Tổng quan nghiên cứu

Năng suất lao động (NSLĐ) là chỉ tiêu quan trọng phản ánh hiệu quả sử dụng lao động và đóng vai trò quyết định trong tăng trưởng kinh tế quốc gia. Theo Tổ chức Lao động Thế giới (ILO), NSLĐ của Việt Nam năm 2013 thuộc nhóm thấp nhất khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, đặc biệt trong ngành xây dựng. Nhiều dự án xây dựng tại tỉnh Long An và các tỉnh lân cận đang gặp phải tình trạng NSLĐ thấp, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và hiệu quả đầu tư. Nghiên cứu này nhằm khảo sát và phân tích các yếu tố gây ra tình trạng NSLĐ thấp trong các dự án xây dựng, đồng thời xây dựng mô hình nhân tố chính đánh giá tình trạng này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng trên địa bàn tỉnh Long An và các tỉnh lân cận trong khoảng thời gian 8 tháng. Với 197 bảng câu hỏi hợp lệ thu thập từ các kỹ sư, quản lý dự án, nhà thầu và các bên liên quan, nghiên cứu cung cấp số liệu cụ thể về các nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến NSLĐ thấp. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các nhà quản lý, nhà thầu xây dựng nhận diện nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng suất lao động, góp phần đẩy nhanh tiến độ và tăng hiệu quả dự án.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Năng suất lao động được định nghĩa là tỷ số giữa đầu ra và đầu vào trong quá trình sản xuất, phản ánh hiệu quả sử dụng nguồn lực. Theo Tangen (2005), năng suất là khái niệm rộng, có thể thay đổi tùy theo phạm vi áp dụng. Trong ngành xây dựng, năng suất lao động thường được đo bằng lượng sản phẩm trên chi phí nhân công hoặc giờ công lao động. Nghiên cứu áp dụng mô hình công việc cụ thể để đánh giá NSLĐ, phù hợp với đặc thù các dự án xây dựng. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng suất lao động (NSLĐ): Tỷ số giữa sản phẩm tạo ra và nguồn lực lao động sử dụng.
  • Phương pháp đo lường năng suất: Bao gồm phương pháp trực tiếp (Units/Man.hours, $/Unit, chi phí) và phương pháp gián tiếp (lấy mẫu công việc, nghiên cứu công việc, bảng câu hỏi).
  • Nhân tố ảnh hưởng đến NSLĐ: Được phân thành 8 nhóm gồm nhận thức công nhân, chủ đầu tư và quản lý dự án, đơn vị tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát, đơn vị thi công, vật tư và công nghệ, bản thân người lao động, và các yếu tố bên ngoài.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA): Phương pháp rút gọn các biến quan sát thành các nhân tố chính có ý nghĩa, dựa trên hệ số tải nhân tố và các kiểm định KMO, Bartlett.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát bảng câu hỏi với 450 phiếu phát ra, thu về 197 phiếu hợp lệ, đảm bảo cỡ mẫu tối thiểu theo yêu cầu phân tích nhân tố (4-5 lần số biến). Đối tượng khảo sát là các kỹ sư, quản lý dự án, nhà thầu thi công, tư vấn giám sát, tư vấn thiết kế và chủ đầu tư tại tỉnh Long An và các tỉnh lân cận. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được áp dụng nhằm tiết kiệm chi phí và thời gian. Bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 mức độ đánh giá mức độ xảy ra và ảnh hưởng của 39 yếu tố gây ra NSLĐ thấp. Dữ liệu được mã hóa và xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0. Các bước phân tích bao gồm: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, kiểm định phân phối chuẩn (Shapiro-Wilk), phân tích phương sai một chiều (ANOVA), kiểm định tương quan Pearson, và phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xây dựng mô hình nhân tố chính. Thời gian thu thập dữ liệu từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2016.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mô tả mẫu: Trong 197 người trả lời hợp lệ, 52% có kinh nghiệm trên 9 năm trong ngành xây dựng, đảm bảo độ tin cậy đánh giá. Về vai trò, 57.9% là cán bộ kỹ thuật, nhân viên trực tiếp, 20.3% trưởng/phó phòng ban, 10.7% lãnh đạo. Về lĩnh vực hoạt động, 35% thuộc nhà thầu thi công, 30.5% chủ đầu tư, 21.3% tư vấn thiết kế, 8.6% tư vấn giám sát.

  2. Độ tin cậy thang đo: Hệ số Cronbach’s Alpha tổng thể cho thang đo mức độ xảy ra là 0.9, mức độ ảnh hưởng là 0.92, cho thấy thang đo có độ tin cậy cao. Hai biến XR7 (tiến độ thi công không hợp lý) và XR35 (không có khen thưởng) bị loại do hệ số tương quan biến tổng thấp (<0.3).

  3. Xếp hạng các yếu tố theo mức độ xảy ra: Yếu tố “Thiếu hụt tài chính” (XR17) được đánh giá là nguyên nhân thường xuyên xảy ra nhất với điểm trung bình 3.78, xếp hạng 1. Tiếp theo là “Thiếu công nhân lành nghề” (XR29) với điểm trung bình 3.45, xếp hạng 2. Các yếu tố khác như “Sai sót trong công tác thiết kế” và “Quy trình quản lý cản trở công việc” cũng có mức độ xảy ra cao.

