Thực trạng trầm cảm và yếu tố liên quan ở bệnh nhân đột quỵ não tại Bệnh viện Y học cổ truyền Khánh Hòa

• Tác giả: Nguyễn Thị Hương
• Người hướng dẫn: PGS. Huỳnh Văn Thưởng
• Trường học: Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định
• Chuyên ngành: Điều dưỡng
• Đề tài: Thực Trạng Trầm Cảm Ở Bệnh Nhân Đột Quỵ Não Tại Bệnh Viện Y Học Cổ Truyền Khánh Hòa
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Nam Định

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Đại cương về trầm cảm
• 1.2. Tổng quan về đột quỵ não
• 1.3. Trầm cảm ở người bệnh đột quỵ não
• 1.4. Một số yếu tố liên quan đến trầm cảm ở người bệnh đột quỵ não
• 1.5. Một số nghiên cứu liên quan trầm cảm ở người bệnh đột quỵ não trên thế giới và Việt Nam
• 1.6. Khung nghiên cứu
• 1.7. Sơ lược địa điểm nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Các biến số nghiên cứu
• 2.7. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá
• 2.8. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 2.10. Biện pháp khắc phục sai số trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đánh giá trầm cảm
• 3.3. Các yếu tố liên quan
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Thực trạng trầm cảm
• 4.3. Các yếu tố liên quan đến trầm cảm
• 4.4. Ưu điểm, hạn chế nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. Thỏa thuận đồng ý tham gia vào nghiên cứu
• Phụ lục 2. Bảng đánh giá trầm cảm
• Phụ lục 3. Danh sách người bệnh tham gia nghiên cứu

I. Tổng Quan Về Trầm Cảm Sau Đột Quỵ Não Thực Trạng Chung

Trầm cảm (TC) là một rối loạn tâm thần phổ biến, ảnh hưởng đến hơn 300 triệu người trên toàn thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự báo TC sẽ là nguyên nhân gây mất khả năng lao động đứng thứ hai vào năm 2020. TC có thể dẫn đến tự sát, với gần 800.000 người tử vong mỗi năm. Đột quỵ não (ĐQN) là một trong những bệnh lý thần kinh phổ biến, gây tử vong và tàn tật cao. Nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa ĐQN và TC. Tỷ lệ mắc TC ở người bệnh ĐQN dao động từ 22% đến 63%. TC ảnh hưởng xấu đến quá trình phục hồi chức năng, chất lượng cuộc sống và tăng nguy cơ tử vong ở bệnh nhân ĐQN. Việc phát hiện sớm và can thiệp TC ở bệnh nhân ĐQN là rất quan trọng. Cần có các biện pháp sàng lọc và chăm sóc để giảm nguy cơ dẫn đến TC ở nhóm bệnh nhân này. Theo WHO, TC đặc trưng bởi buồn phiền, mất hứng thú, cảm giác tội lỗi, rối loạn giấc ngủ, chán ăn, mệt mỏi và kém tập trung.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Trầm Cảm Theo ICD 10

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trầm cảm là một rối loạn tâm thần thường gặp, đặc trưng bởi buồn phiền, mất hứng thú hoặc niềm vui, có cảm giác tội lỗi, ngủ không yên giấc, chán ăn, mệt mỏi, kém tập trung. Bảng phân loại bệnh Quốc tế lần thứ 10 (ICD-10) mô tả trầm cảm là một hội chứng bệnh lý của rối loạn cảm xúc có đặc điểm là khí sắc trầm, mất quan tâm hay thích thú, giảm năng lượng dẫn đến mệt mỏi giảm hoạt động, phổ biến là mệt mỏi rõ rệt chỉ sau một cố gắng nhỏ, tồn tại trong một khoảng thời gian kéo dài ít nhất 2 tuần. ICD-10 phân loại rối loạn trầm cảm thành các mức độ khác nhau như nhẹ (F32.0), vừa (F32.1), nặng không có triệu chứng loạn thần (F32.2) và nặng có triệu chứng loạn thần (F32.3).

