Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Không Bảo Hiểm Y Tế Trong Điều Trị Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Kiên Giang

• Tác giả: Huỳnh Thị Kim Thanh
• Người hướng dẫn: TS. Lê Ngọc Của
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Quản Lý Bệnh Viện
• Đề tài: Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Không Bảo Hiểm Y Tế Tại Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Kiên Giang
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Đồng Tháp

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Các khái niệm, đinḥ nghĩa
• 1.2. Các chỉ số kê đơn thuốc của WHO
• 1.3. Quy chế kê đơn thuốc trong điều trị ngoại trú tại Việt Nam
• 1.4. Thực trạng kê đơn thuốc không hợp lý, không theo quy chế kê đơn
• 1.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến việc kê đơn thuốc
• 1.6. Giới thiệu về Bệnh viện đa khoa tỉnh Kiên Giang
• 1.7. Khung lý thuyết nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.5. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.6. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.7. Các biến số định lượng và chủ đề nghiên cứu định tính
• 2.8. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 2.9. Đạo đức trong nghiên cứu
• 2.10. Sai số của nghiên cứu và các biện pháp khắc phục sai số
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thông tin chung của bác sỹ kê đơn
• 3.2. Thực trạng các chỉ số kê đơn, thực hiện quy chế kê đơn điều trị ngoại trú
• 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng kê đơn thuốc đối với bệnh nhân ngoại trú không bảo hiểm y tế
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thực trạng kê đơn và thực hiện quy chế kê đơn trong điều trị ngoại trú
• 4.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến các chỉ số kê đơn và việc thực hiện quy chế kê đơn ngoại trú
• 4.3. Những mặt mạnh và mặt hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: Phiếu thu thập thông tin thực trạng kê đơn thuốc điều trị ngoại trú tại bệnh viện đa khoa Kiên Giang
• PHỤ LỤC 2: Phiếu điều tra thông tin người kê đơn thuốc
• PHỤ LỤC 3: Các biến số nghiên cứu định lượng
• PHỤ LỤC 4: Hướng dẫn phỏng vấn sâu Chủ tịch Hội đồng thuốc và điều trị, Phó Giám đốc bệnh viện phụ trách điều trị, Trưởng Khoa Khám bệnh, Trưởng Khoa Dược của Bệnh viện đa khoa Kiên Giang và thảo luận nhóm các bác sỹ tại Khoa Khám bệnh

I. Tổng Quan Về Kê Đơn Thuốc Không BHYT Tại Kiên Giang

Trong bối cảnh thị trường thuốc toàn cầu phát triển mạnh mẽ, việc sử dụng thuốc hợp lý và hiệu quả trở thành một thách thức lớn, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Tình trạng kê đơn không hợp lý, lạm dụng thuốc, và việc sử dụng thuốc không theo hướng dẫn đang diễn ra phổ biến, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực như giảm hiệu quả điều trị, tăng nguy cơ tác dụng phụ, và tăng gánh nặng chi phí cho người bệnh. Theo WHO, việc kê đơn thuốc không hợp lý chiếm tỷ lệ cao, với việc sử dụng kháng sinh vượt quá nhu cầu lâm sàng đáng kể. Việt Nam cũng không nằm ngoài thực trạng này, với nhiều vấn đề liên quan đến quy chế kê đơn và quản lý sử dụng thuốc, đặc biệt là đối với bệnh nhân không có bảo hiểm y tế. Tại Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang, vấn đề này cần được nghiên cứu và đánh giá một cách toàn diện để đưa ra các giải pháp phù hợp.

1.1. Khái niệm và tầm quan trọng của kê đơn thuốc hợp lý

Kê đơn thuốc hợp lý là quá trình lựa chọn và chỉ định thuốc dựa trên các tiêu chí khoa học, phù hợp với tình trạng bệnh, hiệu quả điều trị và khả năng chi trả của người bệnh. Việc kê đơn thuốc hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng điều trị, giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ và tối ưu hóa chi phí y tế. Các chỉ số kê đơn của WHO là công cụ hữu ích để đánh giá và cải thiện thực hành kê đơn tại các cơ sở y tế. Đồng thời, việc tuân thủ các quy định về kê đơn thuốc của Bộ Y tế là điều kiện tiên quyết để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong sử dụng thuốc.

