Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ XXI, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, đặc biệt là mạng viễn thông và Internet, đã tạo ra nhiều loại hình truyền thông mới, cạnh tranh gay gắt với phát thanh và truyền hình truyền thống. Tại Việt Nam, các đài phát thanh - truyền hình (PT-TH) đang đối mặt với yêu cầu đổi mới nội dung, hình thức thể hiện và mở rộng kênh phát sóng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng. Tuy nhiên, việc sản xuất các chương trình PT-TH chất lượng cao đòi hỏi nguồn lực tài chính và nhân lực lớn, trong khi các đài địa phương phải dần tự chủ về tài chính. Do đó, xã hội hóa sản xuất chương trình PT-TH, đặc biệt là hợp tác với các đối tác nước ngoài, trở thành xu hướng tất yếu nhằm giảm chi phí, chia sẻ rủi ro và nâng cao chất lượng chương trình.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động tổ chức sản xuất chương trình phát thanh, truyền hình với nước ngoài tại Đài PT-TH Quảng Ninh trong giai đoạn từ tháng 6/2016 đến 6/2017. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng, đánh giá hiệu quả, chỉ ra những ưu nhược điểm và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động hợp tác sản xuất chương trình PT-TH với nước ngoài tại đài. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung lý luận về tổ chức sản xuất chương trình PT-TH với nước ngoài, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo cho các đài địa phương và cơ quan quản lý báo chí nhằm phát triển hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực truyền thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phát thanh, truyền hình, toàn cầu hóa truyền thông và xã hội hóa sản xuất chương trình PT-TH. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết toàn cầu hóa truyền thông: Toàn cầu hóa được hiểu là quá trình mở rộng phạm vi ảnh hưởng, nguồn tin và công chúng của các phương tiện truyền thông đại chúng trên phạm vi toàn cầu, tạo điều kiện cho giao lưu, trao đổi thông tin và văn hóa giữa các quốc gia. Toàn cầu hóa truyền thông giúp các đài PT-TH địa phương tiếp cận công nghệ hiện đại, nâng cao chất lượng chương trình và mở rộng phạm vi phát sóng.

  • Lý thuyết xã hội hóa sản xuất chương trình PT-TH: Xã hội hóa là quá trình mở rộng sự tham gia của các tổ chức, cá nhân ngoài đài PT-TH vào một hoặc nhiều khâu trong quy trình sản xuất chương trình nhằm giảm gánh nặng cho nhà đài, tăng hiệu quả và đa dạng hóa sản phẩm truyền thông. Hoạt động này bao gồm các hình thức hợp tác sản xuất nội dung, đầu tư kỹ thuật, tài trợ tài chính, đặt hàng sản xuất và trao đổi sản phẩm.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chương trình phát thanh, chương trình truyền hình, tổ chức sản xuất chương trình, toàn cầu hóa báo chí truyền thông, xã hội hóa sản xuất chương trình PT-TH, hợp tác sản xuất với nước ngoài.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các công cụ sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Phân tích, tổng hợp các báo cáo, giáo trình, công trình nghiên cứu liên quan đến tổ chức sản xuất chương trình PT-TH với nước ngoài, toàn cầu hóa và xã hội hóa sản xuất chương trình.

  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn khoảng 10 người gồm lãnh đạo đài, phóng viên, biên tập viên, biên dịch viên tại các phòng chuyên môn của Đài PT-TH Quảng Ninh nhằm thu thập ý kiến, đánh giá thực trạng và khó khăn trong hoạt động hợp tác sản xuất.

  • Phương pháp thống kê: Thu thập và phân tích số liệu về tần suất, chất lượng, hiệu quả các chương trình PT-TH hợp tác với đối tác nước ngoài tại đài trong giai đoạn khảo sát.

  • Phương pháp phân tích nội dung: Đánh giá thực trạng tổ chức sản xuất chương trình PT-TH với nước ngoài qua các khía cạnh nhân sự, kỹ thuật, nội dung và quy trình sản xuất.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ các chương trình PT-TH phối hợp sản xuất với đối tác nước ngoài tại Đài PT-TH Quảng Ninh từ tháng 6/2016 đến 6/2017. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn mẫu phi xác suất theo mục đích nhằm tập trung vào những cá nhân có kinh nghiệm và vai trò quan trọng trong hoạt động hợp tác sản xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mở rộng hợp tác quốc tế góp phần nâng cao chất lượng chương trình: Đài PT-TH Quảng Ninh đã duy trì hợp tác với nhiều đối tác nước ngoài như đài Truyền hình Quảng Tây (Trung Quốc), đài Gangwon (Hàn Quốc), đài Phát thanh làn sóng Đức. Các chương trình hợp tác như “Nụ cười Hạ Long”, “Cuộc thi tiếng hát hữu nghị Việt-Trung” và các chương trình phát thanh song ngữ đã tạo dấu ấn riêng, thu hút đông đảo công chúng. Thời lượng phát sóng các bản tin thời sự quốc tế tăng lên, với 9 bản tin mỗi ngày trên hai kênh QTV1 và QTV3.

  2. Giảm chi phí và chia sẻ rủi ro tài chính: Việc xã hội hóa sản xuất chương trình với đối tác nước ngoài giúp đài giảm áp lực tài chính, tiết kiệm chi phí đầu tư trang thiết bị và nhân lực. Ví dụ, các công ty truyền thông nước ngoài cung cấp thiết bị kỹ thuật hiện đại mà đài chưa có, đồng thời hỗ trợ tài chính thông qua tài trợ và đặt hàng sản xuất.

  3. Khó khăn trong quản lý và phối hợp sản xuất: Hoạt động hợp tác sản xuất với nước ngoài gặp nhiều thách thức do khác biệt về chính trị, văn hóa, ngôn ngữ và khoảng cách địa lý. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc xây dựng quy trình sản xuất bền vững và chiến lược dài hạn. Một số chương trình gặp khó khăn trong việc thống nhất nội dung và tiến độ sản xuất.

  4. Tăng cường năng lực nhân sự và công nghệ: Qua hợp tác quốc tế, đội ngũ nhân lực của đài được nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng sản xuất chương trình và tiếp cận công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng cách về trình độ so với các đối tác nước ngoài, đòi hỏi đầu tư đào tạo liên tục.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hợp tác sản xuất chương trình PT-TH với nước ngoài tại Đài PT-TH Quảng Ninh đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực, phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa truyền thông. Việc mở rộng hợp tác giúp đài nâng cao chất lượng chương trình, đa dạng hóa nội dung và mở rộng phạm vi phát sóng, đồng thời giảm gánh nặng tài chính và nhân lực. So với các nghiên cứu về xã hội hóa sản xuất chương trình truyền hình tại các đài trung ương và địa phương khác, kết quả này khẳng định vai trò quan trọng của hợp tác quốc tế trong phát triển truyền thông địa phương.

Tuy nhiên, những khó khăn về khác biệt văn hóa, ngôn ngữ và quản lý cũng là thách thức lớn, cần được giải quyết để đảm bảo tính bền vững và hiệu quả của hoạt động hợp tác. Việc đầu tư nâng cao năng lực nhân sự và áp dụng công nghệ mới là yếu tố then chốt để đài có thể bắt kịp trình độ sản xuất quốc tế. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ chương trình hợp tác theo năm, bảng so sánh chi phí sản xuất trước và sau khi hợp tác, cũng như sơ đồ quy trình tổ chức sản xuất chương trình với nước ngoài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực nhân sự: Đài cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng sản xuất chương trình, quản lý dự án hợp tác quốc tế và ngoại ngữ cho đội ngũ nhân viên. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn trong vòng 12 tháng, do phòng Đào tạo phối hợp với các đối tác nước ngoài thực hiện.

  2. Xây dựng quy trình quản lý hợp tác sản xuất chuẩn hóa: Thiết lập quy trình phối hợp, kiểm soát chất lượng và giải quyết xung đột trong hợp tác sản xuất với nước ngoài nhằm giảm thiểu rủi ro và tăng tính bền vững. Thời gian hoàn thiện quy trình trong 6 tháng, do Ban Giám đốc và phòng Quản lý sản xuất chủ trì.

  3. Đầu tư nâng cấp trang thiết bị kỹ thuật hiện đại: Tận dụng nguồn lực từ đối tác nước ngoài và tài trợ để nâng cấp hệ thống máy móc, thiết bị thu phát, phòng thu và trường quay nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất chương trình chất lượng cao. Kế hoạch đầu tư trong 18 tháng, phối hợp với phòng Kỹ thuật và đối tác.

