Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam có bờ biển dài 3.260 km với hơn 4.000 đảo lớn nhỏ, trong đó quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa giữ vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, quốc phòng và chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, nhận thức của học sinh tiểu học về chủ quyền biển đảo còn hạn chế, đặc biệt ở các địa phương không giáp biển như thành phố Cao Lãnh, Đồng Tháp. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2018-2019 nhằm thiết kế các hoạt động giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh lớp 4,5 tại 5 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Cao Lãnh. Mục tiêu cụ thể là nâng cao nhận thức về vị trí địa lý, tên gọi các đảo, vai trò kinh tế và tình hình tranh chấp chủ quyền biển đảo Việt Nam thông qua môn Địa lí. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 4,5 tại các trường: Mỹ Phú, Lê Quý Đôn, Lê Văn Tám, Phan Chu Trinh và Thực hành Sư phạm. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần bồi dưỡng lòng yêu nước, ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thế hệ trẻ, đồng thời cung cấp sản phẩm ứng dụng thiết thực cho giáo viên tiểu học trong giảng dạy môn Địa lí. Kết quả khảo sát ban đầu cho thấy 95,8% học sinh đã từng nghe về quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, nhưng chỉ khoảng 43% biết chính xác vị trí địa lý quần đảo Hoàng Sa thuộc thành phố Đà Nẵng, và 46,9% biết quần đảo Trường Sa thuộc tỉnh Khánh Hòa. Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết trong việc thiết kế các hoạt động giáo dục phù hợp nhằm nâng cao nhận thức cho học sinh tiểu học về chủ quyền biển đảo Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục tích hợp và phát triển nhận thức ở lứa tuổi tiểu học, kết hợp với mô hình giáo dục lấy học sinh làm trung tâm. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chủ quyền biển đảo: Khẳng định quyền quản lý, khai thác và bảo vệ các vùng biển, đảo thuộc lãnh thổ quốc gia theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982.
  • Giáo dục chủ quyền biển đảo (GDCQBĐ): Quá trình truyền đạt kiến thức, kỹ năng và thái độ nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm bảo vệ chủ quyền biển đảo cho học sinh.
  • Đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học: Tập trung vào khả năng nhận thức cảm tính, trí nhớ có chủ định, tính hiếu động và sự phát triển tư duy trừu tượng ở học sinh lớp 4,5.
  • Phương pháp sư phạm tích cực: Bao gồm phương pháp đàm thoại gợi mở, giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm và đóng vai, nhằm phát huy tính sáng tạo và chủ động của học sinh trong học tập.

Khung lý thuyết này giúp thiết kế các hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm nhận thức và tâm lý của học sinh tiểu học, đồng thời đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong việc truyền tải nội dung chủ quyền biển đảo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn với các bước cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 356 học sinh lớp 4,5 tại 5 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Cao Lãnh thông qua phiếu khảo sát gồm 17 câu hỏi về kiến thức, thái độ và quá trình tìm hiểu chủ quyền biển đảo.
  • Phương pháp khảo sát: Đánh giá nhận thức của học sinh về tên gọi, vị trí địa lý các đảo, vai trò kinh tế biển đảo và tranh chấp chủ quyền.
  • Phương pháp phỏng vấn: Thực hiện phỏng vấn nhóm nhỏ 3-5 học sinh/trường để hiểu sâu hơn về thực trạng giáo dục chủ quyền biển đảo.
  • Phương pháp thực nghiệm: Thiết kế và tổ chức 3 hoạt động giáo dục gồm trò chơi, thảo luận và chuyên đề cho 5 nhóm học sinh tại trường TH Mỹ Phú nhằm kiểm chứng hiệu quả.
  • Phương pháp phân tích thống kê: Tổng hợp và phân tích dữ liệu khảo sát thành bảng số liệu, so sánh tỷ lệ phần trăm giữa các trường và nhóm đối tượng.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 6/2018 đến tháng 6/2019, bao gồm giai đoạn khảo sát, thiết kế hoạt động, thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu nâng cao nhận thức chủ quyền biển đảo cho học sinh tiểu học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tên gọi các đảo, quần đảo: 95,8% học sinh đã từng nghe về quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là của Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ khoảng 43% học sinh biết quần đảo Hoàng Sa thuộc thành phố Đà Nẵng, 46,9% biết quần đảo Trường Sa thuộc tỉnh Khánh Hòa. Tỷ lệ học sinh trả lời đúng về đảo Lý Sơn thuộc Quảng Ngãi là 25,6%, đảo Phú Quốc thuộc Kiên Giang là 42,7%, và quần đảo Côn Đảo thuộc Bà Rịa - Vũng Tàu là 74,4%.