1.2. Tình Hình Trầm Cảm Trên Thế Giới và Tại Việt Nam

Trầm cảm ngày càng được nhiều quốc gia quan tâm do tốc độ phát triển nhanh chóng và sự đe dọa của nó đến sức khỏe và kinh tế xã hội. Theo WHO, có khoảng hơn 300 triệu người ở mọi lứa tuổi bị trầm cảm (chiếm khoảng 3 – 5% dân số toàn cầu). Ở Việt Nam, theo thống kê của Hội tâm thần học Việt Nam hiện có khoảng 30% dân số có rối loạn tâm thần, trong đó tỷ lệ trầm cảm chiếm 25%. Mỗi năm, số người tự tử do trầm cảm ở nước ta từ 36. Cần có chương trình khảo sát trầm cảm trên nhiều lĩnh vực và trong phạm vi rộng để có chính sách đúng đắn cho việc điều trị, quản lý và phục hồi chức năng cho người bệnh trầm cảm.

II. Liên Hệ Giữa Đột Quỵ Não và Trầm Cảm Mối Quan Hệ Nguy Hiểm

Đột quỵ não (ĐQN) là một bệnh lý thần kinh phổ biến, gây tử vong và tàn tật cao. Bệnh thường để lại nhiều di chứng về thể chất, tinh thần và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong những rối loạn tâm thần sau ĐQN, trầm cảm (TC) là biểu hiện hay gặp nhất. Tỷ lệ mắc TC ở người bệnh ĐQN dao động từ 22% đến 63%. TC ảnh hưởng xấu đến người bệnh ĐQN như kéo dài thời gian phục hồi chức năng, giảm chất lượng cuộc sống, tăng nguy cơ tử vong, suy giảm nhận thức. Những yếu tố này là gánh nặng của gia đình và xã hội, làm tăng kinh phí và thời gian điều trị, ảnh hưởng đến quá trình người bệnh tham gia vào các hoạt động với gia đình, tái hòa nhập cộng đồng. TC ở người bệnh ĐQN là một vấn đề sức khỏe cần được quan tâm một cách đúng đắn.

2.1. Tỷ Lệ Trầm Cảm Ở Bệnh Nhân Đột Quỵ Não Nghiên Cứu Điển Hình

Trong một nghiên cứu của Terroni và cộng sự (2012) cho thấy tỷ lệ mắc trầm cảm ở người bệnh đột quỵ não trong vòng 3 tháng dao động từ 22% đến 31%. Tại Thái Lan, các nhà nghiên cứu nhận thấy có 46,43% người bệnh đột quỵ não bị trầm cảm với mức độ nhẹ, 20,79% mức độ trung bình và 18,81% mức độ nặng. Tại Việt Nam, theo nghiên cứu của Dương Minh Tâm tỷ lệ trầm cảm sau nhồi máu não là 31,3%, đây là một tỷ lệ khá cao. Các nghiên cứu này cho thấy trầm cảm là một vấn đề phổ biến ở bệnh nhân đột quỵ não.

2.2. Ảnh Hưởng Của Trầm Cảm Đến Phục Hồi Chức Năng Sau Đột Quỵ

Trầm cảm ảnh hưởng xấu đến người bệnh đột quỵ não như kéo dài thời gian phục hồi chức năng, thời gian nằm viện, giảm chất lượng cuộc sống, tăng nguy cơ tử vong, suy giảm nhận thức. Những yếu tố này là gánh nặng của gia đình và xã hội, làm tăng kinh phí và thời gian điều trị, ảnh hưởng đến quá trình người bệnh tham gia vào các hoạt động với gia đình, tái hòa nhập cộng đồng. Do đó, việc điều trị trầm cảm là một phần quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng sau đột quỵ.

III. Nghiên Cứu Thực Trạng Trầm Cảm Tại Bệnh Viện YHCT Khánh Hòa

Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Y học cổ truyền – Phục hồi chức năng tỉnh Khánh Hòa năm 2018, với đối tượng là 185 người bệnh đột quỵ não. Mục tiêu là khảo sát tỷ lệ trầm cảm theo thang đo Beck và xác định một số yếu tố liên quan đến biểu hiện trầm cảm. Kết quả cho thấy tỷ lệ người bệnh đột quỵ não mắc trầm cảm là 62,7%, trong đó trầm cảm nhẹ chiếm 31,4%, vừa chiếm 17,8% và nặng chiếm 13,5%. Nghiên cứu không tìm thấy mối liên quan giữa tuổi, giới với trầm cảm, nhưng có sự liên quan giữa trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân và các bệnh kèm theo với trầm cảm. Mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày và mức hỗ trợ xã hội có mối liên quan nghịch với trầm cảm.

3.1. Phương Pháp Nghiên Cứu và Đối Tượng Tham Gia

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang, đối tượng nghiên cứu là 185 người bệnh đột quỵ não điều trị tại Bệnh viện Y học cổ truyền – Phục hồi chức năng tỉnh Khánh Hòa từ tháng 1 – 5/2018 đáp ứng được các tiêu chuẩn nghiên cứu. Các đối tượng được đánh giá mức độ trầm cảm bằng thang điểm Beck, đồng thời thu thập thông tin về các yếu tố liên quan như tuổi, giới, trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày và mức hỗ trợ xã hội.

3.2. Kết Quả Nghiên Cứu Về Tỷ Lệ và Mức Độ Trầm Cảm

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ người bệnh đột quỵ não mắc trầm cảm tại Bệnh viện Y học cổ truyền và phục hồi chức năng tỉnh Khánh Hòa khá cao. Đối tượng nghiên cứu mắc trầm cảm khảo sát theo thang điểm Beck chiếm tỷ lệ 62,7% trong đó người bệnh mắc trầm cảm nhẹ chiếm 31,4%, trầm cảm vừa chiếm 17,8% và trầm cảm nặng chiếm 13,5%. Điều này cho thấy cần có biện pháp sàng lọc cũng như chăm sóc để giảm bớt các nguy cơ dẫn đến trầm cảm ở người bệnh.

3.3. Các Yếu Tố Liên Quan Đến Trầm Cảm Được Xác Định

Nghiên cứu không tìm thấy mối liên quan giữa tuổi, giới với trầm cảm ở người bệnh đột quỵ não (p > 0,05) và có sự liên quan giữa trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân và các bệnh kèm theo với trầm cảm (p < 0,05). Ngoài ra, mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày có mối liên quan nghịch(p<0,01; r = -0,682), mức hỗ trợ xã hội cũng có mối liên quan nghịch khá cao (p<0,01; r = -0,618)với trầm cảm. Tương tự, trầm cảm ở người bệnh đột quỵ não được cho là có mối liên quan nghịch với mức tự tin của đối tượng nghiên cứu (p<0,01; r = - 0,797).

IV. Giải Pháp Chăm Sóc Tâm Lý Cho Bệnh Nhân Đột Quỵ Trầm Cảm

Việc chăm sóc tâm lý cho bệnh nhân đột quỵ não bị trầm cảm là rất quan trọng. Các biện pháp có thể bao gồm tâm lý trị liệu, sử dụng thuốc chống trầm cảm, và các phương pháp y học cổ truyền. Tâm lý trị liệu giúp bệnh nhân đối phó với cảm xúc tiêu cực và cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề. Thuốc chống trầm cảm có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm các triệu chứng trầm cảm. Các phương pháp y học cổ truyền như châm cứu, xoa bóp, và tập luyện có thể giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần của bệnh nhân. Quan trọng nhất là tạo môi trường hỗ trợ và khuyến khích bệnh nhân tham gia vào các hoạt động xã hội và phục hồi chức năng.

4.1. Các Phương Pháp Điều Trị Trầm Cảm Không Dùng Thuốc

Các phương pháp điều trị trầm cảm không dùng thuốc cho bệnh nhân đột quỵ não bao gồm tâm lý trị liệu, phục hồi chức năng, và các biện pháp hỗ trợ xã hội. Tâm lý trị liệu giúp bệnh nhân đối phó với cảm xúc tiêu cực và cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề. Phục hồi chức năng giúp bệnh nhân cải thiện khả năng vận động và sinh hoạt hàng ngày. Các biện pháp hỗ trợ xã hội giúp bệnh nhân cảm thấy được yêu thương và quan tâm, giảm cảm giác cô đơn và tuyệt vọng.