1.2. Tổng quan về Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang

Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang là bệnh viện công hạng I trực thuộc tỉnh, có quy mô lớn với 1.500 giường bệnh, phục vụ nhu cầu khám chữa bệnh của người dân trong tỉnh và khu vực lân cận. Số lượng bệnh nhân khám chữa bệnh ngoại trú trung bình mỗi ngày là 1.500 lượt. Do đó, việc đảm bảo chất lượng kê đơn thuốc, đặc biệt đối với bệnh nhân khám chữa bệnh không bảo hiểm, là một vấn đề quan trọng cần được quan tâm. Tình hình kê đơn thuốc tại bệnh viện cần được đánh giá kỹ lưỡng để xác định các vấn đề tồn tại và đưa ra các giải pháp cải thiện.

II. Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Ngoài Danh Mục BHYT Vấn Đề Nhức Nhối

Thực tế cho thấy, việc kê đơn thuốc ngoài danh mục bảo hiểm y tế là một vấn đề phổ biến tại nhiều cơ sở y tế, trong đó có Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang. Tình trạng này gây ra nhiều khó khăn cho bệnh nhân, đặc biệt là những người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, khi họ phải tự chi trả cho các loại thuốc không được bảo hiểm y tế chi trả. Điều này dẫn đến nguy cơ bệnh nhân không tuân thủ điều trị, hoặc tìm đến các nguồn thuốc không đảm bảo chất lượng. Nhiều bệnh nhân đã phàn nàn về việc đơn thuốc khó đọc, không đầy đủ hướng dẫn sử dụng, và giá thuốc cao. Do đó, việc nghiên cứu và đánh giá thực trạng này là vô cùng cần thiết để tìm ra các giải pháp can thiệp hiệu quả.

2.1. Các yếu tố dẫn đến kê đơn thuốc ngoài danh mục BHYT

Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến tình trạng kê đơn thuốc ngoài danh mục bảo hiểm. Thứ nhất, do danh mục thuốc bảo hiểm có thể chưa bao phủ hết các loại thuốc cần thiết cho điều trị, đặc biệt là các thuốc mới hoặc các thuốc chuyên biệt. Thứ hai, bác sĩ có thể ưu tiên kê các loại thuốc có hiệu quả cao hơn, hoặc các thuốc mà họ quen thuộc, ngay cả khi chúng không nằm trong danh mục bảo hiểm. Thứ ba, ảnh hưởng từ các công ty dược phẩm cũng có thể tác động đến quyết định kê đơn của bác sĩ. Cuối cùng, chính sách kê đơn thuốc của bệnh viện cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng này.

2.2. Ảnh hưởng của kê đơn thuốc ngoài danh mục BHYT đến người bệnh

Việc kê đơn thuốc ngoài danh mục bảo hiểm gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến người bệnh. Chi phí điều trị tăng cao, tạo gánh nặng tài chính cho người bệnh, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Điều này có thể dẫn đến việc người bệnh không tuân thủ điều trị, hoặc bỏ dở điều trị, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, hoặc tự ý mua thuốc theo đơn cũ cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ, gây hại cho sức khỏe.

III. Phân Tích Chi Tiết Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Tại Kiên Giang

Nghiên cứu thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang năm 2017 cho thấy một số vấn đề đáng chú ý trong thực trạng kê đơn thuốc cho bệnh nhân ngoại trú không có bảo hiểm y tế. Số thuốc trung bình trong một đơn là 4.05 loại, tỷ lệ đơn có kê kháng sinh là 51.11%, và tỷ lệ đơn có kê vitamin - khoáng chất là 35.06%. Đáng chú ý, chỉ có 13.47% thuốc được kê theo tên chung quốc tế, và chỉ 0.25% đơn thực hiện đúng và đầy đủ 9 yêu cầu chung trong quy chế kê đơn ngoại trú. Các nội dung không thực hiện đúng chủ yếu liên quan đến thông tin của bệnh nhân và cách ghi tên thuốc theo quy định. Số liệu này cho thấy cần có những cải thiện đáng kể trong thực hành kê đơn tại bệnh viện.

3.1. Các chỉ số kê đơn thuốc và so sánh với tiêu chuẩn

Số thuốc trung bình trên một đơn, tỷ lệ kê kháng sinh và vitamin - khoáng chất là những chỉ số quan trọng để đánh giá tính hợp lý của việc kê đơn. Việc so sánh các chỉ số này với tiêu chuẩn của WHO và Bộ Y tế giúp xác định những điểm cần cải thiện. Ví dụ, việc kê quá nhiều thuốc trên một đơn có thể làm tăng nguy cơ tương tác thuốc và tác dụng phụ. Tương tự, việc lạm dụng kháng sinh có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc, gây khó khăn cho việc điều trị các bệnh nhiễm trùng trong tương lai.

3.2. Thực hiện quy chế kê đơn thuốc và các lỗi thường gặp

Việc tuân thủ quy chế kê đơn thuốc là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong sử dụng thuốc. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy nhiều lỗi thường gặp trong việc thực hiện quy chế kê đơn, như ghi thiếu thông tin của bệnh nhân, không ghi đầy đủ nồng độ/hàm lượng, liều dùng, đường dùng, thời điểm dùng của mỗi loại thuốc. Những lỗi này có thể gây khó khăn cho bệnh nhân trong việc sử dụng thuốc, và làm tăng nguy cơ sai sót trong quá trình điều trị.

IV. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Thực Trạng Kê Đơn Nghiên Cứu Chi Tiết

Nghiên cứu đã xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng kê đơn thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang, bao gồm tuổi, giới tính, thâm niên và trình độ chuyên môn của bác sĩ, tình trạng bệnh của bệnh nhân, và các yếu tố liên quan đến cơ sở y tế và chính sách kê đơn. Chẳng hạn, tuổi tác và kinh nghiệm của bác sĩ có thể ảnh hưởng đến xu hướng kê kháng sinh, trong khi tình trạng bệnh và thói quen dùng thuốc của bệnh nhân có thể tác động đến quyết định kê vitamin - khoáng chất. Sự quan tâm của lãnh đạo bệnh viện, hoạt động của Hội đồng Thuốc và điều trị, và việc cung cấp thông tin thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và cải thiện thực hành kê đơn.

4.1. Vai trò của bác sĩ kê đơn và kinh nghiệm chuyên môn

Kinh nghiệm và trình độ chuyên môn của bác sĩ đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra quyết định kê đơn phù hợp. Bác sĩ có kinh nghiệm thường có xu hướng kê các loại thuốc mà họ đã quen thuộc và tin tưởng, trong khi bác sĩ trẻ có thể cập nhật các loại thuốc mới và các phương pháp điều trị tiên tiến hơn. Việc đào tạo và cập nhật kiến thức liên tục cho bác sĩ là yếu tố quan trọng để đảm bảo họ có đủ năng lực để kê đơn thuốc một cách hợp lý và an toàn.

4.2. Tác động của yếu tố bệnh nhân và môi trường bệnh viện

Tình trạng bệnh, thói quen dùng thuốc và niềm tin của bệnh nhân về tác dụng của thuốc có thể ảnh hưởng đến quyết định kê đơn của bác sĩ. Bên cạnh đó, môi trường bệnh viện, bao gồm áp lực công việc, nguồn lực hạn chế, và sự hỗ trợ từ đồng nghiệp cũng có thể tác động đến thực hành kê đơn. Việc tạo ra một môi trường làm việc thuận lợi, với đủ thời gian và nguồn lực, là yếu tố quan trọng để bác sĩ có thể đưa ra các quyết định kê đơn tốt nhất cho bệnh nhân.

V. Giải Pháp Cải Thiện Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Tại Kiên Giang

Để cải thiện thực trạng kê đơn thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang, cần có một loạt các giải pháp đồng bộ, bao gồm triển khai phần mềm kê đơn điện tử, tăng cường đào tạo và tập huấn cho bác sĩ về quy chế kê đơn, và nâng cao vai trò của Hội đồng Thuốc và điều trị trong việc kiểm tra, giám sát và phản hồi thông tin về kê đơn. Bên cạnh đó, cần có các biện pháp để kiểm soát ảnh hưởng từ các công ty dược phẩm, và tăng cường cung cấp thông tin thuốc cho bác sĩ. Cuối cùng, cần có sự tham gia tích cực của bệnh nhân trong quá trình điều trị, bằng cách cung cấp cho họ thông tin đầy đủ về thuốc và khuyến khích họ tuân thủ điều trị.

5.1. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kê đơn thuốc

Việc triển khai phần mềm kê đơn điện tử là một giải pháp hiệu quả để giảm thiểu sai sót và cải thiện tính chính xác trong kê đơn. Phần mềm có thể giúp bác sĩ dễ dàng tra cứu thông tin thuốc, kiểm tra tương tác thuốc, và tuân thủ các quy định về kê đơn. Bên cạnh đó, phần mềm cũng cho phép bệnh viện theo dõi và phân tích dữ liệu kê đơn, từ đó xác định các vấn đề và đưa ra các giải pháp can thiệp phù hợp.

5.2. Tăng cường giám sát và phản hồi về kê đơn thuốc

Hội đồng Thuốc và điều trị cần tăng cường vai trò trong việc kiểm tra, giám sát và phản hồi thông tin về kê đơn. Việc phân tích các chỉ số kê đơn, như số thuốc trung bình trên một đơn, tỷ lệ kê kháng sinh, và tỷ lệ kê thuốc theo tên chung quốc tế, giúp xác định các vấn đề và đưa ra các giải pháp can thiệp. Phản hồi thông tin cho các khoa, phòng, và cá nhân bác sĩ giúp nâng cao nhận thức và cải thiện thực hành kê đơn.

VI. Kết Luận Triển Vọng Về Kê Đơn Thuốc Không BHYT Tại Kiên Giang

Nghiên cứu về thực trạng kê đơn thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang đã chỉ ra một số vấn đề cần được quan tâm và cải thiện. Việc triển khai các giải pháp đồng bộ, bao gồm ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường đào tạo và giám sát, và nâng cao vai trò của bệnh nhân, có thể giúp cải thiện đáng kể thực hành kê đơn và đảm bảo an toàn và hiệu quả trong sử dụng thuốc. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của các giải pháp can thiệp và theo dõi sự thay đổi trong thực hành kê đơn theo thời gian.

6.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu và khuyến nghị chính

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng cần có những cải thiện đáng kể trong thực hành kê đơn tại Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Kiên Giang. Các khuyến nghị chính bao gồm triển khai phần mềm kê đơn điện tử, tăng cường đào tạo và tập huấn cho bác sĩ về quy chế kê đơn, và nâng cao vai trò của Hội đồng Thuốc và điều trị trong việc kiểm tra, giám sát và phản hồi thông tin về kê đơn. Việc thực hiện các khuyến nghị này sẽ giúp cải thiện chất lượng kê đơn và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo và các vấn đề cần quan tâm

Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của các giải pháp can thiệp và theo dõi sự thay đổi trong thực hành kê đơn theo thời gian. Bên cạnh đó, cần quan tâm đến các vấn đề liên quan đến chính sách kê đơn thuốc, và sự ảnh hưởng của các công ty dược phẩm đến quyết định kê đơn của bác sĩ. Việc tiếp tục nghiên cứu và cải thiện thực hành kê đơn là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe cho người dân.