  2. Nhận thức về vị trí địa lý: Có sự phân hóa rõ rệt giữa các trường, ví dụ trường TH Lê Quý Đôn có tỷ lệ học sinh trả lời đúng cao nhất về vị trí các đảo chính (đạt trên 30%), trong khi trường TH Thực hành Sư phạm thấp nhất (dưới 15%).

  3. Nhận thức về vai trò biển đảo: 60,7% học sinh hiểu được vai trò tổng thể của Biển Đông về kinh tế - xã hội, giao thông vận tải và quốc phòng - an ninh. Trong đó, 28,4% tập trung vào vai trò kinh tế - xã hội, 4,8% về giao thông vận tải và 6,2% về quốc phòng - an ninh.

  4. Nhận thức về tranh chấp chủ quyền: 100% học sinh nhận thức chủ quyền biển đảo Việt Nam đang bị đe dọa, 95,8% biết Trung Quốc là quốc gia có hành động trái phép tranh chấp chủ quyền, nhưng chỉ 32% hiểu rõ tranh chấp không chỉ giữa Việt Nam và Trung Quốc mà còn với các quốc gia ven biển khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy học sinh tiểu học tại thành phố Cao Lãnh đã có nhận thức cơ bản về chủ quyền biển đảo, đặc biệt về tên gọi và vị trí địa lý các đảo lớn. Tuy nhiên, tỷ lệ học sinh trả lời đúng còn thấp so với kỳ vọng, phản ánh hạn chế trong việc tiếp cận kiến thức chủ quyền biển đảo qua sách giáo khoa và hoạt động giáo dục hiện tại. Sự khác biệt giữa các trường cho thấy mức độ quan tâm và hiệu quả truyền đạt kiến thức chưa đồng đều.

Nhận thức về vai trò biển đảo và tranh chấp chủ quyền còn hạn chế, đặc biệt là hiểu biết sâu sắc về các vấn đề tranh chấp phức tạp. Điều này phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học, vốn thiên về nhận thức cảm tính và chưa phát triển tư duy trừu tượng cao.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh trung học cơ sở và phổ thông, kết quả này cho thấy cần thiết phải thiết kế các hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm lứa tuổi tiểu học, sử dụng phương pháp sư phạm tích cực, tương tác để nâng cao hiệu quả tiếp thu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm học sinh trả lời đúng về tên gọi, vị trí địa lý các đảo và nhận thức về vai trò biển đảo, giúp trực quan hóa mức độ nhận thức và so sánh giữa các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển các hoạt động giáo dục tương tác: Thiết kế và triển khai các trò chơi, thảo luận nhóm và chuyên đề về chủ quyền biển đảo phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh lớp 4,5 nhằm tăng cường sự hứng thú và khả năng ghi nhớ. Thời gian thực hiện trong năm học, do các trường tiểu học phối hợp với phòng giáo dục địa phương tổ chức.

  2. Tăng cường đào tạo giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về kiến thức chủ quyền biển đảo và phương pháp giảng dạy tích hợp cho giáo viên môn Địa lí tiểu học, nhằm nâng cao năng lực truyền đạt và tạo điều kiện cho việc lồng ghép nội dung giáo dục chủ quyền biển đảo hiệu quả. Thực hiện định kỳ hàng năm do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  3. Cập nhật và bổ sung nội dung sách giáo khoa: Đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo xem xét bổ sung, cập nhật các bài học về chủ quyền biển đảo trong sách giáo khoa Địa lí lớp 4,5 với nội dung hệ thống, dễ hiểu và có minh họa sinh động, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách toàn diện và chính xác.

  4. Tăng cường phối hợp gia đình và xã hội: Khuyến khích phụ huynh và cộng đồng tham gia vào quá trình giáo dục chủ quyền biển đảo thông qua các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, truyền thông trên các phương tiện đại chúng và mạng xã hội nhằm tạo môi trường học tập đa chiều, bền vững cho học sinh.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá định kỳ: Thiết lập các công cụ khảo sát, đánh giá nhận thức về chủ quyền biển đảo cho học sinh tiểu học định kỳ nhằm theo dõi tiến độ, hiệu quả của các hoạt động giáo dục và điều chỉnh kịp thời các biện pháp phù hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiểu học: Nhận được hướng dẫn thiết kế và tổ chức các hoạt động giáo dục chủ quyền biển đảo phù hợp với đặc điểm học sinh lớp 4,5, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Địa lí.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và bồi dưỡng giáo viên, đồng thời phát triển các chương trình giáo dục chủ quyền biển đảo trong hệ thống giáo dục tiểu học.

