Tác Động Của Vốn Đầu Tư Trực Tiếp Nước Ngoài Đến Cán Cân Thương Mại Các Nước Khu Vực Đông Nam Á Giai Đoạn 2000-2016

Nghiên cứu về tác động của vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đến cán cân thương mại ở Đông Nam Á là cần thiết vì khu vực này là một điểm đến quan trọng của FDI. Theo báo cáo của ANZ, 'nhà máy châu Á' đang chuyển dịch từ Đông Á sang Nam Á, trong đó khu vực ASEAN hưởng lợi lớn. Báo cáo của HSBC cho thấy FDI đã chuyển hướng sang các nước Đông Nam Á và Ấn Độ. Reuters dẫn kết quả báo cáo cho biết, tổng FDI tới Singapore, Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam trong năm 2014 đã tăng tới mức kỷ lục 128 tỉ USD. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào đi sâu vào tác động cụ thể của FDI theo từng ngành đối với cán cân thương mại của khu vực.

Nghiên cứu này có nhiều mục tiêu cụ thể. Đầu tiên, nghiên cứu nhằm đo lường và đánh giá mức tác động của FDI theo từng ngành đến cán cân thương mại của các nước trong khu vực Đông Nam Á giai đoạn 2000-2016. Thứ hai, nghiên cứu sẽ đề xuất các chính sách dựa trên tác động của FDI từng ngành để giảm thâm hụt cán cân thương mại cho các quốc gia ASEAN. Cuối cùng, nghiên cứu cũng sẽ đưa ra các gợi ý và đề xuất chính sách tương tự cho Việt Nam, một thành viên quan trọng của ASEAN.

Phạm vi của nghiên cứu được xác định rõ ràng. Đối tượng nghiên cứu là tác động giữa dòng vốn FDI 9 ngành theo ISIC đến cán cân thương mại khu vực Đông Nam Á trong giai đoạn 2000-2016. Phạm vi không gian nghiên cứu bao gồm 10 quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam, Brunei, Cambodia, Lào và Myanmar. Phạm vi thời gian nghiên cứu là từ năm 2000 đến 2016. Điều này giúp đảm bảo rằng nghiên cứu có một phạm vi cụ thể và có thể quản lý được.

Nghiên cứu này mang lại một số đóng góp mới. Thứ nhất, nghiên cứu xem xét tác động của FDI theo từng ngành nghề cụ thể đến cán cân thương mại của 10 nước trong khu vực Đông Nam Á. Thứ hai, dữ liệu được sử dụng bao gồm giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2016, cung cấp một cái nhìn toàn diện và cập nhật về mối quan hệ này. Thứ ba, nghiên cứu xem xét các yếu tố như FDI, GDP, tỷ lệ lạm phát, chi tiêu chính phủ, cung tiền và chỉ số giá xuất nhập khẩu, mang lại một phân tích đa chiều và chi tiết hơn.

Nghiên cứu sử dụng nhiều mô hình khác nhau để ước lượng dữ liệu bảng. Mô hình OLS (phương pháp bình phương nhỏ nhất thông thường) được sử dụng làm cơ sở tham khảo và kiểm tra đa cộng tuyến. FEM (Mô hình tác động cố định) và REM (Mô hình tác động ngẫu nhiên) là hai mô hình chính được sử dụng để phân tích tác động của FDI đến cán cân thương mại. Việc sử dụng nhiều mô hình giúp đảm bảo tính robustness của kết quả.

Kiểm định Hausman đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn giữa mô hình FEM và REM. Kiểm định này giúp xác định xem tác động cá biệt của mỗi đơn vị chéo không gian có tương quan với các biến hồi quy khác trong mô hình hay không. Ngoài ra, các kiểm định khác như kiểm định F, kiểm định phương sai sai số thay đổi, nội sinh và tương quan chuỗi cũng được thực hiện để đảm bảo tính chính xác và phù hợp của mô hình.

Kết quả nghiên cứu cho thấy chỉ có các yếu tố vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành sản xuất (FDI_M), vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành xây dựng (FDI_C), tổng sản phẩm quốc nội (GDP) có mối quan hệ nghịch chiều, tác động tiêu cực đến cán cân thương mại. Điều này có nghĩa là các yếu tố này tăng sẽ làm thâm hụt cán cân thương mại. Ngược lại, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và đánh bắt cá (FDI_AFF), chi tiêu chính phủ (GS), chỉ số giá xuất nhập khẩu (TOT) tác động đến cán cân thương mại là dương, thể hiện mối quan hệ cùng chiều.

Nghiên cứu cũng xác định các biến không có ý nghĩa thống kê trong việc ảnh hưởng đến cán cân thương mại. Việc xác định này giúp các nhà hoạch định chính sách tập trung vào các yếu tố có tác động thực sự đến cán cân thương mại, từ đó đưa ra các quyết định hiệu quả hơn. Cần lưu ý rằng việc một biến không có ý nghĩa thống kê không nhất thiết có nghĩa là nó không có tác động, mà có thể chỉ là tác động của nó không đủ mạnh để được phát hiện trong phạm vi nghiên cứu này.

Đối với khu vực Đông Nam Á, cần có các chính sách đồng bộ để thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các ngành có lợi cho cán cân thương mại. Cần tạo điều kiện thuận lợi cho FDI vào ngành nông, lâm, ngư nghiệp, đồng thời có biện pháp kiểm soát và điều chỉnh FDI vào các ngành có tác động tiêu cực như sản xuất và xây dựng. Chính phủ các nước cần quản lý chi tiêu hiệu quả và cải thiện chỉ số giá xuất nhập khẩu để hỗ trợ cán cân thương mại.

Việt Nam cần tập trung vào việc thu hút FDI vào ngành nông lâm ngư nghiệp, tận dụng lợi thế về tài nguyên thiên nhiên và lao động. Đồng thời, cần có chiến lược phát triển ngành sản xuất và xây dựng bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực đến cán cân thương mại. Cần cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước.

Nghiên cứu này tập trung chủ yếu vào tác động của FDI theo ngành và một số yếu tố vĩ mô. Tuy nhiên, còn nhiều yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến cán cân thương mại, như tỷ giá hối đoái, lạm phát, chính sách thương mại (ví dụ: các hiệp định thương mại tự do), và các yếu tố phi kinh tế như chất lượng thể chế và môi trường kinh doanh. Các nghiên cứu tiếp theo nên xem xét các yếu tố này để có cái nhìn toàn diện hơn.

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích tác động lan tỏa của FDI đến các ngành khác trong nền kinh tế. Điều này đòi hỏi sử dụng các mô hình kinh tế phức tạp hơn, như mô hình cân bằng tổng thể có thể tính toán (CGE). Ngoài ra, cần đánh giá hiệu quả sử dụng vốn FDI, xem xét các yếu tố như năng suất lao động, chuyển giao công nghệ, và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế. Các nghiên cứu về tác động môi trường của FDI cũng là một hướng đi quan trọng.