Nghiên cứu tỷ lệ nhiễm leptospira và các yếu tố nguy cơ tại Mộc Hóa, Long An

• Tác giả: Nguyen Tan Thanh
• Người hướng dẫn: TS. Đường Chi Mai
• Trường học: Trường Đại Học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Thú Y
• Đề tài: Tỷ Lệ Nhiễm Leptospira Và Yếu Tố Nguy Cơ Tại Mộc Hóa, Long An
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Giới thiệu về Leptospira
• 1.2. Đặc điểm nuôi cấy
• 1.3. Sức đề kháng
• 1.4. Cấu trúc kháng nguyên
• 1.5. Độc tố Leptospira
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Nội dung 1: Điều tra tình hình chăn nuôi bò tại huyện Mộc Hóa, Long An
• 2.4. Nội dung 2: Khảo sát tỷ lệ bò có kháng thể kháng Leptospira và xác định các yếu tố nguy cơ đối với hộ có bò dương tính với Leptospira
• 2.5. Phương pháp lấy mẫu
• 2.6. Phương pháp xét nghiệm vi ngưng kết nhanh trên phiến kính (MAT: microscopic agglutination test)
• 2.7. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: QUÁ TRÌNH LIÊN QUAN
• 3.1. Tình hình chăn nuôi bò tại huyện Mộc Hóa, Long An
• 3.2. Tỷ lệ hộ có bò dương tính với Leptospira theo vùng và các yếu tố khảo sát
• 3.3. Hiệu giá kháng thể của bò dương tính với Leptospira
• 3.4. Mối liên quan giữa số serovar và hiệu giá kháng thể Leptospira với dấu hiệu lâm sàng trên bò bị nhiễm
• 4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH SÁCH CÁC BẢNG
• DANH SÁCH CÁC HÌNH

I. Giới thiệu về Leptospira

Bệnh Leptospirosis là một bệnh truyền nhiễm do xoắn khuẩn thuộc giống Leptospira gây ra. Bệnh này có thể lây từ động vật sang người, gây ra nhiều triệu chứng nghiêm trọng như sốt, đau cơ, và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Theo nghiên cứu, nhiễm leptospira có thể xảy ra khi con người tiếp xúc với nước hoặc môi trường bị ô nhiễm bởi nước tiểu của động vật nhiễm bệnh. Đặc biệt, chuột được xác định là nguồn lây chính của Leptospira, với tỷ lệ nhiễm cao ở các loài chuột khác nhau. Nghiên cứu cho thấy, bệnh leptospirosis không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn gây thiệt hại kinh tế lớn cho ngành chăn nuôi. Do đó, việc hiểu rõ về tỷ lệ nhiễm và các yếu tố nguy cơ liên quan là rất cần thiết để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

II. Tỷ lệ nhiễm Leptospira tại Mộc Hóa Long An

Nghiên cứu được thực hiện tại huyện Mộc Hóa, tỉnh Long An, với mục tiêu đánh giá tỷ lệ nhiễm leptospira trong huyết thanh của bò. Kết quả cho thấy, tỷ lệ huyết thanh nhiễm Leptospira theo đàn là 32,67% và ở cấp độ cá thể là 22,67%. Các yếu tố nguy cơ phổ biến liên quan đến nhiễm leptospira bao gồm sự hiện diện của chuột, nguồn nước sử dụng cho bò uống, và hình thức chăn nuôi. Đặc biệt, có 17 serovar Leptospira được phát hiện, trong đó ba serovar phổ biến nhất là Icterohaemorhagiae, Panama, và Hustbiride. Kết quả này cho thấy mức độ nhiễm Leptospira ở bò tại Mộc Hóa là khá cao, từ đó đặt ra nguy cơ lây nhiễm cho con người, đặc biệt là những người làm việc trong ngành chăn nuôi.