4.2. Sử Dụng Thuốc Chống Trầm Cảm Lưu Ý Quan Trọng

Sử dụng thuốc chống trầm cảm cho bệnh nhân đột quỵ não cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ. Các loại thuốc chống trầm cảm có thể có tác dụng phụ và tương tác với các loại thuốc khác mà bệnh nhân đang sử dụng. Bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc chống trầm cảm phù hợp với tình trạng sức khỏe và mức độ trầm cảm của bệnh nhân. Quan trọng là bệnh nhân cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

V. Phòng Ngừa Trầm Cảm Sau Đột Quỵ Hướng Dẫn Chi Tiết

Phòng ngừa trầm cảm sau đột quỵ là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm kiểm soát các yếu tố nguy cơ đột quỵ, duy trì lối sống lành mạnh, tham gia vào các hoạt động xã hội, và tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và chuyên gia. Kiểm soát huyết áp, cholesterol, và đường huyết có thể giúp giảm nguy cơ đột quỵ. Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, và ngủ đủ giấc có thể giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần. Tham gia vào các hoạt động xã hội và duy trì mối quan hệ tốt với gia đình và bạn bè có thể giúp giảm cảm giác cô đơn và tuyệt vọng.

5.1. Kiểm Soát Các Yếu Tố Nguy Cơ Đột Quỵ Não

Kiểm soát các yếu tố nguy cơ đột quỵ não là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa trầm cảm sau đột quỵ. Các yếu tố nguy cơ đột quỵ bao gồm huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường, hút thuốc lá, và béo phì. Bằng cách kiểm soát các yếu tố này, bệnh nhân có thể giảm nguy cơ tái phát đột quỵ và cải thiện sức khỏe tổng thể.

5.2. Xây Dựng Mạng Lưới Hỗ Trợ Xã Hội Vững Chắc

Xây dựng mạng lưới hỗ trợ xã hội vững chắc là rất quan trọng để phòng ngừa trầm cảm sau đột quỵ. Bệnh nhân cần duy trì mối quan hệ tốt với gia đình, bạn bè, và tham gia vào các hoạt động xã hội. Sự hỗ trợ từ những người xung quanh có thể giúp bệnh nhân cảm thấy được yêu thương và quan tâm, giảm cảm giác cô đơn và tuyệt vọng.

VI. Tương Lai Nghiên Cứu Về Trầm Cảm Ở Bệnh Nhân Đột Quỵ Não

Nghiên cứu về trầm cảm ở bệnh nhân đột quỵ não cần tiếp tục được đẩy mạnh để tìm ra các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả hơn. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc xác định các yếu tố nguy cơ trầm cảm ở bệnh nhân đột quỵ, phát triển các phương pháp sàng lọc trầm cảm hiệu quả, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp tâm lý và dược lý. Ngoài ra, cần có sự hợp tác giữa các chuyên gia y tế, nhà nghiên cứu, và bệnh nhân để cải thiện chất lượng chăm sóc cho bệnh nhân đột quỵ não bị trầm cảm.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Mới Về Điều Trị Trầm Cảm Sau Đột Quỵ

Các hướng nghiên cứu mới về điều trị trầm cảm sau đột quỵ bao gồm sử dụng các phương pháp tâm lý trị liệu tiên tiến, phát triển các loại thuốc chống trầm cảm mới với ít tác dụng phụ hơn, và khám phá các phương pháp điều trị thay thế như kích thích não bằng từ trường và y học cổ truyền.

6.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Đa Trung Tâm và Dài Hạn

Nghiên cứu đa trung tâm và dài hạn là rất quan trọng để hiểu rõ hơn về trầm cảm ở bệnh nhân đột quỵ não. Các nghiên cứu này có thể cung cấp thông tin về tỷ lệ mắc trầm cảm, các yếu tố nguy cơ, và hiệu quả của các biện pháp điều trị trong thời gian dài. Ngoài ra, nghiên cứu đa trung tâm có thể giúp thu thập dữ liệu từ nhiều bệnh viện và trung tâm y tế khác nhau, tăng tính đại diện của kết quả nghiên cứu.

