Tổng quan nghiên cứu

Việc nâng cao chất lượng giáo dục đại học (ĐH) là một trong những mục tiêu trọng yếu của nền giáo dục Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển kinh tế tri thức. Theo báo cáo của ngành giáo dục, chất lượng hoạt động giảng dạy (HĐGD) của giảng viên (GV) đóng vai trò quyết định trong việc cải tiến chất lượng đào tạo. Tại Trường Đại học Dân lập Văn Lang, việc lấy ý kiến phản hồi (LYKPH) từ sinh viên (SV) về HĐGD của GV đã được triển khai từ năm học 2004/2005 đến 2009/2010 nhằm đánh giá và nâng cao hiệu quả giảng dạy. Nghiên cứu tập trung vào 4 khoa: Quản trị Kinh doanh, Thương mại, Kiến trúc – Xây dựng và Du lịch, với mẫu nghiên cứu gồm 8 GV (4 cơ hữu và 4 thỉnh giảng) có kinh nghiệm giảng dạy trên 5 năm.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích tác động của việc LYKPH từ SV tới các hoạt động giảng dạy của GV, bao gồm chuẩn bị đề cương môn học, phương pháp giảng dạy và phương pháp kiểm tra đánh giá. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn để nhà trường điều chỉnh chính sách đào tạo, đồng thời giúp GV cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong 1 năm (12/2009 – 12/2010), dựa trên dữ liệu thu thập từ hai học kỳ cách nhau 5 năm, tạo điều kiện so sánh và đánh giá sự thay đổi theo thời gian.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về đánh giá chất lượng giáo dục và phản hồi trong giảng dạy. Lý thuyết đánh giá mang tính xây dựng của David Nicole và Debra Macfarlane-Dick nhấn mạnh vai trò của SV trong việc hiểu và sử dụng thông tin phản hồi để cải tiến giảng dạy. Mô hình giả thuyết của nghiên cứu cho rằng GV sẽ tích cực điều chỉnh hoạt động giảng dạy sau khi nhận được ý kiến phản hồi từ SV.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu gồm:

  • Chuẩn bị đề cương môn học: Tài liệu hướng dẫn chi tiết về mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức kiểm tra của môn học.
  • Phương pháp giảng dạy (PPGD): Các cách thức tổ chức hoạt động dạy học nhằm truyền đạt kiến thức và phát huy năng lực học tập của SV.
  • Phương pháp kiểm tra đánh giá (PPKT-ĐG): Các hình thức kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của SV nhằm phản ánh hiệu quả giảng dạy.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp dữ liệu định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính là ý kiến phản hồi từ SV về HĐGD của GV tại Trường Đại học Dân lập Văn Lang trong hai học kỳ 041 (năm học 2004/2005) và 091 (năm học 2009/2010). Mẫu nghiên cứu gồm 8 GV được chọn ngẫu nhiên theo tiêu chí dạy cùng một môn học trong hai học kỳ cách nhau 5 năm, đảm bảo tính so sánh.

Phân tích định lượng sử dụng kiểm định giả thuyết về trị trung bình của hai tổng thể (Independent-samples T-test) để so sánh điểm trung bình ý kiến phản hồi của SV giữa hai thời điểm. Phần mềm SPSS được sử dụng để xử lý dữ liệu. Phương pháp định tính bao gồm phỏng vấn sâu với Hiệu trưởng, Trưởng khoa và GV nhằm làm rõ quy trình LYKPH, cách xử lý thông tin và tác động đến hoạt động giảng dạy.

Thời gian nghiên cứu kéo dài 1 năm, từ tháng 12/2009 đến tháng 12/2010, tập trung phân tích dữ liệu thu thập từ 4 khoa trọng điểm của trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuẩn bị đề cương môn học được cải thiện rõ rệt: Điểm trung bình ý kiến phản hồi về việc GV chuẩn bị và giải thích đề cương môn học tăng khoảng 15% so với học kỳ 041. Điều này cho thấy GV đã chú trọng hơn đến việc cung cấp thông tin rõ ràng, giúp SV chủ động trong học tập.

  2. Phương pháp giảng dạy có sự thay đổi tích cực: Ý kiến phản hồi về PPGD của GV tăng trung bình 12%, phản ánh sự chuyển đổi từ phương pháp truyền thống sang phương pháp lấy người học làm trung tâm, tăng cường tương tác và sáng tạo trong lớp học.

  3. Phương pháp kiểm tra đánh giá được nâng cao: Điểm trung bình về PPKT-ĐG tăng khoảng 10%, cho thấy GV đã áp dụng các hình thức kiểm tra đa dạng và phù hợp hơn với mục tiêu đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng đánh giá kết quả học tập.

  4. Sự khác biệt giữa GV cơ hữu và thỉnh giảng: GV cơ hữu có mức độ cải tiến cao hơn khoảng 8% so với GV thỉnh giảng trong cả ba hoạt động trên, phản ánh sự ổn định và cam kết lâu dài của đội ngũ cơ hữu trong việc tiếp nhận và áp dụng phản hồi từ SV.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc LYKPH từ SV có tác động tích cực đến hoạt động giảng dạy của GV tại Trường Đại học Dân lập Văn Lang. Nguyên nhân chính là do quy trình lấy ý kiến được tổ chức bài bản, có sự thông báo và cam kết từ nhà trường, tạo động lực cho GV cải tiến. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với quan điểm của Marsh (1987) về vai trò quan trọng của phản hồi SV trong cải tiến giảng dạy.

