Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Đắk Lắk, với dân số gần 2 triệu người và diện tích hơn 13.000 km², là một trong những địa phương có nhiều thách thức trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trong quản lý nhân lực y tế dự phòng (YTDP). Giai đoạn 2020-2021, tỉnh đã thành lập Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (TTKSBT) và các Trung tâm Y tế huyện nhằm nâng cao hiệu quả công tác y tế dự phòng. Tuy nhiên, thực trạng thiếu hụt nhân lực, đặc biệt là bác sỹ y tế dự phòng, cùng với tình trạng nghỉ việc, chuyển công tác diễn ra phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dịch vụ y tế dự phòng tại địa phương.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng quản lý nhân lực y tế dự phòng tại các cơ sở y tế công lập tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2020-2021 và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý này. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại TTKSBT tỉnh và 15 Trung tâm Y tế huyện, với dữ liệu thu thập từ báo cáo, văn bản chính sách và phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý, nhân viên y tế dự phòng. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về nhân lực, đánh giá các chính sách và môi trường làm việc, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhân lực y tế dự phòng, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng tại tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý nhân lực và mô hình quản lý y tế dự phòng, tập trung vào ba nhóm khái niệm chính: (1) Thu hút và tuyển dụng nhân lực, (2) Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, (3) Sử dụng và duy trì nhân lực. Khung lý thuyết cũng xem xét các yếu tố ảnh hưởng như chính sách pháp luật, môi trường làm việc, năng lực cán bộ quản lý và tác động của dịch COVID-19. Các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định số 106/2020/NĐ-CP về vị trí việc làm, Thông tư số 26/2017/TT-BYT về chức năng TTKSBT, và các quy định về đào tạo, khen thưởng được sử dụng làm cơ sở pháp lý cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập từ các báo cáo, hồ sơ nhân sự, kế hoạch tuyển dụng, đào tạo và khen thưởng của TTKSBT và 15 Trung tâm Y tế huyện trong giai đoạn 2020-2021. Cỡ mẫu bao gồm toàn bộ số liệu nhân lực y tế dự phòng tại các đơn vị này, với số lượng nhân sự năm 2020 là 470 người và năm 2021 là 455 người. Phương pháp chọn mẫu định tính là chọn mẫu có chủ đích, thực hiện 08 cuộc phỏng vấn sâu với các cán bộ quản lý và nhân viên y tế dự phòng nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhân lực. Số liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm Excel để tính toán số lượng, tỷ lệ phần trăm; số liệu định tính được mã hóa và phân tích theo chủ đề.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhân lực y tế dự phòng: Năm 2020, tổng số nhân lực YTDP tại tỉnh là 470 người, giảm còn 455 người năm 2021. Tỷ lệ nhân lực có trình độ trung cấp chiếm trên 54%, trong khi nhóm có trình độ đại học và sau đại học chỉ chiếm khoảng 33%. Về chức danh, bác sỹ chiếm tỷ lệ 16,2% năm 2020 và giảm còn 14,9% năm 2021; điều dưỡng, hộ sinh chiếm gần 50%.
  2. Tuyển dụng nhân lực: Năm 2021, nhu cầu tuyển dụng là 220 chỉ tiêu nhưng thực tế chỉ tuyển được 95 người, đạt khoảng 43%. Đặc biệt, chỉ tiêu bác sỹ tuyển được chỉ 13/79 (16,5%), điều dưỡng, hộ sinh tuyển được 52/75 (69,3%).
  3. Mô tả vị trí việc làm và đánh giá công việc: Mô tả vị trí việc làm chưa đầy đủ, chi tiết, dẫn đến việc đánh giá hiệu quả công việc còn cảm tính, thiếu khách quan.
  4. Chính sách và môi trường làm việc: Chế độ đãi ngộ thấp, công việc áp lực cao do dịch COVID-19, cơ sở vật chất và trang thiết bị y tế cũ kỹ, thiếu kinh phí đầu tư. Môi trường làm việc có văn hóa thân thiện, hỗ trợ đồng nghiệp nhưng chưa đủ để giữ chân nhân lực chất lượng cao.