  3. Nghiên cứu sinh và học giả ngành giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về giáo dục chủ quyền biển đảo và giáo dục địa lý cho học sinh tiểu học.

  4. Phụ huynh và cộng đồng: Hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của giáo dục chủ quyền biển đảo cho thế hệ trẻ, từ đó phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục và truyền đạt kiến thức về biển đảo cho con em mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần giáo dục chủ quyền biển đảo cho học sinh tiểu học?
    Giáo dục chủ quyền biển đảo từ sớm giúp hình thành nhận thức, tình yêu quê hương đất nước và ý thức bảo vệ chủ quyền quốc gia cho thế hệ trẻ. Ví dụ, học sinh lớp 4,5 bắt đầu phát triển tư duy trừu tượng, nên việc truyền đạt kiến thức phù hợp sẽ tạo nền tảng vững chắc cho các cấp học tiếp theo.

  2. Các hoạt động giáo dục nào hiệu quả cho học sinh lớp 4,5?
    Các hoạt động như trò chơi tương tác, thảo luận nhóm và chuyên đề giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách sinh động, dễ nhớ và phát triển kỹ năng tư duy. Thực nghiệm tại trường TH Mỹ Phú cho thấy học sinh tham gia các hoạt động này có sự tiến bộ rõ rệt về nhận thức.

  3. Làm thế nào để giáo viên tiểu học có thể tích hợp nội dung chủ quyền biển đảo vào môn Địa lí?
    Giáo viên có thể lồng ghép nội dung chủ quyền biển đảo vào các bài học về địa lý Việt Nam, sử dụng bản đồ, tranh ảnh và các câu chuyện lịch sử để minh họa, đồng thời tổ chức các hoạt động ngoại khóa nhằm tăng cường trải nghiệm thực tế cho học sinh.

  4. Phụ huynh có thể hỗ trợ con em mình học về chủ quyền biển đảo như thế nào?
    Phụ huynh nên tạo điều kiện cho con tiếp cận các tài liệu, sách báo, phim ảnh về biển đảo, đồng thời khuyến khích con tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ về chủ quyền biển đảo và trao đổi thường xuyên với giáo viên để nắm bắt tiến độ học tập.

  5. Làm sao để đánh giá hiệu quả của các hoạt động giáo dục chủ quyền biển đảo?
    Có thể sử dụng các phiếu khảo sát nhận thức trước và sau khi tổ chức hoạt động, phỏng vấn học sinh và giáo viên, đồng thời theo dõi sự thay đổi trong thái độ, kiến thức và kỹ năng của học sinh qua các bài kiểm tra định kỳ.

Kết luận

  • Đa số học sinh lớp 4,5 tại thành phố Cao Lãnh đã có nhận thức cơ bản về tên gọi và vị trí địa lý các đảo, quần đảo chủ quyền của Việt Nam, nhưng tỷ lệ trả lời đúng còn thấp và chưa đồng đều giữa các trường.
  • Học sinh hiểu được vai trò kinh tế, quốc phòng và giao thông vận tải của biển đảo, tuy nhiên nhận thức về tranh chấp chủ quyền còn hạn chế.
  • Việc thiết kế các hoạt động giáo dục chủ quyền biển đảo dựa trên đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học và phương pháp sư phạm tích cực là cần thiết để nâng cao hiệu quả giáo dục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể bao gồm phát triển hoạt động tương tác, đào tạo giáo viên, cập nhật sách giáo khoa, phối hợp gia đình và xã hội, cùng hệ thống đánh giá định kỳ.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho giáo dục chủ quyền biển đảo ở cấp tiểu học, góp phần bồi dưỡng thế hệ trẻ có kiến thức và trách nhiệm bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học và phòng giáo dục cần phối hợp triển khai các hoạt động giáo dục chủ quyền biển đảo theo thiết kế nghiên cứu, đồng thời tổ chức các khóa bồi dưỡng cho giáo viên và xây dựng kế hoạch đánh giá hiệu quả định kỳ. Đề nghị các nhà quản lý giáo dục và các nhà nghiên cứu tiếp tục phát triển và nhân rộng mô hình này trên phạm vi toàn quốc.

Kêu gọi hành động: Giáo viên, phụ huynh và cộng đồng hãy cùng chung tay thực hiện các hoạt động giáo dục chủ quyền biển đảo để vun đắp tình yêu quê hương, đất nước và bảo vệ vững chắc chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam.