## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ XXI với sự bùng nổ thông tin và toàn cầu hóa, ngành giáo dục Việt Nam đang đứng trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện nhằm phát triển phẩm chất và năng lực người học. Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013 và Nghị quyết 88/2014/QH của Quốc hội, đổi mới phương pháp dạy học, chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực toàn diện là nhiệm vụ trọng tâm. Cấp tiểu học, đặc biệt là lớp 2, đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, giúp hình thành các kỹ năng cơ bản và phẩm chất cho học sinh.

Môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 cung cấp kiến thức cơ bản về môi trường tự nhiên, xã hội, sức khỏe con người, gắn liền với trải nghiệm thực tế của học sinh. Việc ứng dụng bài giảng điện tử trong dạy học môn này được xem là giải pháp đổi mới phương pháp, nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập. Tuy nhiên, thực trạng thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử còn nhiều hạn chế như thiếu kỹ năng tin học của giáo viên, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, và nội dung bài giảng chưa hấp dẫn, chưa phát huy được tính tích cực của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng quy trình thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 theo bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống", nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tại các trường tiểu học thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2021-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ giáo viên tiếp cận công nghệ thông tin, đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời góp phần phát triển năng lực tự học, sáng tạo của học sinh.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết đổi mới phương pháp dạy học tích cực**: Nhấn mạnh vai trò của việc chuyển đổi từ phương pháp truyền thụ một chiều sang phương pháp lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học.
- **Mô hình thiết kế bài giảng điện tử**: Bao gồm ba thành tố chính là kế hoạch bài dạy, bài trình diễn (soạn thảo bằng phần mềm PowerPoint) và tư liệu hỗ trợ dạy học (hình ảnh, âm thanh, video, liên kết web).
- **Khái niệm bài giảng điện tử và giáo án điện tử**: Bài giảng điện tử là hình thức tổ chức dạy học có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, trong khi giáo án điện tử là bản thiết kế chi tiết cho bài giảng điện tử.
- **Các nguyên tắc thiết kế bài giảng điện tử**: Đơn giản, rõ ràng, không quá 5 ý nhỏ trên mỗi slide, sử dụng hiệu ứng hợp lý, đảm bảo tính trực quan và hấp dẫn phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học.
- **Tiêu chí đánh giá bài giảng điện tử**: Đảm bảo nội dung chính xác, phù hợp chương trình, hình thức thẩm mỹ, kỹ thuật trình chiếu mượt mà, và hiệu quả trong việc phát huy năng lực học sinh.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ khảo sát thực trạng thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử tại các trường tiểu học ở Hải Phòng, thực nghiệm sư phạm tại Trường Tiểu học Thực Hành và Trường Tiểu học Ngọc Sơn.
- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để xử lý số liệu khảo sát, phân tích định tính qua phỏng vấn giáo viên và quan sát thực nghiệm.
- **Cỡ mẫu và chọn mẫu**: Khảo sát khoảng X giáo viên và học sinh lớp 2 tại một số trường tiểu học đại diện của thành phố Hải Phòng, chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2021-2022, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, xây dựng quy trình thiết kế bài giảng điện tử, tổ chức thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử**: Khoảng 70% giáo viên đã từng sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2, nhưng chỉ khoảng 40% trong số đó thiết kế bài giảng đạt tiêu chuẩn về nội dung và hình thức.
- **Khó khăn gặp phải**: 65% giáo viên phản ánh thiếu kỹ năng tin học và thời gian để thiết kế bài giảng; 55% cho biết cơ sở vật chất như máy chiếu, máy tính chưa đồng bộ; 50% gặp khó khăn trong việc tìm kiếm tư liệu phù hợp.
- **Hiệu quả thực nghiệm sư phạm**: Sau khi áp dụng quy trình thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử, nhóm học sinh thực nghiệm có kết quả kiểm tra kiến thức tăng trung bình 15% so với nhóm đối chứng, đồng thời thể hiện sự hứng thú và tích cực tham gia các hoạt động học tập cao hơn 30%.
- **Đánh giá định tính**: Giáo viên và học sinh đều đánh giá bài giảng điện tử giúp tiết học sinh động, dễ hiểu, kích thích tư duy và phát triển kỹ năng tự học, tự khám phá.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những khó khăn chủ yếu do sự thiếu đồng bộ về kỹ năng và cơ sở vật chất, cũng như thói quen sử dụng phương pháp truyền thống của giáo viên. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả thực nghiệm cho thấy việc áp dụng quy trình thiết kế bài giảng điện tử theo hướng tích cực, lấy học sinh làm trung tâm đã nâng cao hiệu quả dạy học rõ rệt. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ sử dụng bài giảng điện tử, biểu đồ tăng trưởng điểm số giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng, và bảng tổng hợp các khó khăn gặp phải.

Việc sử dụng bài giảng điện tử không chỉ giúp tiết kiệm thời gian giảng dạy mà còn tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận kiến thức một cách sinh động, trực quan, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học. Điều này góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Thông tư số 27/2020/TT-BGDĐT về đánh giá học sinh tiểu học.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường đào tạo kỹ năng tin học cho giáo viên**: Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử, nhằm nâng cao năng lực công nghệ thông tin, dự kiến hoàn thành trong vòng 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.
- **Cải thiện cơ sở vật chất kỹ thuật**: Đầu tư trang thiết bị máy tính, máy chiếu, đường truyền internet ổn định tại các trường tiểu học, ưu tiên các trường vùng khó khăn, hoàn thành trong năm học 2023-2024.
- **Xây dựng ngân hàng bài giảng điện tử mẫu**: Phát triển kho bài giảng điện tử chuẩn theo bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống", cập nhật thường xuyên, giúp giáo viên dễ dàng tham khảo và sử dụng, do các trường đại học phối hợp với Sở Giáo dục thực hiện.
- **Khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học tích cực**: Hướng dẫn giáo viên vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực kết hợp bài giảng điện tử, tăng cường hoạt động trải nghiệm, thảo luận nhóm, nhằm phát huy tính chủ động của học sinh.
- **Tăng cường đánh giá và phản hồi**: Xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả sử dụng bài giảng điện tử, thu thập ý kiến phản hồi từ giáo viên và học sinh để điều chỉnh, hoàn thiện quy trình thiết kế và sử dụng bài giảng.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên tiểu học**: Nhận được hướng dẫn cụ thể về thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử, nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp dạy học.
- **Cán bộ quản lý giáo dục**: Có cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
- **Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Giáo dục Tiểu học**: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả thực nghiệm để phát triển đề tài nghiên cứu liên quan.
- **Nhà phát triển phần mềm giáo dục**: Hiểu rõ yêu cầu, tiêu chí thiết kế bài giảng điện tử phù hợp với đặc điểm học sinh tiểu học, từ đó phát triển các công cụ hỗ trợ hiệu quả.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Bài giảng điện tử là gì và khác gì so với giáo án điện tử?**  
Bài giảng điện tử là hình thức tổ chức dạy học có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, trình chiếu nội dung bài học sinh động. Giáo án điện tử là bản thiết kế chi tiết cho bài giảng điện tử, bao gồm kế hoạch, nội dung và phương pháp dạy học.

2. **Tại sao cần thiết kế bài giảng điện tử cho môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2?**  
Bài giảng điện tử giúp tăng tính trực quan, sinh động, kích thích hứng thú học tập, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học, đồng thời hỗ trợ giáo viên đổi mới phương pháp dạy học.

3. **Những khó khăn phổ biến khi giáo viên thiết kế bài giảng điện tử là gì?**  
Thiếu kỹ năng tin học, thời gian thiết kế hạn chế, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, khó khăn trong tìm kiếm tư liệu phù hợp và chưa quen với phương pháp dạy học tích cực.

4. **Phần mềm nào thường được sử dụng để thiết kế bài giảng điện tử?**  
Microsoft PowerPoint là phần mềm phổ biến nhất do dễ sử dụng và miễn phí. Ngoài ra còn có LectureMaker, Adobe Presenter hỗ trợ tạo bài giảng đa phương tiện và tương tác cao.

5. **Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của bài giảng điện tử?**  
Đánh giá dựa trên kết quả học tập của học sinh (điểm số, kỹ năng), sự hứng thú và tích cực tham gia học tập, phản hồi từ giáo viên và học sinh, cũng như khả năng áp dụng kiến thức vào thực tế.

## Kết luận

- Đề tài đã xây dựng thành công quy trình thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.  
- Thực nghiệm sư phạm cho thấy bài giảng điện tử nâng cao hiệu quả học tập, tăng 15% điểm kiểm tra và cải thiện sự tích cực của học sinh.  
- Nghiên cứu chỉ ra các khó khăn về kỹ năng và cơ sở vật chất, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm khắc phục.  
- Kết quả nghiên cứu góp phần đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực tự học, sáng tạo của học sinh tiểu học.  
- Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm đào tạo giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng ngân hàng bài giảng mẫu và tăng cường đánh giá hiệu quả sử dụng bài giảng điện tử.

**Hành động tiếp theo:** Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2, đồng thời khuyến khích giáo viên áp dụng bài giảng điện tử một cách hiệu quả.