III. Các yếu tố nguy cơ liên quan đến nhiễm Leptospira

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố nguy cơ liên quan đến nhiễm leptospira ở bò tại Mộc Hóa. Sự hiện diện của chuột trong khu vực chăn nuôi là một trong những yếu tố chính. Ngoài ra, việc sử dụng nguồn nước không đảm bảo cho bò uống cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Hình thức chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi thả rông, cũng được xác định là một yếu tố nguy cơ quan trọng. Những yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của bò mà còn có thể gây ra những rủi ro cho sức khỏe cộng đồng. Việc nhận diện và quản lý các yếu tố nguy cơ này là cần thiết để giảm thiểu sự lây lan của bệnh leptospirosis.

IV. Biện pháp phòng ngừa và điều trị

Để giảm thiểu tỷ lệ nhiễm Leptospira và ngăn ngừa bệnh leptospirosis, cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Việc cải thiện điều kiện vệ sinh trong chăn nuôi, kiểm soát sự hiện diện của chuột, và đảm bảo nguồn nước sạch cho bò uống là những biện pháp quan trọng. Ngoài ra, việc tiêm phòng cho bò cũng cần được thực hiện để giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Các biện pháp này không chỉ bảo vệ sức khỏe của bò mà còn bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là những người làm việc trong ngành chăn nuôi. Cần có sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và người chăn nuôi để thực hiện hiệu quả các biện pháp này.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh Leptospirosis là một bệnh truyền nhiễm quan trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và ngành chăn nuôi gia súc trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, đặc biệt ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, bệnh này gây thiệt hại kinh tế đáng kể do ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng sinh sản của bò. Nghiên cứu được thực hiện tại huyện Mộc Hóa, tỉnh Long An, nơi có đàn bò khoảng 2.202 con với 384 hộ chăn nuôi, nhằm đánh giá tỷ lệ nhiễm Leptospira và các yếu tố nguy cơ liên quan đến sự xuất hiện kháng thể kháng Leptospira trong huyết thanh bò. Nghiên cứu cắt ngang này thu thập 300 mẫu huyết thanh từ 150 hộ chăn nuôi, sử dụng phản ứng vi ngưng kết (MAT) với 24 serovar Leptospira để xác định mức độ nhiễm. Kết quả cho thấy tỷ lệ nhiễm Leptospira ở cấp độ đàn là 32,67%, và ở cấp độ cá thể là 22,67%. Các yếu tố nguy cơ chính bao gồm sự hiện diện của chuột, nguồn nước mặt sử dụng cho bò uống và phương thức chăn nuôi. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cảnh báo nguy cơ lây nhiễm Leptospira từ bò sang người, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp phòng chống bệnh hiệu quả tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về dịch tễ học bệnh truyền nhiễm và sinh học của vi khuẩn Leptospira. Leptospira là vi khuẩn Gram âm, hình xoắn, có khả năng tồn tại trong môi trường ẩm ướt và lây truyền qua nước tiểu của động vật mang mầm bệnh. Các khái niệm chính bao gồm:

• Serovar Leptospira: Các chủng huyết thanh khác nhau của Leptospira, có tính đặc hiệu với vật chủ và mức độ gây bệnh khác nhau.
• Phản ứng vi ngưng kết (MAT): Phương pháp xét nghiệm huyết thanh học để phát hiện kháng thể kháng Leptospira, được sử dụng làm tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán.
• Yếu tố nguy cơ dịch tễ: Các điều kiện hoặc hành vi làm tăng khả năng nhiễm bệnh, như sự hiện diện của chuột, nguồn nước ô nhiễm, và phương thức chăn nuôi.
• Tỷ lệ huyết thanh dương tính: Tỷ lệ mẫu huyết thanh có hiệu giá kháng thể ≥ 1:100, biểu thị mức độ phơi nhiễm với Leptospira.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 6/2021 đến tháng 3/2022 tại huyện Mộc Hóa, Long An. Tổng cộng 150 hộ chăn nuôi bò được chọn ngẫu nhiên theo ba vùng địa lý khác nhau, thu thập 300 mẫu huyết thanh từ 300 con bò. Mẫu máu được lấy từ tĩnh mạch tai hoặc tĩnh mạch cổ, bảo quản lạnh và vận chuyển về phòng xét nghiệm tại Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Tiền Giang.