  4. Mở rộng mạng lưới hợp tác quốc tế đa dạng: Tăng cường thiết lập quan hệ với các đài PT-TH và công ty truyền thông nước ngoài có uy tín để đa dạng hóa nội dung và hình thức chương trình, đồng thời học hỏi kinh nghiệm sản xuất chuyên nghiệp. Thực hiện liên tục, do phòng Quan hệ quốc tế đảm nhiệm.

  5. Tăng cường công tác truyền thông và quảng bá chương trình hợp tác: Đẩy mạnh quảng bá các chương trình hợp tác sản xuất với nước ngoài nhằm thu hút sự quan tâm của công chúng và các nhà đầu tư, góp phần nâng cao thương hiệu đài. Kế hoạch triển khai trong 12 tháng, do phòng Truyền thông thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các đài PT-TH địa phương: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả hợp tác sản xuất chương trình với nước ngoài, từ đó áp dụng phù hợp tại đơn vị mình.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Báo chí - Truyền thông: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về toàn cầu hóa truyền thông, xã hội hóa sản xuất chương trình PT-TH, phục vụ giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Các công ty truyền thông và đối tác nước ngoài: Hiểu rõ quy trình, khó khăn và cơ hội hợp tác sản xuất chương trình PT-TH tại Việt Nam, từ đó xây dựng chiến lược hợp tác hiệu quả.

  4. Cơ quan quản lý báo chí và truyền thông: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định hỗ trợ và quản lý hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phát thanh truyền hình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hợp tác sản xuất chương trình PT-TH với nước ngoài có lợi ích gì cho đài địa phương?
    Hợp tác giúp đài giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng chương trình, đa dạng hóa nội dung và mở rộng phạm vi phát sóng. Ví dụ, Đài PT-TH Quảng Ninh đã tăng lượng người xem nhờ các chương trình hợp tác quốc tế.

  2. Những khó khăn chính khi hợp tác sản xuất với đối tác nước ngoài là gì?
    Khó khăn gồm khác biệt văn hóa, ngôn ngữ, khoảng cách địa lý, khác biệt chính trị và trình độ nhân lực. Điều này ảnh hưởng đến quy trình sản xuất và tính bền vững của hợp tác.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hợp tác sản xuất chương trình PT-TH với nước ngoài?
    Cần đào tạo nhân sự, xây dựng quy trình quản lý chuẩn hóa, đầu tư trang thiết bị kỹ thuật và mở rộng mạng lưới hợp tác đa dạng. Việc này giúp tăng tính chuyên nghiệp và giảm rủi ro.

  4. Xã hội hóa sản xuất chương trình PT-TH khác gì so với sản xuất truyền thống?
    Xã hội hóa là việc mở rộng sự tham gia của các tổ chức, cá nhân ngoài đài vào một hoặc nhiều khâu sản xuất nhằm giảm gánh nặng cho nhà đài và nâng cao hiệu quả, trong khi sản xuất truyền thống do nhà đài tự thực hiện toàn bộ.

  5. Đài PT-TH Quảng Ninh đã áp dụng những hình thức hợp tác nào với nước ngoài?
    Đài áp dụng các hình thức hợp tác như hợp tác sản xuất nội dung, đầu tư kỹ thuật, tài trợ tài chính, đặt hàng sản xuất và trao đổi sản phẩm với các đài và công ty truyền thông nước ngoài.

Kết luận

  • Hợp tác sản xuất chương trình phát thanh, truyền hình với nước ngoài tại Đài PT-TH Quảng Ninh đã góp phần nâng cao chất lượng chương trình, đa dạng hóa nội dung và mở rộng phạm vi phát sóng.
  • Hoạt động này giúp đài giảm chi phí sản xuất, chia sẻ rủi ro tài chính và nâng cao năng lực nhân sự, công nghệ.
  • Khó khăn chủ yếu là khác biệt văn hóa, ngôn ngữ, quản lý và khoảng cách địa lý, ảnh hưởng đến tính bền vững của hợp tác.
  • Cần xây dựng quy trình quản lý chuẩn hóa, tăng cường đào tạo nhân sự và đầu tư trang thiết bị kỹ thuật hiện đại để nâng cao hiệu quả hợp tác.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho các đài PT-TH địa phương và cơ quan quản lý trong việc phát triển hợp tác quốc tế trong lĩnh vực truyền thông.

Hành động tiếp theo: Các đài PT-TH địa phương nên áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế để nâng cao chất lượng chương trình và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của công chúng.