Tổng quan nghiên cứu

Việc kê đơn thuốc không bảo hiểm y tế trong điều trị ngoại trú tại các bệnh viện đa khoa đang là vấn đề nổi bật, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị và chi phí y tế. Tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Kiên Giang năm 2017, trung bình mỗi đơn thuốc có 4,05 loại thuốc, trong đó 51,11% đơn có kê kháng sinh, 35,06% đơn có kê vitamin – khoáng chất, nhưng chỉ 13,47% thuốc được kê theo tên chung quốc tế và 63,74% thuốc kê là thuốc thiết yếu. Thực trạng này cho thấy việc kê đơn chưa tuân thủ đầy đủ quy chế kê đơn thuốc ngoại trú theo Thông tư số 05/2016/TT-BYT của Bộ Y tế, với chỉ 0,25% đơn thuốc thực hiện đúng đầy đủ 9 yêu cầu chung. Nghiên cứu nhằm mô tả thực trạng kê đơn thuốc không bảo hiểm y tế tại BVĐK tỉnh Kiên Giang, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc kê đơn, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng kê đơn, đảm bảo an toàn và hợp lý trong điều trị ngoại trú. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 9 năm 2017, tại khoa Khám bệnh của bệnh viện, với cỡ mẫu 405 đơn thuốc và phỏng vấn sâu các cán bộ y tế liên quan. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện công tác quản lý kê đơn thuốc, giảm thiểu lạm dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh và vitamin – khoáng chất, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân không có bảo hiểm y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về sử dụng thuốc hợp lý của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong đó các chỉ số kê đơn thuốc được sử dụng làm công cụ đánh giá thực trạng kê đơn. Các khái niệm chính bao gồm: thuốc thiết yếu, thuốc kháng sinh, thuốc vitamin – khoáng chất, tên gốc (generic name) và tên biệt dược (brand name). Quy chế kê đơn thuốc ngoại trú theo Thông tư số 05/2016/TT-BYT quy định các yêu cầu bắt buộc về nội dung đơn thuốc, nhằm đảm bảo kê đơn hợp lý, an toàn và hiệu quả. Khung lý thuyết nghiên cứu phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kê đơn thuốc thuộc về bác sĩ kê đơn (tuổi, giới tính, trình độ chuyên môn, thâm niên, thái độ, kiến thức, thói quen), bệnh nhân (tình trạng bệnh, niềm tin, thói quen dùng thuốc), cơ sở y tế (chuyên khoa khám bệnh, tình trạng quá tải, hoạt động của Hội đồng Thuốc và điều trị, cung cấp thuốc, phần mềm kê đơn điện tử) và các yếu tố khác như ảnh hưởng từ nhà cung cấp thuốc và sự xuất hiện của thuốc mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp cắt ngang, kết hợp nghiên cứu định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu định lượng gồm 405 đơn thuốc của bệnh nhân không bảo hiểm y tế điều trị ngoại trú tại khoa Khám bệnh BVĐK tỉnh Kiên Giang năm 2017, được chọn mẫu ngẫu nhiên theo ngày (20 đơn/ngày, 10 đơn buổi sáng và 10 đơn buổi chiều trong 20 ngày làm việc). Dữ liệu định tính thu thập qua phỏng vấn sâu với các cán bộ y tế gồm Chủ tịch Hội đồng Thuốc và điều trị, Phó Giám đốc bệnh viện phụ trách chuyên môn, Trưởng khoa Khám bệnh, Trưởng khoa Dược và thảo luận nhóm với 14 bác sĩ khám bệnh. Phân tích số liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS 16.0, các biến số được đánh giá theo các chỉ số kê đơn thuốc của WHO và quy định của Bộ Y tế. Dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích theo chủ đề nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và thực trạng thực hiện quy chế kê đơn. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức nghiên cứu y sinh học, được Hội đồng đạo đức Trường Đại học Y tế Công cộng phê duyệt.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Số lượng thuốc trung bình trên một đơn thuốc là 4,05 ± 1,26 loại, dao động từ 1 đến 7 loại thuốc, trong đó phòng khám Nhi có số thuốc trung bình cao nhất (4,49 ± 1,55), phòng khám Mắt thấp nhất (3,06 ± 1,50).

2. Tỷ lệ thuốc kê theo tên chung quốc tế rất thấp, chỉ đạt 13,47% tổng số thuốc kê, với 86,53% thuốc kê không theo tên chung. Phòng khám Ngoại có tỷ lệ thuốc không kê tên chung cao nhất (91,67%).

3. Tỷ lệ đơn thuốc có kê kháng sinh là 51,11%, trong đó 40,99% đơn có 1 loại kháng sinh và 10,12% đơn có 2 loại. Phòng khám Tai Mũi Họng có tỷ lệ đơn kê kháng sinh cao nhất (92,5%).

4. Tỷ lệ đơn thuốc có kê vitamin – khoáng chất là 35,06%, chủ yếu là 1 loại vitamin – khoáng chất (33,58%). Phòng khám Nhi chiếm tỷ lệ cao nhất (73,33%).

5. Tỷ lệ thuốc thiết yếu trong các đơn thuốc là 63,74%, thấp hơn mức kỳ vọng của chính sách thuốc quốc gia. Phòng khám chuyên khoa khác có tỷ lệ thuốc thiết yếu cao nhất (69,17%), phòng khám Ngoại thấp nhất (52,78%).

6. Chỉ có 0,25% đơn thuốc thực hiện đúng đầy đủ 9 yêu cầu chung của quy chế kê đơn thuốc ngoại trú, 99,75% đơn thuốc còn lại không đúng quy định, chủ yếu do không ghi đầy đủ địa chỉ bệnh nhân (99,26%), không ghi tên thuốc theo tên chung quốc tế (98,52%), không ghi đầy đủ thông tin thuốc (92,59%) và không ghi đầy đủ thông tin trẻ dưới 72 tháng tuổi (84,44%).

7. Các yếu tố ảnh hưởng đến kê đơn thuốc bao gồm:

   • Giới tính bác sĩ: nữ kê thuốc thiết yếu nhiều hơn nam.
   • Tuổi và thâm niên bác sĩ: bác sĩ lớn tuổi, có kinh nghiệm thường kê kháng sinh và vitamin – khoáng chất nhiều hơn.
   • Trình độ chuyên môn: bác sĩ có trình độ sau đại học mạnh dạn kê kết hợp thuốc hơn.
   • Yếu tố bệnh nhân: tình trạng bệnh, niềm tin và thói quen dùng thuốc ảnh hưởng đến số lượng thuốc và loại thuốc kê.
   • Yếu tố cơ sở y tế: chuyên khoa khám bệnh, tình trạng quá tải, hoạt động của Hội đồng Thuốc và điều trị, cung cấp thuốc và phần mềm kê đơn điện tử.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy thực trạng kê đơn thuốc không bảo hiểm y tế tại BVĐK tỉnh Kiên Giang còn nhiều bất cập, đặc biệt là việc kê đơn không đúng quy chế, lạm dụng kháng sinh và vitamin – khoáng chất, cũng như tỷ lệ thuốc kê theo tên chung quốc tế rất thấp. Số lượng thuốc trung bình trên đơn thuốc (4,05 loại) tương đương hoặc cao hơn mức khuyến cáo của WHO (không quá 4 loại), phản ánh nguy cơ đa thuốc và tương tác thuốc. Tỷ lệ đơn thuốc có kháng sinh (51,11%) cao hơn mức khuyến cáo của WHO (30-60%), cho thấy nguy cơ lạm dụng kháng sinh vẫn còn phổ biến. Việc ghi thiếu thông tin trong đơn thuốc, đặc biệt là địa chỉ bệnh nhân và thông tin trẻ dưới 72 tháng tuổi, làm giảm tính pháp lý và an toàn trong sử dụng thuốc.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với các báo cáo tại các bệnh viện khác ở Việt Nam như BVĐK Vĩnh Long, BVĐK Bắc Giang, cho thấy vấn đề kê đơn không hợp lý là phổ biến. Nguyên nhân được xác định liên quan đến đặc điểm cá nhân bác sĩ (tuổi, giới, trình độ), áp lực công việc, thói quen kê đơn, cũng như yếu tố bệnh nhân và cơ sở y tế. Việc thiếu sử dụng phần mềm kê đơn điện tử và hoạt động giám sát kê đơn chưa hiệu quả cũng góp phần làm gia tăng sai sót.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các chỉ số kê đơn theo chuyên khoa, biểu đồ tròn phân bố tỷ lệ đơn thuốc đúng và không đúng quy chế, bảng so sánh số lượng thuốc trung bình trên đơn theo từng nhóm bác sĩ và chuyên khoa. Các kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của các can thiệp nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng kê đơn và quản lý kê đơn thuốc tại bệnh viện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai phần mềm kê đơn thuốc điện tử cho bệnh nhân khám chữa bệnh ngoại trú không bảo hiểm y tế tại BVĐK Kiên Giang nhằm nâng cao tính chính xác, đầy đủ và minh bạch trong kê đơn. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với phòng Công nghệ thông tin.

2. Tổ chức tập huấn quy định kê đơn thuốc ngoại trú cho toàn bộ bác sĩ, đặc biệt là các bác sĩ tại khoa Khám bệnh, tập trung vào các yêu cầu của Thông tư 05/2016/TT-BYT và hướng dẫn sử dụng thuốc hợp lý. Thời gian tập huấn định kỳ 3 tháng/lần, do Hội đồng Thuốc và điều trị phối hợp với phòng Đào tạo tổ chức.

3. Tăng cường hoạt động giám sát, kiểm tra và phân tích chỉ số kê đơn tại bệnh viện, xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ hàng quý, phản hồi kết quả cho các khoa phòng để kịp thời điều chỉnh. Chủ thể thực hiện là Hội đồng Thuốc và điều trị cùng tổ Dược lâm sàng.

4. Nâng cao nhận thức và thay đổi thái độ của bác sĩ về kê đơn hợp lý, thông qua các buổi hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm và khuyến khích sử dụng tên thuốc chung quốc tế, hạn chế kê thuốc không thiết yếu và lạm dụng kháng sinh, vitamin – khoáng chất. Thời gian thực hiện liên tục, do Ban Giám đốc và Hội đồng Thuốc và điều trị phối hợp thực hiện.

5. Tăng cường cung cấp thông tin thuốc và hỗ trợ tư vấn cho bệnh nhân, giúp bệnh nhân hiểu rõ về thuốc, giảm thiểu yêu cầu kê đơn không hợp lý từ phía người bệnh. Chủ thể thực hiện là phòng Dược và khoa Khám bệnh, phối hợp với các nhân viên y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý bệnh viện và phòng khám: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực trạng kê đơn thuốc không bảo hiểm y tế, giúp xây dựng chính sách quản lý kê đơn, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh ngoại trú.

2. Bác sĩ và nhân viên y tế: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến kê đơn thuốc, nhận thức về quy chế kê đơn và các chỉ số kê đơn thuốc, từ đó cải thiện thực hành kê đơn hợp lý, an toàn.

3. Chuyên gia dược lâm sàng và Hội đồng Thuốc và điều trị: Sử dụng kết quả nghiên cứu để giám sát, đánh giá và đề xuất các can thiệp nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc, giảm thiểu sai sót và lạm dụng thuốc.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, cũng như các phân tích về thực trạng và yếu tố ảnh hưởng trong lĩnh vực kê đơn thuốc.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tỷ lệ thuốc kê theo tên chung quốc tế lại thấp?
   Nguyên nhân chính là do thói quen kê đơn theo tên biệt dược, thiếu nhận thức về lợi ích của thuốc tên chung, cũng như áp lực từ các công ty dược và sự thiếu cập nhật thông tin của bác sĩ. Ví dụ, chỉ có 13,47% thuốc kê theo tên chung tại BVĐK Kiên Giang năm 2017.

2. Việc kê đơn nhiều thuốc có ảnh hưởng gì đến bệnh nhân?
   Kê đơn nhiều thuốc làm tăng nguy cơ tương tác thuốc, phản ứng có hại, giảm hiệu quả điều trị và tăng chi phí. WHO khuyến cáo không quá 4 loại thuốc trên một đơn, tuy nhiên nghiên cứu cho thấy trung bình 4,05 loại thuốc/đơn.

3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến việc kê đơn không đúng quy chế?
   Yếu tố thuộc về bác sĩ như tuổi, thâm niên, trình độ chuyên môn, thái độ và thói quen kê đơn là những yếu tố quan trọng. Ngoài ra, yếu tố bệnh nhân và cơ sở y tế cũng đóng vai trò không nhỏ.

4. Làm thế nào để giảm lạm dụng kháng sinh trong kê đơn?
   Cần tăng cường tập huấn, giám sát kê đơn, áp dụng phần mềm kê đơn điện tử, nâng cao nhận thức bác sĩ và tư vấn cho bệnh nhân về sử dụng kháng sinh hợp lý. Ví dụ, tại BVĐK Kiên Giang, 51,11% đơn có kê kháng sinh, cần kiểm soát chặt chẽ.

5. Phần mềm kê đơn điện tử có tác dụng gì?
   Phần mềm giúp chuẩn hóa quy trình kê đơn, giảm sai sót, đảm bảo đầy đủ thông tin, hỗ trợ bác sĩ lựa chọn thuốc hợp lý và theo dõi tình trạng kê đơn, từ đó nâng cao chất lượng điều trị và an toàn cho bệnh nhân.

Kết luận

• Thực trạng kê đơn thuốc không bảo hiểm y tế tại BVĐK tỉnh Kiên Giang năm 2017 còn nhiều bất cập, với số lượng thuốc trung bình 4,05 loại/đơn, tỷ lệ thuốc kê tên chung quốc tế thấp (13,47%) và chỉ 0,25% đơn thuốc thực hiện đúng quy chế.
• Các yếu tố ảnh hưởng đến kê đơn bao gồm đặc điểm bác sĩ (giới tính, tuổi, thâm niên, trình độ), tình trạng bệnh và niềm tin của bệnh nhân, cũng như điều kiện cơ sở y tế.
• Việc lạm dụng kháng sinh và vitamin – khoáng chất vẫn phổ biến, tiềm ẩn nguy cơ tương tác thuốc và tăng chi phí điều trị.
• Cần triển khai phần mềm kê đơn điện tử, tổ chức tập huấn, tăng cường giám sát và nâng cao nhận thức bác sĩ để cải thiện chất lượng kê đơn.
• Các bước tiếp theo là thực hiện các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả can thiệp và mở rộng nghiên cứu tại các bệnh viện khác nhằm nâng cao công tác quản lý kê đơn thuốc.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng kê đơn thuốc, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tối ưu hóa nguồn lực y tế!