  4. Phân tích nhân tố khám phá (EFA): Từ 37 biến còn lại, EFA trích xuất 6 nhân tố chính cho mức độ xảy ra với tổng phương sai giải thích 68.74%, và 8 nhân tố chính cho mức độ ảnh hưởng với tổng phương sai giải thích 70.31%. Các nhân tố này đại diện cho các nhóm nguyên nhân như quản lý dự án, năng lực công nhân, vật tư và công nghệ, điều kiện thi công, và yếu tố bên ngoài.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy thiếu hụt tài chính là nguyên nhân chủ yếu gây ra NSLĐ thấp, phù hợp với thực tế nhiều nhà thầu thi công gặp khó khăn trong việc thanh toán lương và chi phí cho công nhân, ảnh hưởng đến tinh thần làm việc. Thiếu công nhân lành nghề cũng là vấn đề nghiêm trọng, phản ánh sự thiếu hụt đào tạo chuyên môn trong ngành xây dựng. Các yếu tố liên quan đến thiết kế và quản lý dự án cũng đóng vai trò quan trọng, tương đồng với các nghiên cứu quốc tế cho thấy sai sót thiết kế và quy trình quản lý kém làm giảm hiệu quả thi công. Phân tích nhân tố khám phá giúp rút gọn các biến phức tạp thành các nhóm nhân tố chính, tạo cơ sở xây dựng mô hình đánh giá NSLĐ thấp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình các yếu tố và bảng tổng hợp các nhân tố chính cùng phương sai giải thích, giúp trực quan hóa mức độ ảnh hưởng và tần suất xảy ra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý tài chính: Nhà thầu cần xây dựng kế hoạch tài chính chặt chẽ, đảm bảo thanh toán kịp thời cho công nhân và các chi phí thi công nhằm duy trì tinh thần làm việc và năng suất lao động. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo nhà thầu.

  2. Đào tạo và nâng cao kỹ năng công nhân: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng thi công cho công nhân nhằm giảm thiểu thiếu hụt lao động lành nghề, nâng cao chất lượng công việc. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Nhà thầu thi công phối hợp với các trung tâm đào tạo nghề.

  3. Cải tiến quy trình quản lý dự án: Áp dụng các công cụ quản lý hiện đại, rút ngắn thời gian ra quyết định, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan để giảm thiểu sai sót và gián đoạn thi công. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban quản lý dự án và chủ đầu tư.

  4. Cập nhật và hoàn thiện thiết kế: Đơn vị tư vấn thiết kế cần đảm bảo tính chính xác, hoàn chỉnh của bản vẽ, hạn chế phát sinh và thay đổi thiết kế trong quá trình thi công. Thời gian thực hiện: trước khi khởi công; Chủ thể: Đơn vị tư vấn thiết kế.

  5. Ứng dụng công nghệ và thiết bị hiện đại: Đầu tư trang thiết bị thi công phù hợp, áp dụng công nghệ mới để nâng cao hiệu quả lao động và giảm thiểu gián đoạn. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Nhà thầu thi công.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng: Giúp nhận diện các nguyên nhân chính gây NSLĐ thấp, từ đó điều chỉnh kế hoạch, quản lý nhân lực và tài chính hiệu quả hơn.

  2. Nhà thầu thi công: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các giải pháp nâng cao năng suất lao động, cải thiện tiến độ và chất lượng công trình.

  3. Chuyên gia tư vấn thiết kế và giám sát: Hỗ trợ đánh giá tác động của thiết kế và giám sát đến năng suất lao động, từ đó đề xuất cải tiến quy trình làm việc.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về năng suất lao động, đặc biệt trong việc xây dựng mô hình đánh giá và giải pháp nâng cao hiệu quả thi công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng suất lao động thấp ảnh hưởng như thế nào đến dự án xây dựng?
    NSLĐ thấp làm chậm tiến độ thi công, tăng chi phí và giảm chất lượng công trình, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và uy tín nhà thầu.

  2. Yếu tố nào gây ra NSLĐ thấp phổ biến nhất?
    Thiếu hụt tài chính và thiếu công nhân lành nghề là hai nguyên nhân phổ biến nhất, ảnh hưởng lớn đến tinh thần và hiệu quả làm việc của công nhân.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để đo lường năng suất lao động trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp trực tiếp như tỷ số sản phẩm trên giờ công lao động và bảng câu hỏi khảo sát đánh giá mức độ xảy ra và ảnh hưởng của các yếu tố.

  4. Làm thế nào để cải thiện năng suất lao động trong các dự án xây dựng?
    Cải thiện quản lý tài chính, đào tạo công nhân, hoàn thiện thiết kế, áp dụng công nghệ và nâng cao hiệu quả quản lý dự án là các giải pháp thiết thực.

  5. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) giúp gì cho nghiên cứu?
    EFA giúp rút gọn các biến phức tạp thành các nhân tố chính có ý nghĩa, từ đó xây dựng mô hình đánh giá và tập trung giải quyết các nhóm nguyên nhân quan trọng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được 37 yếu tố chính gây ra và ảnh hưởng đến năng suất lao động thấp trong các dự án xây dựng tại Long An và các tỉnh lân cận.
  • Hai yếu tố phổ biến nhất là thiếu hụt tài chính và thiếu công nhân lành nghề, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả thi công.
  • Phân tích nhân tố khám phá rút gọn các yếu tố thành 6 nhân tố chính cho mức độ xảy ra và 8 nhân tố chính cho mức độ ảnh hưởng, giải thích hơn 68% và 70% biến thiên dữ liệu.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các giải pháp nâng cao năng suất lao động, góp phần đẩy nhanh tiến độ và tăng hiệu quả dự án xây dựng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu định lượng mức độ ảnh hưởng của các nhân tố trong các vùng miền khác.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và nhà thầu nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến quy trình quản lý, đào tạo nhân lực và đầu tư công nghệ nhằm nâng cao năng suất lao động, đảm bảo thành công cho các dự án xây dựng trong tương lai.