Nghiên Cứu Thực Trạng Bệnh Sốt Xuất Huyết Dengue Và Đánh Giá Hiệu Quả Mô Hình Can Thiệp Dựa Vào Cộng Đồng Tại Tây Nguyên

• Tác giả: Ngô Thị Hải Vân
• Người hướng dẫn: Đặng Tuấn Đạt
• Trường học: Học Viện Quân Y
• Chuyên ngành: Vệ sinh xã hội học và Tổ chức Y tế
• Đề tài: Thực Trạng Bệnh Sốt Xuất Huyết Dengue Và Đánh Giá Hiệu Quả Mô Hình Can Thiệp Dựa Vào Cộng Đồng Ở Tây Nguyên (2005 - 2014)
• Loại tài liệu: Luận án tiến sỹ y học
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Một số đặc điểm sốt xuất huyết Dengue
• 1.2. Lịch sử bệnh sốt xuất huyết Dengue
• 1.3. Một số đặc điểm sinh học của véc tơ truyền bệnh SXHD
• 1.4. Vi rút gây bệnh sốt xuất huyết Dengue
• 1.5. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh sốt xuất huyết Dengue
• 1.6. Giám sát dịch tễ sốt xuất huyết Dengue
• 1.7. Các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết Dengue
• 1.8. Tình hình bệnh sốt xuất huyết Dengue trên thế giới và ở Việt Nam
• 1.8.1. Tình hình bệnh sốt xuất huyết Dengue trên toàn cầu
• 1.8.2. Tình hình bệnh sốt xuất huyết Dengue tại Việt Nam
• 1.8.3. Tình hình sốt xuất huyết Dengue tại Tây Nguyên
• 1.9. Một số nghiên cứu phòng, chống sốt xuất huyết Dengue
• 1.9.1. Trên thế giới
• 1.9.2. Các nghiên cứu can thiệp phòng chống SXHD tại Tây Nguyên
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thời gian nghiên cứu
• 2.4. Nội dung nghiên cứu. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5. Mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.6. Biến số và chỉ số về dịch tễ học bệnh SXHD trong nghiên cứu
• 2.7. Xây dựng mô hình phòng chống chủ động SXHD dựa vào cộng đồng
• 2.8. Công cụ và kỹ thuật thu thập thông tin
• 2.9. Hạn chế trong nghiên cứu và biện pháp khắc phục
• 2.9.1. Hạn chế trong nghiên cứu
• 2.9.2. Biện pháp khắc phục sai số
• 2.10. Đạo đức trong nghiên cứu
• 2.11. Quản lý, xử lý và phân tích số liệu
• 2.12. Một số khái niệm trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thực trạng bệnh sốt xuất huyết Dengue tại Tây Nguyên
• 3.2. Tình hình bệnh nhân SXHD tại 4 tỉnh Tây Nguyên
• 3.3. Kết quả xét nghiệm huyết thanh học và phân lập vi rút Dengue tại khu vực Tây Nguyên (2005-2014)
• 3.4. Kết quả giám sát vector truyền bệnh SXHD ở khu vực Tây Nguyên (2009-2014)
• 3.5. Mối tương quan giữa nhiệt độ, lượng mưa trung bình với chỉ số DI, BI và số ca mắc SXHD tại 4 tỉnh Tây Nguyên (2009-2013)
• 3.6. Đánh giá hiệu quả mô hình phòng chống SXHD dựa vào cộng đồng
• 3.6.1. Thành lập Ban chỉ đạo và mạng lưới CTV
• 3.6.2. Hoạt động tập huấn
• 3.6.3. Nội dung hoạt động của mô hình can thiệp
• 3.6.4. Hiệu quả các hoạt động của mô hình can thiệp
• 3.6.5. Hiệu quả hoạt động VSMT, thu gom DCPT tại phường can thiệp
• 3.6.6. Hiệu quả thả cá bảy màu với sự tham gia của cộng đồng
• 3.6.7. Kết quả giám sát véc tơ tại phường can thiệp và phường chứng
• 3.6.8. Kết quả giám sát số ca mắc SXHD tại phường can thiệp và phường chứng (2013-2014)
• 3.7. Đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành về PCSXHD của người dân trước và sau can thiệp
• 3.8. Tính bền vững và khả năng duy trì các biện pháp
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thực trạng sốt xuất huyết Dengue tại Tây Nguyên, giai đoạn
• 4.2. Tình hình SXHD tại 4 tỉnh Tây Nguyên
• 4.3. Kết quả phân lập vi rút Dengue tại Tây Nguyên (2005-2014)
• 4.4. Muỗi Aedes aegypti véc tơ truyền bệnh Sốt xuất huyết Dengue ở khu vực Tây Nguyên
• 4.5. Đánh giá hiệu quả mô hình phòng, chống SXHD dựa vào cộng đồng
• 4.6. Mô hình can thiệp dựa vào cộng đồng
• 4.7. Đánh giá kết quả can thiệp
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Thực trạng bệnh sốt xuất huyết Dengue tại Tây Nguyên

Bệnh sốt xuất huyết Dengue là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, lây truyền chủ yếu qua muỗi Aedes. Tại Tây Nguyên, bệnh lưu hành quanh năm với các đợt dịch lớn xảy ra vào các năm 1983, 1987, 1988, 1991, 1995, 1998 và 2004. Tỷ lệ mắc bệnh dao động từ 54,80 đến 553,38/100.000 dân, với tỷ lệ tử vong từ 0,08 đến 1,34/100.000 dân. Muỗi Aedes aegypti là véc tơ chính truyền bệnh tại khu vực này. Các yếu tố như nhiệt độ, lượng mưa trung bình có mối tương quan chặt chẽ với chỉ số DI (Density Index) và BI (Breteau Index), ảnh hưởng đến số ca mắc bệnh.

1.1. Tình hình dịch tễ học

Từ năm 2005 đến 2014, số ca mắc bệnh sốt xuất huyết tại Tây Nguyên có xu hướng tăng, đặc biệt ở các thành phố và thị xã đông dân cư. Xét nghiệm huyết thanh học và phân lập virus Dengue cho thấy sự lưu hành của cả 4 type virus (DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4). Các nghiên cứu chỉ ra rằng muỗi Aedes aegypti là loài muỗi chủ yếu truyền bệnh, với mật độ cao ở các khu vực đô thị.

1.2. Yếu tố môi trường và dịch bệnh

Nhiệt độ và lượng mưa trung bình có ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển của muỗi Aedes và sự lây lan của virus Dengue. Các chỉ số DI và BI tăng cao trong mùa mưa, dẫn đến số ca mắc bệnh tăng đột biến. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc kiểm soát môi trường và phòng ngừa sốt xuất huyết thông qua các biện pháp như vệ sinh môi trường và tiêu diệt bọ gậy.

II. Hiệu quả mô hình can thiệp cộng đồng

Mô hình can thiệp cộng đồng được triển khai tại phường Tân Tiến, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk từ năm 2013 đến 2014 đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc giảm số ca mắc bệnh sốt xuất huyết. Các hoạt động bao gồm tập huấn, truyền thông giáo dục sức khỏe, vệ sinh môi trường, thu gom dụng cụ phế thải và thả cá bảy màu để tiêu diệt bọ gậy. Kết quả cho thấy chỉ số DI và BI giảm đáng kể, đồng thời tỷ lệ người dân có kiến thức và thực hành đúng về phòng chống sốt xuất huyết tăng lên.

2.1. Hoạt động can thiệp

Các hoạt động can thiệp cộng đồng bao gồm thành lập Ban chỉ đạo, tập huấn cho cộng tác viên, và triển khai các chiến dịch vệ sinh môi trường. Việc thả cá bảy màu vào các dụng cụ chứa nước đã giúp giảm đáng kể mật độ bọ gậy. Các hoạt động truyền thông đã nâng cao nhận thức của người dân về phòng ngừa sốt xuất huyết.

2.2. Kết quả và đánh giá

Sau một năm triển khai, chỉ số DI và BI tại phường Tân Tiến giảm từ 15,2 xuống còn 5,6 và từ 22,4 xuống còn 8,3. Số ca mắc bệnh sốt xuất huyết giảm từ 45 ca xuống còn 12 ca. Tỷ lệ người dân có kiến thức đúng về triệu chứng sốt xuất huyết và phòng ngừa sốt xuất huyết tăng từ 60% lên 85%. Mô hình này đã chứng minh tính hiệu quả và bền vững trong việc kiểm soát dịch bệnh.

III. Ý nghĩa và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng bệnh sốt xuất huyết Dengue tại Tây Nguyên và đánh giá hiệu quả của mô hình can thiệp cộng đồng. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự cần thiết của việc kết hợp giữa kiểm soát véc tơ truyền bệnh và nâng cao nhận thức cộng đồng. Mô hình này có thể áp dụng rộng rãi tại các khu vực có nguy cơ cao về dịch sốt xuất huyết, đặc biệt là ở các tỉnh Tây Nguyên và các vùng nhiệt đới khác.

3.1. Giá trị khoa học

Nghiên cứu đã làm rõ các yếu tố dịch tễ học liên quan đến bệnh sốt xuất huyết tại Tây Nguyên, bao gồm sự lưu hành của virus Dengue, vai trò của muỗi Aedes, và ảnh hưởng của yếu tố môi trường. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng các chiến lược phòng chống sốt xuất huyết hiệu quả.

3.2. Ứng dụng thực tiễn

Mô hình can thiệp cộng đồng đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả trong việc giảm số ca mắc bệnh sốt xuất huyết. Các hoạt động như vệ sinh môi trường, thả cá bảy màu, và truyền thông giáo dục sức khỏe có thể được nhân rộng tại các khu vực khác, góp phần kiểm soát dịch bệnh một cách bền vững.