Tổng quan nghiên cứu

Trầm cảm (TC) là một rối loạn tâm thần phổ biến trên toàn cầu, ảnh hưởng đến hơn 300 triệu người và được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự báo sẽ trở thành nguyên nhân gây mất khả năng lao động đứng thứ hai vào năm 2020. Đặc biệt, TC là một di chứng thường gặp ở người bệnh đột quỵ não (ĐQN), một bệnh lý thần kinh nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong và tàn phế cao. Mỗi năm, trên thế giới có khoảng 15 triệu người bị ĐQN, trong đó 6 triệu người tử vong và 5 triệu người bị tàn phế vĩnh viễn. Tại Việt Nam, ĐQN là nguyên nhân tử vong đứng thứ ba, chỉ sau ung thư và tim mạch.

Nghiên cứu này nhằm khảo sát thực trạng TC và các yếu tố liên quan ở người bệnh ĐQN tại Bệnh viện Y học cổ truyền – Phục hồi chức năng tỉnh Khánh Hòa trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2018. Mục tiêu cụ thể là xác định tỷ lệ mắc TC theo thang đo Beck và đánh giá mối liên quan của các yếu tố nhân khẩu học, mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày, hỗ trợ xã hội và mức độ tự tin với TC. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát hiện sớm, chăm sóc và hỗ trợ người bệnh ĐQN nhằm giảm thiểu nguy cơ TC, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và hiệu quả phục hồi chức năng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết về trầm cảm: TC được định nghĩa là rối loạn cảm xúc đặc trưng bởi khí sắc trầm, mất hứng thú, giảm năng lượng kéo dài ít nhất 2 tuần, theo phân loại ICD-10. TC có thể xuất hiện do nguyên nhân nội sinh, phản ứng hoặc thực tổn, liên quan đến mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, noradrenalin và dopamine.

• Mô hình các yếu tố liên quan đến TC ở người bệnh ĐQN: Bao gồm các yếu tố nhân khẩu học (tuổi, giới, trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân), yếu tố lâm sàng (bệnh kèm theo, mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày), yếu tố xã hội (hỗ trợ xã hội) và tâm lý (mức độ tự tin).

• Khái niệm chính:

  • Trầm cảm: Đánh giá bằng thang điểm Beck (BDI) gồm 21 mục, phân loại thành không có TC, TC nhẹ, vừa và nặng.
  • Mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày: Đánh giá theo thang điểm Barthel (BI), phân loại từ độc lập hoàn toàn đến phụ thuộc hoàn toàn.
  • Hỗ trợ xã hội: Đánh giá bằng thang MSPSS, phân loại thành thấp, vừa phải và cao.
  • Mức độ tự tin: Đánh giá bằng thang Rosenberg (RSE), phân loại thành thấp, trung bình và cao.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang.

• Đối tượng nghiên cứu: 185 người bệnh ĐQN điều trị tại Bệnh viện Y học cổ truyền – Phục hồi chức năng tỉnh Khánh Hòa từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2018, đáp ứng tiêu chuẩn chẩn đoán theo ICD-10, có sức khỏe ổn định và đồng ý tham gia nghiên cứu.

• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ người bệnh thỏa mãn tiêu chuẩn được lựa chọn.

• Thu thập số liệu: Phỏng vấn trực tiếp sử dụng bộ câu hỏi chuẩn gồm thông tin nhân khẩu học, thang đo Beck, Barthel, MSPSS và RSE. Thời gian thu thập kéo dài 4 tháng.

• Phân tích số liệu: Dữ liệu được nhập bằng phần mềm Epidata 3.1 và xử lý bằng SPSS 20. Phân tích mô tả và kiểm định mối liên quan giữa các biến số với TC.

• Đạo đức nghiên cứu: Được sự cho phép của ban giám đốc bệnh viện, đảm bảo sự đồng thuận và bảo mật thông tin người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ mắc trầm cảm: 62,7% người bệnh ĐQN mắc TC theo thang điểm Beck, trong đó TC nhẹ chiếm 31,4%, TC vừa 17,8% và TC nặng 13,5%. Tỷ lệ không mắc TC là 37,3%.

