ phát triển lâm nghiệp bền vững, bao gồm chính sách về quản lý đất đai, chính sách về tài chính, và chính sách về khoa học công nghệ. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan, bao gồm chính quyền địa phương, các nhà khoa học, và cộng đồng địa phương. Việc kết hợp GIS, RS với các công cụ quản lý khác sẽ góp phần bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng một cách bền vững.