Thảo luận kết quả

Sự thiếu hụt nhân lực, đặc biệt là bác sỹ y tế dự phòng, tại Đắk Lắk phản ánh thực trạng chung của nhiều địa phương và quốc gia đang phát triển, nơi nguồn lực y tế dự phòng thường bị xem nhẹ so với y tế điều trị. Tỷ lệ nhân lực trình độ trung cấp cao cho thấy sự mất cân đối về chất lượng nguồn nhân lực, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác dự phòng. Việc tuyển dụng không đạt chỉ tiêu do nhiều nguyên nhân, trong đó có chính sách đãi ngộ chưa tương xứng, áp lực công việc tăng cao trong bối cảnh dịch COVID-19, và quy trình tuyển dụng còn hạn chế về truyền thông và mô tả công việc.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, tình trạng này không phải là mới nhưng càng trở nên nghiêm trọng hơn trong đại dịch. Các yếu tố như môi trường làm việc, năng lực cán bộ quản lý và chính sách khen thưởng có vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển nguồn nhân lực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượng nhân lực theo trình độ và chức danh, bảng so sánh nhu cầu và thực tế tuyển dụng, cũng như sơ đồ khung lý thuyết các yếu tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyển dụng và thu hút nhân lực: Đẩy mạnh truyền thông đa kênh, sử dụng mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến để quảng bá vị trí việc làm, đặc biệt là các vị trí bác sỹ y tế dự phòng. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, trong vòng 6 tháng tới.
  2. Cải cách chính sách đãi ngộ và tiền lương: Tham mưu UBND tỉnh điều chỉnh mức lương, phụ cấp phù hợp với áp lực công việc và yêu cầu chuyên môn, nhằm nâng cao động lực làm việc và giữ chân nhân viên. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế phối hợp UBND tỉnh, trong vòng 12 tháng.
  3. Nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Xây dựng kế hoạch đào tạo liên tục, bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng quản lý cho cán bộ y tế dự phòng, ưu tiên đào tạo bác sỹ và kỹ thuật viên. Chủ thể thực hiện: TTKSBT, Trung tâm Y tế huyện, trong vòng 12-18 tháng.
  4. Cải thiện môi trường làm việc và trang thiết bị: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại, tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, thân thiện và an toàn. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, UBND tỉnh, trong vòng 24 tháng.
  5. Tăng cường công tác khen thưởng và động viên phi vật chất: Xây dựng quỹ khen thưởng kịp thời, đa dạng hình thức động viên nhằm khích lệ tinh thần làm việc của nhân viên y tế dự phòng. Chủ thể thực hiện: Các đơn vị y tế công lập, trong vòng 6 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý ngành y tế: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhân lực y tế dự phòng, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.
  2. Cán bộ nhân sự các cơ sở y tế công lập: Áp dụng các giải pháp tuyển dụng, đào tạo và duy trì nhân lực hiệu quả dựa trên dữ liệu thực tế.
  3. Giảng viên và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý y tế: Nâng cao kiến thức chuyên môn về quản lý nhân lực y tế dự phòng và các vấn đề thực tiễn tại địa phương.
  4. Các nhà hoạch định chính sách và nghiên cứu y tế: Cung cấp cơ sở khoa học để phát triển các chương trình cải cách nhân lực y tế dự phòng, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh và thay đổi tổ chức y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nhân lực y tế dự phòng tại Đắk Lắk lại thiếu hụt nghiêm trọng?
    Nguyên nhân chính là do chính sách đãi ngộ chưa tương xứng, áp lực công việc cao, đặc biệt trong bối cảnh dịch COVID-19, cùng với quy trình tuyển dụng và truyền thông chưa hiệu quả. Ví dụ, năm 2021 chỉ tuyển được 16,5% chỉ tiêu bác sỹ dự phòng.

  2. Trình độ nhân lực y tế dự phòng hiện nay như thế nào?
    Phần lớn nhân lực có trình độ trung cấp (trên 54%), trong khi nhóm có trình độ đại học và sau đại học chỉ chiếm khoảng 33%, gây mất cân đối về chất lượng nguồn nhân lực.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến việc giữ chân nhân viên y tế dự phòng?
    Bao gồm chế độ lương, phụ cấp thấp, môi trường làm việc chưa được cải thiện, áp lực công việc tăng do dịch bệnh, và thiếu các chính sách khen thưởng, động viên hiệu quả.

  4. Làm thế nào để cải thiện công tác tuyển dụng nhân lực y tế dự phòng?
    Cần đa dạng hóa kênh truyền thông, mô tả vị trí việc làm rõ ràng, nâng cao chính sách đãi ngộ và tạo môi trường làm việc hấp dẫn hơn. Ví dụ, tổ chức gặp mặt sinh viên y khoa để quảng bá ngành.

  5. Dịch COVID-19 ảnh hưởng thế nào đến nhân lực y tế dự phòng?
    Dịch làm tăng khối lượng công việc, gây áp lực tâm lý, sức khỏe giảm sút và tăng tỷ lệ nghỉ việc, chuyển công tác. Khoảng 60% nhân viên y tế phải làm việc nhiều hơn, 70% bị lo âu, trầm cảm theo khảo sát.

Kết luận

  • Nhân lực y tế dự phòng tại tỉnh Đắk Lắk thiếu hụt nghiêm trọng, đặc biệt là bác sỹ, với tỷ lệ tuyển dụng thực tế chỉ đạt khoảng 43% nhu cầu năm 2021.
  • Chất lượng nguồn nhân lực chưa đồng đều, phần lớn có trình độ trung cấp, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác dự phòng.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm chính sách đãi ngộ, môi trường làm việc, năng lực cán bộ quản lý và tác động của dịch COVID-19.
  • Cần triển khai đồng bộ các giải pháp về tuyển dụng, đào tạo, cải thiện môi trường làm việc và chính sách khen thưởng để nâng cao hiệu quả quản lý nhân lực.
  • Nghiên cứu đề xuất các bước tiếp theo trong vòng 6-24 tháng nhằm cải thiện thực trạng, đồng thời kêu gọi các nhà quản lý, cán bộ nhân sự và nhà hoạch định chính sách áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển nguồn nhân lực y tế dự phòng bền vững.