2. Mối liên quan với nhân khẩu học:

   • Tuổi và giới không có mối liên quan đáng kể với TC (p > 0,05).
   • Trình độ học vấn và tình trạng hôn nhân có liên quan đến TC (p < 0,05). Người có trình độ tiểu học và nhóm độc thân hoặc góa vợ/chồng có tỷ lệ TC nặng cao hơn.

3. Yếu tố lâm sàng và xã hội:

   • Mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày có mối liên quan nghịch với TC (p < 0,01; r = -0,682). Người bệnh phụ thuộc nhiều có tỷ lệ TC nặng cao (45,8% ở nhóm trợ giúp trung bình).
   • Mức hỗ trợ xã hội cũng có mối liên quan nghịch khá cao với TC (p < 0,01; r = -0,618). 62,7% người bệnh nhận được hỗ trợ xã hội cao, tỷ lệ TC nhẹ chiếm ưu thế trong nhóm này.
   • Mức độ tự tin có mối liên quan nghịch mạnh với TC (p < 0,01; r = -0,797). Người có lòng tự tin thấp dễ mắc TC nặng hơn.

4. Triệu chứng trầm cảm phổ biến: Cảm giác buồn chán (100%), giảm sự quan tâm, thích thú (94,8%), rối loạn giấc ngủ (97,4%), giảm sút lòng tự tin (88,8%). Ý tưởng tự sát chiếm 12,9%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tỷ lệ TC ở người bệnh ĐQN tại Bệnh viện Y học cổ truyền – Phục hồi chức năng tỉnh Khánh Hòa là khá cao, tương đồng với các nghiên cứu quốc tế và trong nước. Mối liên quan nghịch giữa mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày và TC phản ánh rằng sự mất khả năng tự chăm sóc làm tăng nguy cơ TC do cảm giác bất lực và phụ thuộc. Hỗ trợ xã hội và mức độ tự tin đóng vai trò bảo vệ quan trọng, giúp giảm nguy cơ TC bằng cách cung cấp nguồn lực tinh thần và xã hội.

Việc không tìm thấy mối liên quan giữa tuổi, giới và TC phù hợp với một số nghiên cứu trước đây, cho thấy TC ở người bệnh ĐQN không bị chi phối nhiều bởi các yếu tố này mà chủ yếu do các yếu tố tâm lý, xã hội và mức độ tổn thương chức năng. Các biểu đồ phân bố mức độ TC theo các nhóm biến số có thể minh họa rõ ràng sự khác biệt tỷ lệ mắc TC giữa các nhóm, hỗ trợ cho việc xác định nhóm nguy cơ cao.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sàng lọc trầm cảm định kỳ cho người bệnh ĐQN tại các cơ sở y tế, đặc biệt trong giai đoạn phục hồi chức năng, nhằm phát hiện sớm TC và can thiệp kịp thời. Thời gian thực hiện: ngay trong năm đầu sau đột quỵ. Chủ thể thực hiện: nhân viên y tế, điều dưỡng.

2. Phát triển chương trình chăm sóc toàn diện bao gồm hỗ trợ tâm lý, giáo dục sức khỏe và phục hồi chức năng nhằm nâng cao mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày. Mục tiêu giảm tỷ lệ TC nặng xuống dưới 10% trong vòng 2 năm. Chủ thể: bệnh viện, trung tâm phục hồi chức năng.

3. Tăng cường hỗ trợ xã hội cho người bệnh thông qua các nhóm hỗ trợ gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội để cải thiện mạng lưới hỗ trợ xã hội. Thời gian: triển khai liên tục, ưu tiên trong 6 tháng đầu sau đột quỵ. Chủ thể: chính quyền địa phương, tổ chức xã hội.

4. Đào tạo nâng cao năng lực cho nhân viên y tế và điều dưỡng về nhận biết và chăm sóc người bệnh có TC, đặc biệt chú trọng kỹ năng giao tiếp và tư vấn tâm lý. Thời gian: đào tạo định kỳ hàng năm. Chủ thể: các trường đại học, bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và điều dưỡng: Nắm bắt kiến thức về TC ở người bệnh ĐQN để nâng cao chất lượng chăm sóc, phát hiện sớm và hỗ trợ người bệnh hiệu quả.

2. Nhà quản lý y tế và chính sách: Sử dụng dữ liệu nghiên cứu để xây dựng các chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần và phục hồi chức năng phù hợp, giảm gánh nặng xã hội.

3. Nhà nghiên cứu và học viên cao học: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về TC và ĐQN.

4. Gia đình và người chăm sóc bệnh nhân: Hiểu rõ về TC và các yếu tố liên quan để hỗ trợ người bệnh trong quá trình phục hồi, giảm thiểu nguy cơ TC và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Câu hỏi thường gặp

1. Tỷ lệ trầm cảm ở người bệnh đột quỵ não là bao nhiêu?
   Theo nghiên cứu, khoảng 62,7% người bệnh ĐQN mắc TC, trong đó TC nhẹ chiếm 31,4%, vừa 17,8% và nặng 13,5%. Tỷ lệ này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế, cho thấy TC là vấn đề phổ biến cần được quan tâm.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến trầm cảm ở người bệnh đột quỵ?
   Mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày, hỗ trợ xã hội và mức độ tự tin có mối liên quan nghịch mạnh với TC. Người bệnh phụ thuộc nhiều, thiếu hỗ trợ xã hội và có lòng tự tin thấp dễ mắc TC nặng hơn.

3. Tuổi và giới có ảnh hưởng đến trầm cảm sau đột quỵ không?
   Nghiên cứu không tìm thấy mối liên quan đáng kể giữa tuổi, giới với TC ở người bệnh ĐQN, phù hợp với một số nghiên cứu trước đây, cho thấy TC phụ thuộc nhiều hơn vào các yếu tố tâm lý và xã hội.

4. Làm thế nào để phát hiện sớm trầm cảm ở người bệnh đột quỵ?
   Sử dụng các công cụ sàng lọc như thang điểm Beck (BDI) trong giai đoạn phục hồi chức năng, kết hợp quan sát các triệu chứng như buồn chán, mất hứng thú, rối loạn giấc ngủ và giảm năng lượng.

5. Các biện pháp hỗ trợ người bệnh đột quỵ bị trầm cảm là gì?
   Bao gồm chăm sóc y tế kết hợp thuốc chống trầm cảm, liệu pháp tâm lý, tăng cường hỗ trợ xã hội, cải thiện mức độ độc lập trong sinh hoạt và nâng cao lòng tự tin thông qua các chương trình phục hồi chức năng và giáo dục sức khỏe.

Kết luận

• Tỷ lệ người bệnh ĐQN mắc trầm cảm tại Bệnh viện Y học cổ truyền – Phục hồi chức năng tỉnh Khánh Hòa là 62,7%, trong đó TC nhẹ chiếm đa số.
• Trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, mức độ độc lập trong sinh hoạt hàng ngày, hỗ trợ xã hội và mức độ tự tin có mối liên quan đáng kể với TC.
• Tuổi và giới không có ảnh hưởng rõ rệt đến sự xuất hiện TC ở người bệnh ĐQN.
• Cần triển khai các biện pháp sàng lọc, chăm sóc toàn diện và tăng cường hỗ trợ xã hội để giảm thiểu nguy cơ TC.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các chương trình phục hồi chức năng kết hợp chăm sóc tâm lý nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người bệnh.

Next steps: Triển khai các chương trình sàng lọc và can thiệp sớm tại bệnh viện, đào tạo nhân viên y tế, đồng thời mở rộng nghiên cứu trên quy mô lớn hơn để đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp.

Call to action: Các cơ sở y tế và nhà quản lý cần phối hợp xây dựng chính sách chăm sóc toàn diện cho người bệnh ĐQN, đặc biệt chú trọng đến sức khỏe tâm thần nhằm giảm thiểu gánh nặng xã hội và nâng cao hiệu quả phục hồi chức năng.