Phương pháp xét nghiệm sử dụng phản ứng vi ngưng kết trên phiến kính (MAT) với bộ kháng nguyên gồm 24 serovar Leptospira do Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh cung cấp. Mẫu được xem là dương tính khi hiệu giá kháng thể ≥ 1:100 với mức độ ngưng kết từ ++ trở lên. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Minitab 17.0 và STATA 11, phân tích logistic đa biến để xác định các yếu tố nguy cơ liên quan đến tỷ lệ nhiễm Leptospira. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ nhiễm Leptospira: Tỷ lệ bò có mẫu huyết thanh dương tính với Leptospira ở cấp độ đàn là 32,67%, và ở cấp độ cá thể là 22,67%. Tỷ lệ này phản ánh mức độ phơi nhiễm cao của đàn bò tại huyện Mộc Hóa.

2. Yếu tố nguy cơ liên quan: Phân tích đa biến cho thấy sự hiện diện của chuột trong khu vực chăn nuôi làm tăng nguy cơ nhiễm Leptospira lên 7,31 lần (p=0,047). Sử dụng nguồn nước mặt cho bò uống làm tăng nguy cơ lên 9,97 lần (p=0,022). Phương thức chăn thả ban ngày cũng làm tăng nguy cơ lên 10,48 lần (p=0,019).

3. Phân bố serovar Leptospira: Có 17 serovar được phát hiện trong số 24 serovar khảo sát. Ba serovar phổ biến nhất là Icterohaemorhagiae (66,18%), Panama (26,47%) và Hustbiride (22,06%). Tỷ lệ nhiễm nhiều serovar trên cùng một cá thể bò chiếm 48,53%, với trường hợp nhiễm đến 6 serovar chiếm 0,33%.

4. Hiệu giá kháng thể: Ở hiệu giá 1/100, tỷ lệ dương tính với serovar Icterohaemorhagiae là 48,89%, Panama 55,56%, Hustbiride 46,67%. Tỷ lệ bò có biểu hiện lâm sàng bệnh chiếm 20,59%, chủ yếu liên quan đến các serovar Icterohaemorhagiae, Panama và Pyrogenes.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ phơi nhiễm Leptospira ở bò tại Mộc Hóa là khá cao, tương đồng với các nghiên cứu tại các vùng khác trong nước và quốc tế. Sự hiện diện của chuột là yếu tố nguy cơ quan trọng, phù hợp với các báo cáo trước đây cho thấy chuột là nguồn chứa và truyền bệnh chính của Leptospira. Việc sử dụng nguồn nước mặt làm tăng nguy cơ do nước này dễ bị ô nhiễm bởi nước tiểu của động vật mang mầm bệnh, đặc biệt trong điều kiện chăn thả tự do.

Phân bố serovar đa dạng phản ánh sự phức tạp của hệ sinh thái Leptospira tại địa phương, trong đó serovar Icterohaemorhagiae và Panama là những chủng phổ biến, có khả năng gây bệnh nghiêm trọng cho bò và người. Việc phát hiện nhiều serovar trên cùng một cá thể bò cho thấy khả năng phơi nhiễm đa dạng và nguy cơ lây lan bệnh cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhiễm từng serovar và bảng phân tích logistic đa biến các yếu tố nguy cơ, giúp minh họa rõ ràng mối liên hệ giữa các biến số và tỷ lệ nhiễm bệnh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường kiểm soát loài gặm nhấm: Thực hiện các biện pháp diệt chuột và ngăn chặn sự xâm nhập của chuột vào khu vực chăn nuôi nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm Leptospira. Chủ thể thực hiện: hộ chăn nuôi và chính quyền địa phương. Thời gian: ngay lập tức và duy trì thường xuyên.

2. Cải thiện nguồn nước sử dụng cho bò: Khuyến khích sử dụng nước giếng hoặc nước đã qua xử lý thay vì nước mặt để giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Chủ thể thực hiện: hộ chăn nuôi, cơ quan thú y và nông nghiệp. Thời gian: trong vòng 6 tháng tới.

3. Thay đổi phương thức chăn nuôi: Khuyến khích chăn nuôi nhốt hoàn toàn hoặc bán nhốt để hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm và các vật chủ trung gian. Chủ thể thực hiện: hộ chăn nuôi, các tổ chức hỗ trợ nông nghiệp. Thời gian: 1 năm.