Biểu đồ so sánh điểm trung bình ý kiến phản hồi giữa hai học kỳ minh họa rõ sự tăng trưởng tích cực ở cả ba khía cạnh: chuẩn bị đề cương, phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá. Bảng phân tích chi tiết cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê, khẳng định tính khách quan của kết quả.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế như sự khác biệt trong mức độ tiếp nhận phản hồi giữa GV cơ hữu và thỉnh giảng, cũng như những khó khăn trong việc áp dụng phương pháp giảng dạy hiện đại do đặc thù môn học và số lượng SV đông. Điều này đòi hỏi nhà trường cần có các biện pháp hỗ trợ và đào tạo chuyên sâu hơn cho GV.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng GV về kỹ năng giảng dạy hiện đại: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ nhằm nâng cao năng lực áp dụng phương pháp giảng dạy lấy người học làm trung tâm, dự kiến thực hiện trong vòng 12 tháng, do phòng Đào tạo phối hợp với các khoa chủ trì.

  2. Hoàn thiện quy trình LYKPH từ SV: Xây dựng hệ thống thu thập và xử lý ý kiến phản hồi minh bạch, nhanh chóng, đảm bảo phản hồi được truyền đạt kịp thời đến GV để điều chỉnh, thực hiện ngay trong học kỳ tiếp theo.

  3. Khuyến khích GV thỉnh giảng tham gia tích cực hơn: Áp dụng chính sách động viên, khen thưởng dựa trên kết quả phản hồi của SV, đồng thời tạo điều kiện hỗ trợ kỹ thuật và tài liệu giảng dạy phù hợp, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của lực lượng này trong 1-2 năm tới.

  4. Phát triển hệ thống đánh giá đa chiều: Kết hợp ý kiến phản hồi của SV với đánh giá của đồng nghiệp, lãnh đạo và tự đánh giá của GV để có cái nhìn toàn diện về chất lượng giảng dạy, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ hiệu quả hơn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và phòng Đào tạo các trường đại học: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng và hoàn thiện quy trình lấy ý kiến phản hồi từ SV, nâng cao chất lượng giảng dạy và quản lý đội ngũ GV.

  2. Giảng viên đại học, đặc biệt GV mới và thỉnh giảng: Tham khảo các phương pháp cải tiến giảng dạy dựa trên phản hồi SV, từ đó điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy phù hợp với nhu cầu học tập của SV.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Đo lường và Đánh giá trong giáo dục: Nghiên cứu mô hình và phương pháp thu thập, phân tích dữ liệu phản hồi SV, áp dụng cho các đề tài liên quan đến đánh giá chất lượng giáo dục.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục và các tổ chức kiểm định chất lượng: Tham khảo để xây dựng tiêu chuẩn và hướng dẫn thực hiện đánh giá giảng dạy dựa trên ý kiến SV, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên có thực sự giúp cải thiện chất lượng giảng dạy không?
    Có, nghiên cứu cho thấy điểm trung bình ý kiến phản hồi về các hoạt động giảng dạy của GV tăng từ 10-15% sau khi áp dụng LYKPH, giúp GV điều chỉnh phương pháp và nội dung giảng dạy hiệu quả hơn.

  2. Làm thế nào để đảm bảo ý kiến phản hồi của sinh viên khách quan và xây dựng?
    Nhà trường cần thiết kế phiếu khảo sát chuẩn hóa, tổ chức lấy ý kiến vào thời điểm phù hợp và có quy trình xử lý thông tin minh bạch, đồng thời giáo dục SV về trách nhiệm khi đánh giá.

  3. Có sự khác biệt nào giữa giảng viên cơ hữu và thỉnh giảng trong việc tiếp nhận phản hồi không?
    Có, GV cơ hữu thường có mức độ cải tiến cao hơn do có cam kết lâu dài và sự ổn định trong công tác giảng dạy, trong khi GV thỉnh giảng cần được hỗ trợ thêm để nâng cao hiệu quả.

  4. Phương pháp giảng dạy nào được sinh viên đánh giá cao nhất?
    Phương pháp lấy người học làm trung tâm, tăng cường tương tác và sáng tạo trong lớp học được SV đánh giá tích cực hơn so với phương pháp truyền thống “thầy đọc, trò ghi”.

  5. Làm thế nào để sử dụng hiệu quả kết quả lấy ý kiến phản hồi trong quản lý giáo dục?
    Kết quả phản hồi cần được tổng hợp, phân tích kỹ lưỡng và kết hợp với các nguồn đánh giá khác để xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng GV và điều chỉnh chương trình học phù hợp.

Kết luận

  • Việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên có tác động tích cực rõ rệt đến hoạt động giảng dạy của giảng viên tại Trường Đại học Dân lập Văn Lang.
  • Chuẩn bị đề cương môn học, phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá đều được cải tiến đáng kể sau khi áp dụng hình thức lấy ý kiến phản hồi.
  • Sự khác biệt giữa giảng viên cơ hữu và thỉnh giảng trong việc tiếp nhận và áp dụng phản hồi cần được chú trọng để nâng cao hiệu quả chung.
  • Quy trình lấy ý kiến phản hồi cần được hoàn thiện và kết hợp với các hình thức đánh giá khác nhằm đảm bảo tính toàn diện và khách quan.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, hỗ trợ và chính sách khuyến khích nhằm phát huy tối đa hiệu quả của việc lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở đào tạo nên triển khai đồng bộ quy trình lấy ý kiến phản hồi, đào tạo GV về kỹ năng tiếp nhận và sử dụng phản hồi, đồng thời nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng khảo sát để nâng cao chất lượng giáo dục đại học.