Thực trạng và hiệu quả can thiệp tăng huyết áp ở người 18-69 tuổi tại quận Thủ Đức, TP.HCM (2018-2020)

• Trường học: Trường Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Y tế công cộng
• Đề tài: Tăng Huyết Áp Ở Người 18-69 Tuổi Tại Thủ Đức: Thực Trạng Và Can Thiệp 2018-2020
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thủ Đức

• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM VÀ NỘI DUNG LIÊN QUAN ĐẾN TĂNG HUYẾT ÁP
• 1.1.1. Huyết áp và tăng huyết áp
• 1.1.2. Chẩn đoán, phân loại và phân độ huyết áp
• 1.1.2.1. Chẩn đoán tăng huyết áp
• 1.1.2.2. Phân loại tăng huyết áp
• 1.1.2.3. Phân độ huyết áp
• 1.1.3. Phân tầng nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp
• 1.1.4. Nguyên nhân tăng huyết áp
• 1.2. TĂNG HUYẾT ÁP VÀ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN TĂNG HUYẾT ÁP
• 1.2.1. Tình hình tăng huyết áp trên thế giới và ở Việt Nam
• 1.2.1.1. Tình hình tăng huyết áp trên thế giới
• 1.2.1.2. Tình hình tăng huyết áp ở Việt Nam
• 1.2.2. Yếu tố liên quan đến tăng huyết áp
• 1.2.2.1. Yếu tố liên quan đến tăng huyết áp từ đặc điểm cá nhân
• 1.2.2.1.1. Tuổi
• 1.2.2.1.2. Giới tính
• 1.2.2.1.3. Di truyền/chủng tộc
• 1.2.2.1.4. Tiền sử gia đình có người bị THA
• 1.2.2.2. Yếu tố nguy cơ từ hành vi lối sống
• 1.2.2.2.1. Hút thuốc lá

I. Tình hình tăng huyết áp tại Thủ Đức

Tăng huyết áp (tăng huyết áp) là một trong những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tại Thủ Đức, đặc biệt ở nhóm người từ 18 đến 69 tuổi. Theo thống kê, tỷ lệ người mắc bệnh này đã gia tăng đáng kể trong những năm gần đây. Năm 2018, tỷ lệ người mắc tăng huyết áp ở độ tuổi này là khoảng 18,9%. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có các biện pháp can thiệp kịp thời. Các yếu tố như lối sống không lành mạnh, chế độ ăn uống không hợp lý và thiếu hoạt động thể chất đã góp phần làm gia tăng tỷ lệ này. Theo một nghiên cứu, có đến 39,1% người mắc bệnh không được phát hiện và 69% không được kiểm soát huyết áp. Điều này cho thấy sự thiếu hụt trong việc phát hiện và quản lý bệnh tại cộng đồng.

1.1. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tăng huyết áp ở người lớn tuổi tại Thủ Đức bao gồm yếu tố di truyền, lối sống không lành mạnh và các bệnh lý nền. Các yếu tố nguy cơ như tuổi tác, giới tính, thói quen ăn uống và hoạt động thể chất đều có tác động lớn đến sự phát triển của bệnh. Nghiên cứu cho thấy, người cao tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do sự lão hóa của hệ thống mạch máu. Hơn nữa, thói quen ăn uống không hợp lý, như tiêu thụ nhiều muối và chất béo bão hòa, cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Việc nâng cao nhận thức về các yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa là rất cần thiết để giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh.

II. Can thiệp y tế và hiệu quả

Các biện pháp can thiệp y tế đã được triển khai tại Thủ Đức nhằm giảm tỷ lệ tăng huyết áp. Chương trình khám sàng lọc và giáo dục sức khỏe đã được thực hiện từ năm 2019 đến 2020. Mục tiêu của chương trình là nâng cao nhận thức của người dân về bệnh tăng huyết áp và các biện pháp phòng ngừa. Kết quả cho thấy, sau khi can thiệp, tỷ lệ người dân hiểu biết về bệnh tăng huyết áp đã tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc duy trì thói quen sống lành mạnh và tuân thủ điều trị. Việc theo dõi và quản lý bệnh nhân tại các trạm y tế vẫn còn hạn chế, do thiếu nguồn lực và nhân lực.

2.1. Đánh giá hiệu quả can thiệp

Đánh giá hiệu quả can thiệp cho thấy, tỷ lệ người mắc tăng huyết áp được phát hiện và điều trị đã tăng lên. Tuy nhiên, việc kiểm soát huyết áp vẫn còn thấp. Chỉ có khoảng 30% người bệnh đạt được huyết áp mục tiêu. Điều này cho thấy cần có các biện pháp can thiệp mạnh mẽ hơn, bao gồm việc cải thiện chất lượng dịch vụ y tế và tăng cường giáo dục sức khỏe cho cộng đồng. Các chương trình can thiệp cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm của người dân địa phương để đạt hiệu quả cao nhất.

III. Kết luận và khuyến nghị

Tăng huyết áp là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tại Thủ Đức, đặc biệt ở nhóm người từ 18 đến 69 tuổi. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là rất cần thiết để giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan y tế và cộng đồng trong việc nâng cao nhận thức và thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Khuyến nghị cần tập trung vào việc cải thiện chế độ ăn uống, tăng cường hoạt động thể chất và giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Đồng thời, cần có các chính sách hỗ trợ và đầu tư vào hệ thống y tế để đảm bảo việc quản lý và điều trị bệnh tăng huyết áp hiệu quả.

3.1. Đề xuất giải pháp

Đề xuất các giải pháp can thiệp bao gồm việc tổ chức các buổi hội thảo, chương trình giáo dục sức khỏe tại cộng đồng, và tăng cường hoạt động thể chất cho người dân. Cần có các chương trình hỗ trợ tài chính cho những người mắc bệnh để họ có thể tiếp cận dịch vụ y tế tốt hơn. Ngoài ra, việc xây dựng các chính sách y tế công cộng nhằm giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh cũng là một yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát tình hình tăng huyết áp tại Thủ Đức.

Tổng quan nghiên cứu

Tăng huyết áp (THA) là một trong những bệnh không lây nhiễm phổ biến nhất trên thế giới, với khoảng 972 triệu người mắc vào năm 2000 và dự kiến tăng lên khoảng 1,56 tỷ người vào năm 2025. Năm 2015, THA là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm, với khoảng 10 triệu người chết và 212 triệu năm sống mất đi do bệnh tật (DALYs). Tại Việt Nam, tỷ lệ người lớn mắc THA tăng nhanh từ 16,3% năm 2000 lên 48% năm 2016, phản ánh sự gia tăng đáng kể trong gánh nặng bệnh tật. THA góp phần lớn vào tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch, chiếm khoảng 30% tổng số trường hợp tử vong. Mặc dù việc phát hiện và điều trị sớm có thể kiểm soát hiệu quả THA, nhiều bệnh nhân vẫn chưa được phát hiện hoặc kiểm soát tốt, với 39,1% người bị THA không được phát hiện và 69% chưa kiểm soát được huyết áp.

Nghiên cứu tập trung vào thực trạng THA ở người 18 - 69 tuổi tại quận Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh, trong giai đoạn 2018 - 2020, nhằm mô tả tỷ lệ mắc, các yếu tố liên quan và đánh giá hiệu quả các giải pháp can thiệp dự phòng và điều trị tại cấp phường. Quận Thủ Đức là khu vực có tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số đông và có nhiều yếu tố nguy cơ về lối sống, làm tăng nguy cơ mắc THA. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp số liệu cập nhật, làm cơ sở cho các chính sách y tế địa phương và quốc gia nhằm giảm thiểu gánh nặng bệnh tật do THA gây ra.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết về tăng huyết áp nguyên phát và thứ phát: Phân loại THA thành nguyên phát (90-95% trường hợp, không rõ nguyên nhân) và thứ phát (5-10%, do các bệnh lý khác như thận, nội tiết).
• Mô hình phân tầng nguy cơ tim mạch: Dựa trên hướng dẫn của Bộ Y tế và Hội Tim mạch Việt Nam, phân tầng bệnh nhân theo mức độ nguy cơ dựa trên huyết áp, yếu tố nguy cơ và tổn thương cơ quan đích.
• Khái niệm về các yếu tố nguy cơ THA: Bao gồm đặc điểm cá nhân (tuổi, giới, di truyền), hành vi lối sống (hút thuốc, uống rượu, ăn mặn, ít vận động), và yếu tố chuyển hóa (béo phì, đái tháo đường, rối loạn lipid máu).
• Mô hình can thiệp dự phòng và quản lý điều trị THA tại cộng đồng: Tập trung vào giáo dục sức khỏe, đào tạo nhân viên y tế cơ sở, sử dụng máy đo huyết áp tự động, và quản lý điều trị tại tuyến y tế cơ sở.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Giai đoạn 1 là nghiên cứu mô tả cắt ngang kết hợp hồi cứu để xác định tỷ lệ THA và các yếu tố liên quan ở người 18 - 69 tuổi tại 3 phường của quận Thủ Đức. Giai đoạn 2 là nghiên cứu can thiệp gồm can thiệp dự phòng cộng đồng có đối chứng và can thiệp điều trị tại trạm y tế phường không có đối chứng.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tổng cộng 2.203 người được điều tra thực trạng (581 tại Linh Xuân, 789 tại Tam Phú, 833 tại Hiệp Bình Chánh). Phường Linh Xuân được chọn làm nhóm can thiệp dự phòng, hai phường còn lại làm nhóm đối chứng. Cỡ mẫu can thiệp điều trị là 292 bệnh nhân THA độ 1 và 2 tại trạm y tế phường Linh Xuân.
• Thu thập dữ liệu: Phỏng vấn trực tiếp, đo huyết áp bằng máy OMRON JPN600, đo chiều cao, cân nặng, vòng bụng, vòng mông; thu thập hồ sơ khám bệnh, xét nghiệm cận lâm sàng (đường máu, lipid máu, creatinin, điện tâm đồ). Đo lường các biến số về nhân khẩu học, hành vi nguy cơ, kiến thức và tuân thủ điều trị.
• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, phân tích đơn biến và đa biến để xác định các yếu tố liên quan đến THA, đánh giá hiệu quả can thiệp qua so sánh tỷ lệ và chỉ số huyết áp trước và sau can thiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ THA và đặc điểm nhân khẩu học: Tỷ lệ THA chung ở người 18 - 69 tuổi tại quận Thủ Đức là khoảng 47,3%, trong đó nhóm tuổi 55 - 69 có tỷ lệ cao nhất (trên 50%). Nam giới có tỷ lệ THA cao hơn nữ, tương tự các nghiên cứu trong khu vực Đông Nam Á.
2. Yếu tố nguy cơ liên quan đến THA: Tỷ lệ thừa cân - béo phì chiếm khoảng 15-17%, rối loạn lipid máu ở mức 54-63%, đái tháo đường khoảng 6-8%. Hút thuốc lá phổ biến ở nam (58,8%), uống rượu bia nhiều ở nam (27,6%). Ít vận động thể lực chiếm khoảng 20% ở cả hai giới.
3. Hiệu quả can thiệp dự phòng cộng đồng: Sau 12 tháng can thiệp tại phường Linh Xuân, kiến thức về THA và các biện pháp phòng chống tăng từ 77,4% lên 85,7%. Tỷ lệ thực hành lối sống lành mạnh tăng từ 48,3% lên 52,9%. Tỷ lệ các hành vi nguy cơ như hút thuốc, uống rượu, ăn mặn giảm đáng kể so với nhóm đối chứng.
4. Hiệu quả can thiệp điều trị tại trạm y tế phường: Sau 18 tháng can thiệp, tỷ lệ bệnh nhân đạt huyết áp mục tiêu tăng từ 7,3% lên 68,5%. Tỷ lệ tuân thủ điều trị thuốc tăng lên 62,9%. Các chỉ số huyết áp tâm thu và tâm trương giảm trung bình 5,5 mmHg và 1,2 mmHg. Tỷ lệ biến chứng giảm rõ rệt, không ghi nhận trường hợp tử vong do THA trong thời gian nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ THA tại quận Thủ Đức tương đồng với xu hướng gia tăng nhanh ở các nước đang phát triển và khu vực Đông Nam Á. Các yếu tố nguy cơ như tuổi cao, thừa cân, rối loạn chuyển hóa và hành vi lối sống không lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong sự gia tăng này. Can thiệp dự phòng cộng đồng qua giáo dục sức khỏe và truyền thông đã nâng cao nhận thức và giảm các hành vi nguy cơ, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về hiệu quả của các chương trình tương tự. Can thiệp điều trị tại trạm y tế phường với đào tạo nhân viên y tế, quản lý chặt chẽ và theo dõi bệnh nhân đã cải thiện đáng kể tỷ lệ kiểm soát huyết áp và tuân thủ điều trị, góp phần giảm biến chứng và tử vong. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ đạt huyết áp mục tiêu và các yếu tố nguy cơ trước và sau can thiệp, cũng như bảng phân tích đa biến các yếu tố liên quan đến THA.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực y tế cơ sở: Đào tạo thường xuyên cho nhân viên y tế và cộng tác viên y tế cộng đồng về chẩn đoán, điều trị và quản lý THA, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hành. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; chủ thể: Sở Y tế, Trung tâm y tế quận, trạm y tế phường.

2. Mở rộng và duy trì các chương trình truyền thông, giáo dục sức khỏe tại cộng đồng: Tổ chức các buổi tuyên truyền, phát tờ rơi, sử dụng hệ thống loa truyền thanh để nâng cao nhận thức về THA và các yếu tố nguy cơ, khuyến khích thay đổi hành vi lối sống. Thời gian: hàng tháng; chủ thể: UBND phường, trạm y tế, cộng tác viên y tế.

3. Phát triển mô hình quản lý điều trị THA tại tuyến y tế cơ sở: Thiết lập hệ thống quản lý bệnh nhân THA tại trạm y tế phường, bao gồm theo dõi, cấp thuốc, tư vấn và giám sát tuân thủ điều trị, phối hợp với tuyến trên khi cần thiết. Thời gian: triển khai trong 1-2 năm; chủ thể: Trung tâm y tế quận, trạm y tế phường.

4. Khuyến khích và hỗ trợ người dân tự theo dõi huyết áp tại nhà: Cung cấp máy đo huyết áp tự động, hướng dẫn sử dụng và ghi chép kết quả để phát hiện sớm và kiểm soát bệnh hiệu quả. Thời gian: triển khai trong 6-12 tháng; chủ thể: trạm y tế phường, cộng tác viên y tế.

5. Tăng cường chính sách hỗ trợ tài chính và bảo hiểm y tế cho bệnh nhân THA: Đảm bảo nguồn thuốc điều trị đầy đủ, chi phí hợp lý, nâng cao độ bao phủ bảo hiểm y tế nhằm giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh. Thời gian: dài hạn; chủ thể: Bộ Y tế, chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế tuyến cơ sở và cộng tác viên y tế cộng đồng: Nghiên cứu cung cấp kiến thức thực tiễn về quản lý và can thiệp THA tại cộng đồng, giúp nâng cao hiệu quả công tác phòng chống và điều trị.

2. Nhà hoạch định chính sách y tế và quản lý y tế công cộng: Cung cấp số liệu cập nhật và các giải pháp can thiệp hiệu quả, làm cơ sở xây dựng chính sách và chương trình y tế phù hợp với thực trạng địa phương.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, y học dự phòng: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích yếu tố nguy cơ và đánh giá hiệu quả can thiệp trong lĩnh vực bệnh không lây nhiễm.

4. Bác sĩ, chuyên gia tim mạch và các cơ sở y tế điều trị THA: Tham khảo mô hình quản lý điều trị tại tuyến y tế cơ sở, các biện pháp nâng cao tuân thủ điều trị và giảm biến chứng cho bệnh nhân.

Câu hỏi thường gặp

1. Tăng huyết áp được chẩn đoán như thế nào?
   Chẩn đoán THA dựa trên đo huyết áp đúng quy trình với ngưỡng ≥ 140/90 mmHg tại cơ sở y tế hoặc ≥ 135/85 mmHg khi đo tại nhà. Ngoài ra, bệnh nhân đang dùng thuốc hạ áp cũng được xem là THA.

2. Yếu tố nguy cơ chính gây tăng huyết áp là gì?
   Bao gồm tuổi cao, tiền sử gia đình, hút thuốc lá, uống rượu bia nhiều, ăn mặn, ít vận động, thừa cân - béo phì, đái tháo đường và rối loạn lipid máu. Các yếu tố này có thể kiểm soát được bằng thay đổi lối sống.

3. Hiệu quả của can thiệp dự phòng cộng đồng trong phòng chống THA ra sao?
   Can thiệp dự phòng qua giáo dục sức khỏe, truyền thông và đào tạo cộng tác viên y tế đã nâng cao kiến thức, giảm các hành vi nguy cơ và góp phần giảm tỷ lệ mắc THA trong cộng đồng.

4. Mô hình quản lý điều trị THA tại trạm y tế phường có những điểm nổi bật nào?
   Mô hình tập trung đào tạo nhân viên y tế, theo dõi bệnh nhân, cấp thuốc, tư vấn tuân thủ điều trị và phối hợp tuyến trên, giúp tăng tỷ lệ kiểm soát huyết áp và giảm biến chứng.

5. Người bệnh THA cần tuân thủ những điều gì để kiểm soát bệnh hiệu quả?
   Tuân thủ uống thuốc đúng liều, tái khám định kỳ, theo dõi huyết áp thường xuyên, duy trì chế độ ăn giảm muối, tăng cường vận động, ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia.

Kết luận

• Tăng huyết áp tại quận Thủ Đức có tỷ lệ cao, đặc biệt ở nhóm tuổi trên 55, với nhiều yếu tố nguy cơ liên quan đến lối sống và chuyển hóa.
• Can thiệp dự phòng cộng đồng qua giáo dục sức khỏe và truyền thông đã nâng cao nhận thức và giảm hành vi nguy cơ.
• Quản lý điều trị tại trạm y tế phường giúp tăng tỷ lệ kiểm soát huyết áp và tuân thủ điều trị, giảm biến chứng và tử vong.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng và triển khai các chương trình phòng chống THA hiệu quả tại địa phương.
• Khuyến nghị tiếp tục mở rộng các mô hình can thiệp, tăng cường đào tạo nhân lực và chính sách hỗ trợ để giảm gánh nặng bệnh tật do THA gây ra.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan y tế địa phương và trung ương cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả phòng chống và quản lý tăng huyết áp trong cộng đồng.