4. Tăng cường tiêm phòng vaccine Leptospira: Áp dụng chương trình tiêm phòng vaccine cho đàn bò nhằm giảm tỷ lệ nhiễm và hạn chế lây lan bệnh. Chủ thể thực hiện: cơ quan thú y, hộ chăn nuôi. Thời gian: triển khai trong vòng 12 tháng.

5. Nâng cao nhận thức và đào tạo: Tổ chức các khóa tập huấn về phòng chống Leptospira cho người chăn nuôi và cán bộ thú y địa phương. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp, Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh. Thời gian: 6 tháng đầu năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người chăn nuôi bò tại các vùng có nguy cơ cao: Nghiên cứu cung cấp thông tin về tỷ lệ nhiễm và các yếu tố nguy cơ, giúp họ áp dụng biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

2. Cán bộ thú y và chuyên gia dịch tễ học: Tài liệu chi tiết về phương pháp xét nghiệm, phân tích dịch tễ và các yếu tố nguy cơ giúp nâng cao năng lực chẩn đoán và kiểm soát bệnh.

3. Nhà quản lý và hoạch định chính sách nông nghiệp: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chương trình phòng chống bệnh Leptospira phù hợp với điều kiện địa phương.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Thú y, Khoa học Nông nghiệp: Là nguồn tài liệu tham khảo quý giá về dịch tễ học, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực bệnh truyền nhiễm động vật.

Câu hỏi thường gặp

1. Leptospira là gì và tại sao nó nguy hiểm cho bò?
   Leptospira là vi khuẩn xoắn khuẩn gây bệnh Leptospirosis, có thể gây sốt, vàng da, sảy thai và giảm sản lượng sữa ở bò. Bệnh cũng có thể lây sang người, gây nguy hiểm cho sức khỏe cộng đồng.

2. Phản ứng vi ngưng kết (MAT) được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
   MAT là phương pháp xét nghiệm huyết thanh học để phát hiện kháng thể kháng Leptospira trong mẫu huyết thanh bò, giúp xác định tỷ lệ nhiễm và phân loại serovar gây bệnh.

3. Yếu tố nguy cơ nào ảnh hưởng lớn nhất đến tỷ lệ nhiễm Leptospira ở bò?
   Sự hiện diện của chuột, sử dụng nguồn nước mặt và phương thức chăn thả ban ngày là những yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm Leptospira đáng kể.

4. Có thể phòng ngừa bệnh Leptospira ở bò bằng cách nào?
   Phòng ngừa hiệu quả bao gồm kiểm soát chuột, cải thiện nguồn nước, thay đổi phương thức chăn nuôi, tiêm phòng vaccine và duy trì vệ sinh chuồng trại.

5. Tại sao việc phát hiện nhiều serovar trên cùng một cá thể bò lại quan trọng?
   Việc nhiễm nhiều serovar cho thấy mức độ phơi nhiễm đa dạng và nguy cơ lây lan bệnh cao, đòi hỏi biện pháp phòng chống toàn diện và theo dõi chặt chẽ.

Kết luận

• Tỷ lệ nhiễm Leptospira ở bò tại huyện Mộc Hóa, Long An là 32,67% ở cấp độ đàn và 22,67% ở cấp độ cá thể, phản ánh mức độ phơi nhiễm cao.
• Các yếu tố nguy cơ chính gồm sự hiện diện của chuột, nguồn nước mặt và phương thức chăn thả ban ngày làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh đáng kể.
• Có 17 serovar Leptospira được phát hiện, trong đó Icterohaemorhagiae, Panama và Hustbiride là phổ biến nhất.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp phòng chống bệnh Leptospira hiệu quả tại địa phương.
• Đề xuất các giải pháp kiểm soát chuột, cải thiện nguồn nước, thay đổi phương thức chăn nuôi và tiêm phòng vaccine nhằm giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm trong vòng 1 năm tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và người chăn nuôi cần phối hợp triển khai các biện pháp phòng chống bệnh ngay từ bây giờ để bảo vệ sức khỏe đàn bò và cộng đồng.