I. Tổng quan về dịch tễ học rối loạn phổ tự kỷ
Nghiên cứu dịch tễ học về rối loạn phổ tự kỷ (RLPTK) ở trẻ em từ 18-30 tháng tuổi tại Việt Nam giai đoạn 2017-2019 đã chỉ ra rằng tỷ lệ mắc RLPTK đang gia tăng. Theo số liệu, tỷ lệ mắc RLPTK ở trẻ em tại Việt Nam dao động từ 4-5‰. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có các chương trình can thiệp sớm và hiệu quả. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể cải thiện đáng kể khả năng phục hồi của trẻ. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, mặc dù có sự gia tăng nhận thức về RLPTK, nhưng nhiều trẻ vẫn bị chẩn đoán muộn do thiếu hụt trong hệ thống chăm sóc sức khỏe. Những bất thường trong phát triển của trẻ RLPTK không chỉ ảnh hưởng đến bản thân trẻ mà còn tác động lớn đến gia đình và xã hội.
1.1. Đặc điểm của trẻ em mắc rối loạn phổ tự kỷ
Trẻ em mắc rối loạn phổ tự kỷ thường có những đặc điểm nổi bật như thiếu hụt trong giao tiếp xã hội và hành vi lặp đi lặp lại. Những trẻ này thường gặp khó khăn trong việc tương tác với người khác, thể hiện qua việc không duy trì giao tiếp mắt hoặc không phản ứng với những âm thanh xung quanh. Các nghiên cứu cho thấy rằng, trẻ RLPTK có thể phát triển bình thường cho đến 30 tháng tuổi, nhưng sau đó có sự chậm phát triển rõ rệt. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sàng lọc và phát hiện sớm để có thể can thiệp kịp thời.
II. Phân tích các yếu tố liên quan đến rối loạn phổ tự kỷ
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ. Các yếu tố này bao gồm yếu tố cá nhân, gia đình, và các yếu tố trước, trong và sau sinh. Đặc biệt, yếu tố gia đình có vai trò quan trọng trong việc phát hiện và can thiệp sớm. Cha mẹ có hiểu biết về RLPTK sẽ có khả năng nhận diện sớm các triệu chứng và đưa trẻ đến các cơ sở y tế. Tuy nhiên, nhiều gia đình vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ chẩn đoán và can thiệp do thiếu thông tin và sự kỳ thị xã hội.
2.1. Yếu tố gia đình và xã hội
Yếu tố gia đình có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ. Nghiên cứu cho thấy rằng, những gia đình có kiến thức hạn chế về RLPTK thường gặp khó khăn trong việc đưa trẻ đến các dịch vụ y tế. Sự kỳ thị và phân biệt đối xử trong xã hội cũng là một rào cản lớn, khiến cho nhiều gia đình không dám công khai tình trạng của trẻ. Điều này dẫn đến việc trẻ không được can thiệp kịp thời, ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của trẻ.
III. Rào cản trong tiếp cận dịch vụ chẩn đoán và can thiệp
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều rào cản trong việc tiếp cận dịch vụ chẩn đoán và can thiệp cho trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ. Những rào cản này bao gồm sự thiếu hụt về dịch vụ, nhận thức sai lầm của xã hội, và sự kỳ thị đối với trẻ RLPTK. Nhiều gia đình không biết đến các dịch vụ có sẵn hoặc không tin tưởng vào hiệu quả của các phương pháp can thiệp. Điều này dẫn đến việc trẻ không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời, ảnh hưởng đến khả năng phục hồi và phát triển của trẻ.
3.1. Thiếu hụt dịch vụ và thông tin
Thiếu hụt dịch vụ chẩn đoán và can thiệp là một trong những rào cản lớn nhất đối với các gia đình có trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ. Nhiều gia đình không biết đến các dịch vụ có sẵn hoặc không có khả năng tài chính để tiếp cận. Hơn nữa, sự thiếu hụt thông tin về RLPTK trong cộng đồng cũng góp phần làm gia tăng sự kỳ thị và phân biệt đối xử với trẻ mắc bệnh. Việc nâng cao nhận thức và cung cấp thông tin đầy đủ về RLPTK là rất cần thiết để giúp các gia đình có thể tiếp cận dịch vụ một cách hiệu quả.
