Nghiên cứu nguồn gốc của gia đình và nhà nước trong chế độ tư hữu

Tác phẩm “Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của nhà nước” ra đời vào cuối thế kỷ 19, dựa trên bản thảo của Karl Marx tóm tắt công trình nghiên cứu của Lewis Henry Morgan về xã hội cổ đại. Friedrich Engels đã hoàn thiện tác phẩm này với mục đích chứng minh quan điểm duy vật lịch sử, vạch rõ quá trình tan rã của chế độ công xã nguyên thủy và sự hình thành xã hội có giai cấp. Tác phẩm ra đời trong bối cảnh tư tưởng tư sản đang thần thánh hóa gia đình tư sản và chế độ tư hữu. Engels muốn vạch trần quan điểm sai trái này, khẳng định nguồn gốc kinh tế của sự biến đổi xã hội và gia đình. Ông sử dụng công trình của Morgan như một “chìa khóa” để giải mã lịch sử Hy Lạp, La Mã và Đức cổ đại, đồng thời phê phán thái độ không công nhận công lao của Morgan từ các nhà khoa học đương thời. Mục đích xuyên suốt của tác phẩm là làm rõ quá trình phát triển của xã hội loài người, khẳng định nguyên lý duy vật lịch sử, và vạch ra quy luật tất yếu của sự phát triển sản xuất sẽ dẫn đến xã hội cộng sản, nơi chế độ tư hữu, giai cấp và nhà nước không còn tồn tại.

Engels lần theo sự phát triển của gia đình qua các hình thức: gia đình huyết thống, gia đình Punalua, gia đình cặp đôi và gia đình một vợ một chồng. Ông cho rằng sự phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sở hữu là yếu tố quyết định sự biến đổi của gia đình. Sự xuất hiện của chế độ tư hữu bắt nguồn từ việc thuần dưỡng gia súc, tạo ra của cải dư thừa và mong muốn chiếm hữu. Engels chỉ rõ chế độ tư hữu là nguyên nhân dẫn đến sự phân chia giai cấp và sự xuất hiện của nhà nước. Nhà nước ra đời như một công cụ để bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị, duy trì trật tự xã hội và đàn áp giai cấp bị trị. Ông phân tích sự hình thành nhà nước Aten, La Mã và Giéc-manh để minh chứng cho luận điểm này. Mỗi trường hợp đều cho thấy sự liên hệ mật thiết giữa biến đổi kinh tế - xã hội và sự xuất hiện của nhà nước. "Nhà nước là sản phẩm của một xã hội đã phát triển tới một giai đoạn nhất định", Engels viết, và nó mang bản chất giai cấp rõ ràng.

Tác phẩm không chỉ dừng lại ở việc phân tích quá khứ mà còn hướng đến tương lai. Engels dự đoán về sự tiêu vong của chế độ tư hữu, giai cấp và nhà nước khi lực lượng sản xuất phát triển đến một trình độ nhất định. Ông tin tưởng vào một xã hội cộng sản, nơi con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột, sống trong bình đẳng, tự do và hạnh phúc. Tình yêu, hôn nhân và gia đình trong xã hội tương lai sẽ được xây dựng trên nền tảng tình yêu tự nguyện, bình đẳng giữa nam và nữ. Những tư tưởng của Engels trong tác phẩm có giá trị thực tiễn to lớn, đặc biệt là đối với phong trào cộng sản và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nó cung cấp cơ sở khoa học để phê phán chế độ tư bản, khẳng định tính tất yếu của chủ nghĩa xã hội và định hướng cho việc xây dựng xã hội mới.

Tác phẩm “Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của nhà nước” có ý nghĩa quan trọng đối với Việt Nam trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nó khẳng định con đường phát triển tất yếu của lịch sử là đi lên chủ nghĩa xã hội, củng cố niềm tin vào sự nghiệp đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Đảng ta vận dụng sáng tạo tư tưởng của Engels vào hoàn cảnh cụ thể của đất nước, xác định nhiệm vụ trọng tâm là công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển lực lượng sản xuất, thực hiện công bằng xã hội và xây dựng gia đình văn hóa mới. Việc Đảng ta kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân chính là sự vận dụng đúng đắn những tư tưởng cốt lõi của tác phẩm. Tác phẩm cũng nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa.