Đặc Điểm Dịch Tễ Học Và Thực Hành Phòng Ngừa Bệnh Tay Chân Miệng Tại Gò Công, Tiền Giang

• Tác giả: Đoàn Văn Hiệp
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Tuyết Xương
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Dịch Tễ Học Bệnh Tay Chân Miệng Tại Gò Công, Tiền Giang
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 3. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 3.1. Định nghĩa dịch tễ học
• 3.2. Giới thiệu chung về bệnh Tay chân miệng
• 3.3. Lịch sử của bệnh Tay chân miệng
• 3.4. Đặc điểm dịch tễ học của bệnh tay chân miệng
• 3.4.1. Tác nhân gây bệnh
• 3.4.2. Triệu chứng lâm sàng
• 3.4.3. Phân độ và điều trị
• 3.4.4. Nguồn truyền và phương thức lây truyền
• 3.4.5. Đặc điểm về tuổi mắc bệnh
• 3.4.6. Đặc điểm mắc bệnh theo giới tính
• 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 4.3. Phương pháp thu thập số liệu
• 4.4. Công cụ thu thập số liệu
• 4.5. Tổ chức thực hiện thu thập số liệu
• 4.6. Biến nghiên cứu
• 4.7. Thước đo và tiêu chuẩn đánh giá
• 4.8. Phân tích số liệu
• 4.9. Hạn chế, sai số và biện pháp khắc phục
• 4.10. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 5.1. Mô tả đặc điểm dịch tễ học ca bệnh TCM tại thị xã Gò Công 2017
• 5.1.1. Đặc điểm của trẻ trong nghiên cứu
• 5.1.2. Những triệu chứng chính
• 5.1.3. Những triệu chứng nặng
• 5.1.4. Triệu chứng kèm theo các ca bệnh TCM ở trẻ
• 5.1.5. Vị trí phỏng nước các ca bệnh ở trẻ
• 5.1.6. Phân độ các trường hợp bệnh
• 5.1.7. Loại ca bệnh ghi nhận
• 5.1.8. Tiền sử tiếp xúc
• 5.1.9. Nguồn nước sử dụng
• 5.1.10. Yếu tố dùng chung
• 5.2. Mô tả thực hành phòng bệnh và xử trí khi trẻ mắc TCM của người chăm sóc chính
• 5.2.1. Thực hành phòng ngừa bệnh TCM
• 5.2.2. Thực hành rửa tay của người chăm sóc trẻ
• 5.2.3. Thực hành rửa tay cho trẻ
• 5.2.4. Thực hành lau rửa đồ chơi của trẻ
• 5.2.5. Thực hành lau chùi sàn nhà, nơi chơi đùa của trẻ
• 5.2.6. Thực hành vệ sinh ăn uống cho trẻ
• 5.2.7. Thực hành xử lý phân của trẻ
• 5.2.8. Mô tả thực hành xử trí khi trẻ mắc bệnh
• 5.2.9. Mối liên quan giữa thực hành xử trí khi mắc bệnh với các đặc điểm của người chăm sóc chính
• 5.3. Một số đặc điểm dịch tễ ca bệnh bệnh tay chân miệng trên địa bàn thị xã Gò Công năm 2017
• 5.3.1. Thực hành phòng bệnh của người chăm sóc chính
• 5.3.2. Thực hành xử trí khi trẻ mắc bệnh
• 5.3.3. Mối liên quan giữa thực hành phòng bệnh và thực hành xử trí khi mắc bệnh với các đặc tính mẫu nghiên cứu
• 5.3.4. Hạn chế của nghiên cứu
• 5.3.5. Một số đặc điểm dịch tễ học bệnh TCM tại Gò Công, Tiền Giang năm 2017
• 5.3.6. Mối liên quan giữa thực hành phòng bệnh và xử trí khi trẻ mắc bệnh với các đặc tính mẫu nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• Phụ lục 1: Biến số nghiên cứu
• Phụ lục 2: Phiếu điều tra bệnh TCM
• Phụ lục 3: Phiếu điều tra thực hành phòng ngừa và xử trí bệnh Tay chân miệng
• Phụ lục 4: Đánh giá Thực hành xử trí phòng chống bệnh TCM

I. Tổng quan về Dịch tễ học Bệnh Tay Chân Miệng ở Gò Công

Bệnh tay chân miệng (TCM) là một bệnh truyền nhiễm phổ biến, đặc biệt ở trẻ em dưới 5 tuổi. Bệnh gây ra bởi các loại virus đường ruột, chủ yếu là Coxsackievirus A16 (CA16) và Enterovirus 71 (EV71). Dịch tễ học tay chân miệng có tính chất lây lan nhanh chóng, dễ gây thành dịch và là một vấn đề y tế công cộng đáng quan tâm. Tại Gò Công, Tiền Giang, tình hình tình hình dịch tay chân miệng Gò Công cũng diễn biến phức tạp, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt từ cộng đồng và ngành y tế. Việc nghiên cứu các đặc điểm dịch tễ học của bệnh là vô cùng quan trọng để đưa ra các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả, giảm thiểu nguy cơ lây lan và biến chứng nguy hiểm.

1.1. Lịch sử phát triển bệnh tay chân miệng Tiền Giang

Bệnh TCM được mô tả lần đầu tiên vào năm 1957 tại Canada. Sau đó, năm 1959, bệnh chính thức được đặt tên tại Anh. Cho đến năm 2003, bệnh TCM do EV71 mới được phát hiện và phân lập lần đầu tại thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. Từ năm 2005-2010 số bệnh nhân có xu hướng gia tăng mạnh và gây tử vong ở nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước. Nghiên cứu dịch tễ bệnh tay chân miệng có ý nghĩa quan trọng trong việc theo dõi sự thay đổi và phân bố của bệnh, từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa và kiểm soát bệnh một cách hiệu quả. Việc nắm bắt lịch sử và diễn biến của bệnh giúp các nhà khoa học và các chuyên gia y tế có cái nhìn toàn diện hơn về bệnh TCM.

1.2. Tác nhân gây bệnh và phương thức lây truyền tay chân miệng Gò Công

Bệnh TCM gây ra do nhóm vi-rút đường ruột, trong đó có các vi-rút Coxsackies, Echo, Enterovirus 71 (EV71) và CA16. Bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa: thức ăn, nước uống, bàn tay, đồ dùng cá nhân, đặc biệt là đồ chơi. Các yếu tố làm gia tăng sự lây truyền và bùng phát dịch bao gồm: mật độ dân số cao, sống chật chội, điều kiện vệ sinh kém, thiếu nhà vệ sinh, thiếu hoặc không có nước sạch phục vụ cho sinh hoạt hàng ngày. Việc hiểu rõ về tác nhân gây bệnh và đường lây truyền là cơ sở quan trọng để xây dựng các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát bệnh hiệu quả. Từ đó, người dân có thể thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân và môi trường, góp phần ngăn chặn sự lây lan của bệnh TCM.

II. Thách thức vấn đề về phòng chống tay chân miệng Tiền Giang

Mặc dù ngành y tế đã triển khai nhiều hoạt động phòng chống, tình hình dịch tễ học tay chân miệng Gò Công vẫn diễn biến phức tạp. Bệnh chưa có vắc-xin phòng bệnh và thuốc điều trị đặc hiệu. Các biện pháp phòng bệnh chủ yếu dựa vào vệ sinh cá nhân và cách ly, phụ thuộc vào thực hành của người chăm sóc. Nghiên cứu này nhằm làm rõ thực trạng phòng chống bệnh, tìm ra các yếu tố liên quan đến thực hành phòng ngừa và xử trí, từ đó đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp. Theo báo cáo của Trung tâm Y tế thị xã Gò Công, năm 2017 có 210 ca mắc, cao gấp 2,4 lần so với năm 2016. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có những nghiên cứu sâu rộng hơn về bệnh TCM.

2.1. Sự phức tạp trong công tác phòng chống tay chân miệng

Việc phòng chống bệnh TCM gặp nhiều khó khăn do bệnh lây lan nhanh chóng, không có vắc-xin phòng bệnh và thuốc điều trị đặc hiệu. Các biện pháp phòng bệnh chủ yếu dựa vào vệ sinh cá nhân và cách ly, phụ thuộc vào thực hành của người chăm sóc. Tuy nhiên, nhiều người chăm sóc chưa có đầy đủ kiến thức và kỹ năng về phòng bệnh, dẫn đến hiệu quả phòng bệnh chưa cao. Ngoài ra, bệnh TCM có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của trẻ em. Do đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế, gia đình và cộng đồng trong công tác phòng chống bệnh TCM.

2.2. Thiếu hụt thông tin về thực hành phòng ngừa tay chân miệng ở trẻ

Tại thị xã Gò Công chưa có nhiều nghiên cứu về thực hành xử trí khi mắc bệnh TCM của người chăm sóc chính khi trẻ mắc bệnh. Câu hỏi đặt ra là đặc điểm bệnh TCM tại thị xã Gò Công như thế nào? Việc thực hành phòng ngừa và xử trí khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng của người chăm sóc chính và các yếu tố nào liên quan tại đến thực trạng này? Cần có thêm thông tin về thực hành phòng ngừa bệnh TCM của người chăm sóc chính để có thể xây dựng các chương trình can thiệp hiệu quả.

III. Phương pháp Nghiên Cứu Dịch Tễ Tay Chân Miệng tại Gò Công

Nghiên cứu sử dụng phương pháp cắt ngang phân tích dựa trên dữ liệu từ 206 phiếu thông tin ca bệnh TCM và phỏng vấn 176 người chăm sóc chính của trẻ mắc bệnh năm 2017. Nghiên cứu tập trung vào mô tả đặc điểm dịch tễ học của bệnh, thực hành phòng ngừa và xử trí của người chăm sóc, và các yếu tố liên quan đến thực hành này. Các biến số nghiên cứu bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, triệu chứng lâm sàng, tiền sử tiếp xúc, nguồn nước sử dụng, và thực hành vệ sinh. Các kết quả này là tiền đề quan trọng để đưa ra các giải pháp can thiệp phù hợp với tình hình thực tế.

3.1. Đối tượng và mẫu nghiên cứu tay chân miệng

Đối tượng nghiên cứu là các ca bệnh TCM được ghi nhận tại thị xã Gò Công năm 2017 và người chăm sóc chính của trẻ mắc bệnh. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng khác nhau. Việc chọn mẫu cẩn thận giúp đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Từ đó, các kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng rộng rãi trong công tác phòng chống bệnh TCM tại địa phương.

3.2. Công cụ và quy trình thu thập dữ liệu tay chân miệng

Công cụ thu thập dữ liệu bao gồm phiếu thông tin ca bệnh TCM và phiếu phỏng vấn người chăm sóc. Phiếu thông tin ca bệnh TCM được sử dụng để thu thập thông tin về triệu chứng lâm sàng, tiền sử tiếp xúc, và kết quả điều trị. Phiếu phỏng vấn người chăm sóc được sử dụng để thu thập thông tin về thực hành phòng ngừa và xử trí bệnh TCM. Quy trình thu thập dữ liệu được thực hiện theo đúng quy trình chuẩn, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của dữ liệu.

IV. Kết quả Nghiên Cứu Dịch Tễ Tay Chân Miệng ở Gò Công năm 2017

Kết quả nghiên cứu cho thấy bệnh TCM xuất hiện rải rác quanh năm, đỉnh điểm từ tháng 8 đến tháng 11. Các xã nông thôn có số mắc cao hơn so với các phường. Tỷ lệ trẻ nam mắc bệnh cao hơn trẻ nữ, và trẻ từ 1-2 tuổi chiếm phần lớn các ca bệnh. Triệu chứng chính bao gồm phỏng nước, sốt và loét miệng. Đa số các ca bệnh thuộc độ 1, nhưng nhiều trẻ được điều trị ở tuyến trung ương. Tỷ lệ thực hành phòng bệnh của người chăm sóc còn thấp, đặc biệt là rửa tay và vệ sinh ăn uống. Nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên quan giữa một số đặc điểm của người chăm sóc và thực hành phòng bệnh.

4.1. Phân bố ca bệnh theo thời gian và địa điểm tay chân miệng

Bệnh TCM xuất hiện rải rác vào các tháng quanh năm và đỉnh bệnh vào tháng 8 đến tháng 11. Các xã khu vực nông thôn có số mắc cao hơn so với các phường. Điều này cho thấy sự cần thiết phải tăng cường công tác phòng chống bệnh TCM tại các khu vực nông thôn, đặc biệt là vào thời điểm bệnh có nguy cơ bùng phát cao. Việc phân bố ca bệnh theo thời gian và địa điểm giúp ngành y tế có thể chủ động triển khai các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát bệnh một cách hiệu quả.

4.2. Đặc điểm triệu chứng và mức độ lâm sàng tay chân miệng Gò Công

Đặc điểm triệu chứng chính của trẻ khi mắc bệnh là: Có phỏng nước 100%, sốt 99% và loét miệng 19,4%; Vị trí phỏng nước chủ yếu ở tay 56,8%, ngoài ra ở chân chiếm 46,1%, ở mông chiếm 18,9% và ở đầu gối chiếm 17,5%; Triệu chứng kèm theo của bệnh TCM là chán ăn chiếm tỷ lệ 89,8%, mệt mỏi 42,2%, đau họng 22,3%. Mức độ lâm sàng khi điều trị chủ yếu là độ 1 chiếm 93,2%, tuy vậy 72,8% trẻ được điều trị ở tuyến trung ương. Việc nắm rõ các triệu chứng và mức độ lâm sàng của bệnh giúp bác sĩ có thể chẩn đoán và điều trị bệnh một cách kịp thời và hiệu quả.

4.3. Đánh giá thực hành phòng bệnh của người chăm sóc chính

Tỷ lệ thực hành phòng bệnh của người chăm sóc chính đạt là 36,4%. Trong đó xử lý phân đạt 89%, lau sàn nhà đạt 52,5%, rửa tay của người chăm sóc 8,5%, rửa tay cho trẻ 18,8%, vệ sinh ăn uống cho trẻ 17,6%. Thực hành xử trí khi trẻ mắc bệnh đạt 48%,trong đó: Cách ly, không cho tiếp xúc với trẻ khác là 66,5%, vệ sinh tay sau khi chăm sóc trẻ 63,6%; Vệ sinh đồ chơi/nơi trẻ đã tiếp xúc là 51,7% và có 61,3% thực hiện đúng thời gian cách ly nghỉ học. Kết quả đánh giá thực hành cho thấy tỷ lệ thực hành phòng bệnh của người chăm sóc còn thấp, đặc biệt là rửa tay và vệ sinh ăn uống.

V. Biện pháp phòng ngừa tay chân miệng hiệu quả cho cộng đồng

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục sức khỏe về bệnh TCM cho cộng đồng, đặc biệt là người chăm sóc trẻ. Chú trọng các biện pháp vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, và cách ly khi mắc bệnh. Đồng thời, cần có các chương trình can thiệp nhằm nâng cao thực hành phòng bệnh của người chăm sóc, đặc biệt là các biện pháp rửa tay và vệ sinh ăn uống. Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế, gia đình và cộng đồng trong công tác phòng chống bệnh TCM.

5.1. Tăng cường giáo dục sức khỏe về bệnh tay chân miệng

Cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục sức khỏe về bệnh TCM cho cộng đồng, đặc biệt là người chăm sóc trẻ. Các nội dung tuyên truyền cần tập trung vào các triệu chứng của bệnh, đường lây truyền, và các biện pháp phòng bệnh hiệu quả. Hình thức tuyên truyền cần đa dạng, phù hợp với từng nhóm đối tượng, như tờ rơi, áp phích, video clip, và các buổi nói chuyện trực tiếp. Việc nâng cao nhận thức về bệnh TCM là yếu tố quan trọng để người dân chủ động phòng ngừa bệnh cho bản thân và gia đình.

5.2. Cải thiện thực hành phòng bệnh và xử trí của người chăm sóc

Cần có các chương trình can thiệp nhằm nâng cao thực hành phòng bệnh của người chăm sóc, đặc biệt là các biện pháp rửa tay và vệ sinh ăn uống. Các chương trình can thiệp có thể bao gồm các buổi tập huấn, hướng dẫn thực hành, và cung cấp các vật dụng vệ sinh cần thiết. Đồng thời, cần theo dõi và đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp để có thể điều chỉnh và cải thiện cho phù hợp. Việc cải thiện thực hành phòng bệnh của người chăm sóc là yếu tố then chốt để giảm thiểu nguy cơ lây lan bệnh TCM.

VI. Hướng phát triển và nghiên cứu tiếp theo về dịch tễ tay chân miệng

Nghiên cứu này là một đóng góp quan trọng vào việc hiểu rõ hơn về dịch tễ học tay chân miệng tại Gò Công, Tiền Giang. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần được nghiên cứu sâu hơn, như xác định các chủng virus gây bệnh, đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp, và tìm hiểu các yếu tố nguy cơ gây bệnh. Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào các vấn đề này để có thể đưa ra các giải pháp phòng chống bệnh TCM hiệu quả hơn.

6.1. Nghiên cứu về chủng virus gây bệnh tay chân miệng Tiền Giang

Cần có các nghiên cứu về chủng virus gây bệnh TCM tại Gò Công, Tiền Giang để xác định các chủng virus phổ biến và đánh giá khả năng gây bệnh của từng chủng. Các nghiên cứu này có thể giúp dự đoán nguy cơ bùng phát dịch và lựa chọn các biện pháp phòng chống bệnh phù hợp. Việc xác định chủng virus gây bệnh cũng có thể giúp phát triển vắc-xin phòng bệnh TCM trong tương lai.

6.2. Đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp

Cần có các nghiên cứu đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp phòng chống bệnh TCM, như tuyên truyền giáo dục sức khỏe, cải thiện vệ sinh môi trường, và tiêm vắc-xin. Các nghiên cứu này có thể giúp xác định các biện pháp can thiệp hiệu quả và lựa chọn các biện pháp phù hợp để triển khai trên quy mô lớn. Việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp cũng có thể giúp tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả của công tác phòng chống bệnh TCM.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh tay chân miệng (TCM) là một bệnh truyền nhiễm do vi-rút đường ruột gây ra, phổ biến ở trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là nhóm 1-2 tuổi. Tại thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang, năm 2017 ghi nhận 210 ca mắc TCM, tăng gấp 2,4 lần so với năm 2016, phản ánh sự diễn biến phức tạp của dịch bệnh tại địa phương. Bệnh chưa có vắc-xin phòng ngừa và thuốc điều trị đặc hiệu, do đó biện pháp phòng chống chủ yếu dựa vào vệ sinh cá nhân và cách ly khi trẻ mắc bệnh. Việc thực hành phòng ngừa và xử trí của người chăm sóc chính đóng vai trò then chốt trong kiểm soát dịch bệnh.

Nghiên cứu nhằm mô tả đặc điểm dịch tễ học của bệnh TCM và đánh giá thực hành phòng ngừa, xử trí khi trẻ mắc bệnh của người chăm sóc chính tại thị xã Gò Công trong năm 2017. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 206 ca bệnh được ghi nhận trong năm và 176 người chăm sóc chính được phỏng vấn trực tiếp. Kết quả nghiên cứu cung cấp số liệu cụ thể về phân bố ca bệnh theo địa phương, tháng trong năm, giới tính, độ tuổi, triệu chứng lâm sàng, cũng như thực trạng thực hành phòng bệnh và xử trí của người chăm sóc.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ ngành y tế địa phương xây dựng các chương trình can thiệp hiệu quả, tập trung vào các thời điểm dịch bùng phát cao (tháng 8-11) và các khu vực có số ca mắc cao như xã Bình Xuân, Bình Đông. Đồng thời, nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người chăm sóc trẻ nhằm giảm thiểu nguy cơ lây lan bệnh TCM.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết dịch tễ học, định nghĩa bởi Last, tập trung vào sự phân bố và các yếu tố quyết định của bệnh trong quần thể, nhằm ứng dụng vào phòng ngừa và kiểm soát bệnh tật. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết dịch tễ học bệnh truyền nhiễm: phân tích các yếu tố sinh học (tuổi, giới, triệu chứng), môi trường (nguồn nước, điều kiện vệ sinh), và cá nhân (hành vi, thực hành vệ sinh) ảnh hưởng đến sự lây lan và biểu hiện bệnh TCM.

• Mô hình thực hành phòng ngừa và xử trí bệnh: tập trung vào các hành vi của người chăm sóc chính như rửa tay, vệ sinh đồ chơi, cách ly trẻ bệnh, nhằm giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và biến chứng.

Các khái niệm chính bao gồm: phân bố ca bệnh theo địa lý và thời gian, triệu chứng lâm sàng, phân độ bệnh, thực hành rửa tay, vệ sinh ăn uống, xử lý phân, và cách ly trẻ bệnh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang phân tích, tiến hành tại thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang từ tháng 12/2017 đến tháng 8/2018. Nguồn dữ liệu gồm:

• Số liệu thứ cấp: 206 phiếu thông tin ca bệnh TCM năm 2017 do Trung tâm Y tế thị xã Gò Công quản lý, loại trừ 4 phiếu không đầy đủ.

• Số liệu sơ cấp: phỏng vấn trực tiếp 176 người chăm sóc chính của trẻ mắc TCM trong năm 2017, được chọn theo tiêu chuẩn là người chăm sóc nhiều nhất trong ngày, từ 18 tuổi trở lên, có khả năng trả lời phỏng vấn.

Cỡ mẫu toàn bộ đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ ca bệnh trong năm. Công cụ thu thập gồm phiếu điều tra chuẩn hóa, đã được thử nghiệm trước khi triển khai. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20, áp dụng thống kê mô tả, kiểm định chi bình phương (χ2), và tính tỷ số chênh (OR) với khoảng tin cậy 95% để đánh giá mối liên quan giữa các biến.

Các biện pháp đảm bảo chất lượng gồm tập huấn điều tra viên, giám sát thu thập số liệu, kiểm tra chéo thông tin, và tuân thủ các quy định đạo đức nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân bố dịch tễ học: Năm 2017, thị xã Gò Công ghi nhận 210 ca TCM, cao gấp 2,4 lần năm 2016. Ca bệnh phân bố rải rác quanh năm với đỉnh dịch từ tháng 8 đến tháng 11. Xã Bình Xuân có số ca mắc cao nhất (51 ca), trong khi phường 5 thấp nhất (5 ca). Trẻ nam chiếm 56,8%, nhóm tuổi 1-2 tuổi chiếm 61,2%. Tỷ lệ trẻ đi học tại trường hoặc nhóm trẻ gia đình là 66,5%.

2. Triệu chứng lâm sàng: 100% trẻ có phỏng nước, 99% sốt, 19,4% loét miệng. Triệu chứng kèm theo phổ biến là chán ăn (89,8%), mệt mỏi (42,2%), đau họng (22,3%). Triệu chứng nặng như quấy khóc chiếm 7,5%, giật mình 1,5%, co giật 0,5%. Phân độ bệnh chủ yếu là độ 1 (93,2%), độ 2a chiếm 6,8%.

3. Thực hành phòng ngừa của người chăm sóc: Tỷ lệ thực hành phòng bệnh đạt chỉ 36,4%. Cụ thể, xử lý phân đạt 89%, lau chùi sàn nhà 52,5%, rửa tay người chăm sóc 8,5%, rửa tay cho trẻ 18,8%, vệ sinh ăn uống cho trẻ 17,6%. Thực hành lau rửa đồ chơi đạt 22,2%.

4. Thực hành xử trí khi trẻ mắc bệnh: Tỷ lệ thực hành đạt 42%. Các hành vi như cách ly trẻ bệnh (66,5%), vệ sinh tay sau chăm sóc (63,6%), vệ sinh đồ chơi/nơi tiếp xúc (51,7%), cho trẻ nghỉ học đúng thời gian (61,3%) được thực hiện chưa đồng đều.

5. Mối liên quan với đặc điểm người chăm sóc: Giới tính nam, độ tuổi ≤35, nghề nghiệp công nhân/cán bộ viên chức, thu nhập hộ nghèo/cận nghèo và số con trên 2 trẻ dưới 5 tuổi có liên quan tích cực đến thực hành phòng ngừa và xử trí bệnh (OR từ 2,0 đến 4,7, p < 0,05). Trình độ học vấn không có mối liên quan đáng kể.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy bệnh TCM tại Gò Công có xu hướng gia tăng và phân bố không đồng đều theo địa phương và thời gian, phù hợp với các nghiên cứu trong khu vực và quốc tế. Đỉnh dịch vào tháng 8-11 trùng với mùa mưa và điều kiện vệ sinh kém, tạo điều kiện thuận lợi cho vi-rút lây lan.

Tỷ lệ trẻ mắc bệnh cao ở nhóm 1-2 tuổi phản ánh sự nhạy cảm miễn dịch và tiếp xúc nhiều với môi trường bên ngoài, đặc biệt là trẻ đi học tại các nhóm trẻ gia đình. Triệu chứng lâm sàng chủ yếu nhẹ, phù hợp với đặc điểm bệnh TCM phổ biến, tuy nhiên vẫn cần chú ý phát hiện sớm các trường hợp nặng để xử trí kịp thời.

Thực hành phòng ngừa và xử trí của người chăm sóc còn thấp, đặc biệt là các hành vi rửa tay và vệ sinh ăn uống, cho thấy cần tăng cường truyền thông và đào tạo. Mối liên quan giữa đặc điểm người chăm sóc và thực hành cho thấy nhóm nam, trẻ tuổi, có nghề nghiệp ổn định và thu nhập thấp có xu hướng thực hiện tốt hơn, có thể do nhận thức và trách nhiệm chăm sóc khác nhau.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố ca bệnh theo tháng, bảng so sánh tỷ lệ thực hành phòng ngừa và xử trí theo nhóm đặc điểm người chăm sóc để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe: Triển khai các chiến dịch truyền thông tập trung vào việc rửa tay đúng cách, vệ sinh đồ chơi, sàn nhà và ăn uống sạch sẽ, đặc biệt trong giai đoạn cao điểm dịch (tháng 8-11). Chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế thị xã, các trạm y tế xã, phường. Thời gian: hàng năm trước mùa dịch.

2. Đào tạo nâng cao năng lực người chăm sóc chính: Tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn thực hành phòng ngừa và xử trí bệnh TCM cho người chăm sóc trẻ, ưu tiên nhóm có thu nhập thấp và nhiều con nhỏ. Chủ thể: Trung tâm Y tế, các tổ chức cộng đồng. Thời gian: liên tục, định kỳ 6 tháng/lần.

3. Tăng cường giám sát và xử lý ổ dịch kịp thời: Thiết lập hệ thống giám sát dịch bệnh chặt chẽ, phát hiện sớm ca bệnh và ổ dịch, xử lý trong vòng 48 giờ theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Chủ thể: Ban chỉ đạo phòng chống dịch địa phương. Thời gian: liên tục.

4. Khuyến khích cách ly và nghỉ học đúng quy định: Hướng dẫn người chăm sóc thực hiện cách ly trẻ mắc bệnh, không cho tiếp xúc với trẻ khác và cho nghỉ học đủ thời gian theo quy định để hạn chế lây lan. Chủ thể: Phòng giáo dục, nhà trường, gia đình. Thời gian: ngay khi phát hiện ca bệnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ngành y tế công cộng và cán bộ phòng chống dịch: Nghiên cứu cung cấp số liệu dịch tễ và thực trạng thực hành phòng chống bệnh TCM, hỗ trợ xây dựng chính sách và kế hoạch can thiệp hiệu quả.

2. Người chăm sóc trẻ và gia đình: Hiểu rõ các biện pháp phòng ngừa và xử trí khi trẻ mắc bệnh, nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi chăm sóc.

3. Nhà trường, nhóm trẻ gia đình: Áp dụng các biện pháp vệ sinh, giám sát sức khỏe trẻ, phối hợp với ngành y tế trong phòng chống dịch.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên y tế công cộng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu dịch tễ học, phân tích thực hành phòng bệnh, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

1. Bệnh tay chân miệng lây truyền qua những con đường nào?
   Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa, tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng, nước bọt, dịch phỏng nước của trẻ bệnh hoặc qua các vật dụng, đồ chơi bị nhiễm vi-rút. Vi-rút có thể tồn tại nhiều ngày trong môi trường.

2. Triệu chứng chính của bệnh tay chân miệng là gì?
   Trẻ mắc bệnh thường có phỏng nước ở lòng bàn tay, chân, mông, đầu gối, kèm theo sốt và loét miệng. Triệu chứng kèm theo có thể là chán ăn, mệt mỏi, đau họng.

3. Người chăm sóc trẻ cần thực hiện những biện pháp phòng bệnh nào?
   Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, vệ sinh đồ chơi, sàn nhà, đảm bảo vệ sinh ăn uống, không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh và cách ly trẻ khi mắc bệnh.

4. Thời gian cách ly và nghỉ học của trẻ mắc bệnh tay chân miệng là bao lâu?
   Trẻ cần nghỉ học ít nhất 10 ngày kể từ khi khởi phát bệnh và chỉ trở lại trường khi hết phỏng nước và loét miệng để tránh lây lan.

5. Có thuốc đặc hiệu hoặc vắc-xin phòng bệnh tay chân miệng không?
   Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc-xin phòng bệnh tay chân miệng, do đó biện pháp phòng ngừa chủ yếu là vệ sinh cá nhân và cách ly.

Kết luận

• Bệnh tay chân miệng tại thị xã Gò Công năm 2017 có xu hướng gia tăng, tập trung ở trẻ 1-2 tuổi, nam giới chiếm ưu thế.
• Triệu chứng chủ yếu là phỏng nước, sốt, chán ăn, với phần lớn ca bệnh nhẹ (độ 1).
• Thực hành phòng ngừa và xử trí của người chăm sóc chính còn thấp, đặc biệt trong rửa tay và vệ sinh ăn uống.
• Các đặc điểm người chăm sóc như giới tính, tuổi, nghề nghiệp, thu nhập có ảnh hưởng đến thực hành phòng bệnh và xử trí.
• Cần triển khai các giải pháp truyền thông, đào tạo, giám sát và hỗ trợ người chăm sóc nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống bệnh TCM.

Next steps: Tăng cường các hoạt động truyền thông và đào tạo trước mùa dịch, thiết lập hệ thống giám sát dịch bệnh chặt chẽ, và nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến thực hành phòng bệnh.

Call to action: Các cơ quan y tế, trường học và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao nhận thức và thực hành phòng chống bệnh tay chân miệng, bảo vệ sức khỏe trẻ em và cộng đồng.