Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong giáo dục đã trở thành xu thế tất yếu nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Theo Quyết định số 711/QĐ-TTg năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ, đến năm 2020, 100% giáo viên phổ thông phải có khả năng ứng dụng CNTT trong giảng dạy. Thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông, với sự phát triển kinh tế - xã hội và giáo dục phổ thông, đã triển khai nhiều biện pháp ứng dụng CNTT trong các trường trung học phổ thông (THPT). Tuy nhiên, thực trạng cho thấy việc ứng dụng CNTT còn nhiều hạn chế như trang thiết bị chưa được sử dụng hiệu quả, giáo viên chưa đồng đều về trình độ CNTT, và việc quản lý ứng dụng CNTT chưa thực sự khoa học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường THPT trên địa bàn thị xã Gia Nghĩa, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu tập trung khảo sát trong giai đoạn hiện nay, với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại hai trường THPT tiêu biểu trên địa bàn. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc hoạch định chính sách, nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT, đồng thời hỗ trợ giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường tương tác và nâng cao năng lực học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và ứng dụng CNTT trong dạy học. Thuyết quản lý khoa học của F. Taylor nhấn mạnh việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt hiệu quả tối ưu trong hoạt động. Lý thuyết quản lý hiện đại định nghĩa quản lý là quá trình tác động có định hướng của người quản lý đến đối tượng quản lý để đạt mục tiêu đề ra, bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

Về ứng dụng CNTT trong giáo dục, nghiên cứu vận dụng mô hình phát triển ứng dụng CNTT qua các giai đoạn: từ lập trình và thực hành, đào tạo dựa trên máy tính, đào tạo qua mạng Internet, e-learning đến mô hình mạng xã hội và nội dung mở. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Ứng dụng CNTT trong dạy học: sử dụng thiết bị, phần mềm và mạng Internet để hỗ trợ quá trình giảng dạy và học tập.
  • Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học: quá trình tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm đảm bảo việc ứng dụng CNTT đạt hiệu quả trong dạy học.
  • Giáo án điện tử: bài giảng được thiết kế và trình bày bằng các công cụ CNTT nhằm tăng tính sinh động và hấp dẫn.
  • Phần mềm dạy học: các ứng dụng hỗ trợ giảng dạy, giúp giáo viên và học sinh tương tác hiệu quả hơn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn. Phương pháp lý luận gồm phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa tài liệu liên quan đến quản lý và ứng dụng CNTT trong giáo dục. Phương pháp thực tiễn bao gồm:

  • Quan sát: theo dõi hoạt động ứng dụng CNTT trong giảng dạy tại các trường THPT.
  • Điều tra bằng phiếu hỏi: thu thập dữ liệu từ 70 cán bộ quản lý, giáo viên và 380 học sinh được chọn ngẫu nhiên tại hai trường THPT trên địa bàn thị xã Gia Nghĩa.
  • Phỏng vấn sâu: với hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên để làm rõ thực trạng và các biện pháp quản lý.
  • Phân tích thống kê: sử dụng tỉ lệ phần trăm và kiểm nghiệm thống kê để xử lý số liệu thu thập được.

Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2018-2019, với mục tiêu đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò CNTT trong dạy học: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của CNTT trong đổi mới phương pháp giảng dạy, tuy nhiên chỉ khoảng 60% giáo viên thường xuyên ứng dụng CNTT trong các tiết dạy.
  2. Cơ sở vật chất và thiết bị CNTT: Các trường đã được trang bị phòng máy tính và thiết bị đa phương tiện, nhưng chỉ khoảng 50% số phòng học có thể sử dụng hiệu quả cho việc dạy học ứng dụng CNTT do hạn chế về số lượng thiết bị và hạ tầng mạng.
  3. Quản lý và tổ chức ứng dụng CNTT: Ban chỉ đạo ứng dụng CNTT được thành lập tại các trường, nhưng công tác lập kế hoạch, tổ chức tập huấn và kiểm tra đánh giá còn chưa đồng bộ, chỉ đạt khoảng 65% mức độ thực hiện theo kế hoạch đề ra.
  4. Khả năng ứng dụng CNTT của giáo viên: Khoảng 70% giáo viên có trình độ CNTT cơ bản, nhưng chỉ 40% có kỹ năng thiết kế giáo án điện tử và sử dụng phần mềm dạy học hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do cơ sở vật chất chưa đồng bộ, nguồn lực đầu tư còn hạn chế, và sự khác biệt về trình độ CNTT giữa các giáo viên. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng phổ biến ở các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương tự. Việc thiếu các chính sách hỗ trợ đồng bộ và chương trình bồi dưỡng chuyên sâu cho giáo viên là điểm nghẽn lớn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ứng dụng CNTT theo từng nhóm giáo viên, bảng tổng hợp mức độ trang bị thiết bị CNTT tại các trường, và biểu đồ tròn phân bố nhận thức của cán bộ quản lý về vai trò CNTT. Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên và cải thiện công tác quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch phát triển ứng dụng CNTT đồng bộ: Các trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết về đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và đào tạo giáo viên, với mục tiêu nâng tỷ lệ tiết dạy ứng dụng CNTT lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo.
  2. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về thiết kế giáo án điện tử, sử dụng phần mềm dạy học và kỹ năng quản lý lớp học trực tuyến, nhằm nâng cao kỹ năng cho ít nhất 90% giáo viên trong 1 năm tới.
  3. Cải thiện công tác quản lý và kiểm tra ứng dụng CNTT: Thành lập Ban chỉ đạo ứng dụng CNTT chuyên trách, xây dựng tiêu chuẩn đánh giá và kiểm tra định kỳ việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy, đảm bảo tính liên tục và hiệu quả.
  4. Đầu tư nâng cấp hạ tầng CNTT và thiết bị dạy học: Ưu tiên trang bị phòng học đa phương tiện, nâng cấp mạng Internet và bảo trì thiết bị hiện có, nhằm đảm bảo 100% phòng học có thể sử dụng CNTT hiệu quả trong 3 năm tới.
  5. Khuyến khích phong trào thi đua và khen thưởng: Tổ chức các cuộc thi thiết kế bài giảng điện tử, khen thưởng giáo viên có thành tích xuất sắc trong ứng dụng CNTT, tạo động lực thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý ứng dụng CNTT, hỗ trợ hoạch định chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.
  2. Giáo viên THPT: Nắm bắt các phương pháp ứng dụng CNTT trong giảng dạy, kỹ năng thiết kế giáo án điện tử và sử dụng phần mềm dạy học để nâng cao chất lượng bài giảng.
  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và công nghệ: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ứng dụng CNTT trong giáo dục phổ thông, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
  4. Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh, thành phố: Tham khảo mô hình quản lý và các biện pháp đề xuất để triển khai ứng dụng CNTT hiệu quả tại các địa phương có điều kiện tương tự.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THPT Gia Nghĩa còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do cơ sở vật chất chưa đồng bộ, trình độ CNTT của giáo viên chưa đồng đều, và công tác quản lý chưa thực sự hiệu quả. Ví dụ, chỉ khoảng 50% phòng học có thiết bị đủ điều kiện sử dụng CNTT thường xuyên.

  2. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch phát triển đồng bộ, bồi dưỡng giáo viên, cải thiện công tác kiểm tra đánh giá, đầu tư hạ tầng và thiết bị, cùng với khuyến khích phong trào thi đua. Các biện pháp này đã được khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi.

  3. Giáo viên cần có những kỹ năng CNTT nào để ứng dụng hiệu quả trong dạy học?
    Giáo viên cần thành thạo sử dụng máy tính, phần mềm trình chiếu PowerPoint, tìm kiếm và khai thác tài liệu trên Internet, cũng như kỹ năng thiết kế giáo án điện tử và sử dụng các phần mềm dạy học chuyên môn.

  4. Vai trò của cán bộ quản lý trong việc ứng dụng CNTT là gì?
    Cán bộ quản lý chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc ứng dụng CNTT, đồng thời tạo điều kiện về cơ sở vật chất và bồi dưỡng năng lực cho giáo viên nhằm đảm bảo mục tiêu giáo dục.

  5. Ứng dụng CNTT mang lại lợi ích gì cho học sinh?
    CNTT giúp học sinh tăng hứng thú học tập, phát triển kỹ năng tự học, tư duy sáng tạo, và khả năng xử lý thông tin đa chiều. Qua đó, học sinh có thể tiếp cận kiến thức một cách sinh động và hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường THPT thị xã Gia Nghĩa đã đạt được những kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, năng lực giáo viên và công tác quản lý.
  • Nghiên cứu đã làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT phù hợp với điều kiện địa phương.
  • Các biện pháp đề xuất bao gồm xây dựng kế hoạch đồng bộ, bồi dưỡng giáo viên, nâng cấp hạ tầng, cải thiện công tác kiểm tra và khuyến khích phong trào thi đua.
  • Kết quả khảo nghiệm cho thấy các biện pháp có tính cấp thiết và khả thi, góp phần nâng cao chất lượng dạy học ứng dụng CNTT.
  • Đề nghị các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các cơ quan liên quan triển khai thực hiện các giải pháp trong thời gian tới để đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp quản lý đã đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong giáo dục phổ thông. Các nhà quản lý và giáo viên được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy học và quản lý giáo dục.